Του Γεώργιου Καπουρνιώτη
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ εάν: «Κακομαθαίνουμε το παιδί μας επειδή φοβόμαστε να πούμε «όχι»; Είναι τότε πιθανό να είμαστε γονείς «ενοχής»;
Πρωταρχικό μέλημα του κάθε γονέα είναι η ικανοποίηση των βασικών αναγκών των παιδιών. Σε αυτές ανήκουν οι βιολογικές ανάγκες (φαγητό, νερό, ύπνος, ρουχισμός), ανάγκες για παροχή ασφάλειας καθώς και η συναισθηματική στήριξη.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όμως, που οι γονείς, ανεξαρτήτως ηλικίας, εργάζονται σκληρά και αρκετές ώρες προκειμένου να προσφέρουν μία καλύτερη και άνετη ζωή στην οικογένειά τους. Ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς αισθάνεται ότι οι κόποι και οι προσπάθειες που κάνουν, στην πραγματικότητα, δεν αναγνωρίζονται και δεν εκτιμώνται. Γνωρίζουν, ωστόσο, ότι η οικογένειά τους θεωρεί την οικονομική προσφορά τους ως δεδομένη, αλλά το χειρότερο γι’ αυτούς είναι ότι τα παιδιά τους σπάνια υπολογίζουν τα αισθήματα ή τις ανάγκες τους και όταν το κάνουν, αυτό είναι καθαρά επιφανειακό.
Όταν, λοιπόν, πρόκειται για τα παιδιά μας, πολλοί αλτρουιστές γονείς αισθάνονται ότι έχουν την τέλεια δικαιολογία να τα κακομαθαίνουμε και να τα αφήνουμε ανεξέλεγκτα. Συμπεριφορές που μας σοκάρουν στα παιδιά των φίλων μας τις ανεχόμαστε στα δικά μας.
Θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι η ικανοποίηση όλων των υπόλοιπων επιθυμιών των παιδιών, πλην αυτών που ανήκουν στις βασικές ανάγκες, δεν αποτελεί τρόπο έκφρασης της αγάπης μας προς αυτά. Αυτό θα μπορούσε να ήταν καταστροφικό στην τελική διαμόρφωση του χαρακτήρα τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ίδια τα παιδιά ζητούν – ακόμη και ικετεύουν – από τους γονείς τους να μην είναι πάντοτε τόσο πρόθυμοι να τα ευχαριστήσουν, όμως οι γονείς συνεχίζουν στο ίδιο στιλ. Ιδωμένες από αυτήν την οπτική, η ανοχή και η υπερβολική επιείκεια απέναντι σε ένα παιδί δεν έχει σαν κίνητρο την αγάπη γι’ αυτό αλλά την έλλειψη αγάπης για τον εαυτό τους.
Δεν είναι εύλογο να κάνουμε συγκρίσεις προκειμένου να συμπεράνουμε ότι αγαπούμε τα παιδιά μας περισσότερο από όσο οι άλλοι. Είναι γεγονός ότι, οι περισσότεροι αλτρουιστές γονείς πιάνονται θύματα. Λέμε ότι δε θα ανεχτούμε άλλο τη συμπεριφορά τους, τις πράξεις τους, την αδιαφορία τους για τους άλλους, κι όμως την ανεχόμαστε! Οι επιθυμίες τους ικανοποιούνται πάντα, ενώ οι δικιές μας είναι σε δεύτερη μοίρα. Ο εκνευρισμός που προκαλείται από την ενοχή και τον φόβο είναι ο πυρήνας της αυταπάρνησης και θα τον βιώναμε είτε είχαμε είκοσι παιδιά είτε ζούσαμε ολομόναχοι.
Η πλειονότητα των γονέων, ίσως να είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει το άγχος και την ενοχή που πιθανότατα τους προκαλούνται στην προσπάθειά τους να καταστήσουν τις σχέσεις γονέα – παιδιού πιο ικανοποιητικές γι’ αυτούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμερίζονται οι επιθυμίες των γονέων και ακόμη και οι πιο ουσιαστικές γι’ αυτούς. Επιπροσθέτως, πολλοί έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι οι ανάγκες των παιδιών τους έχουν προτεραιότητα εξαιτίας της αγάπης προς αυτά. «Εξάλλου», λέμε, «αυτό δεν κάνει κάθε καλός γονιός;»
Η απάντηση είναι ένα «Ναι» και ένα εξίσου «Όχι». Όπως προαναφέρθηκε, οι βασικές ανάγκες για την ομαλή επιβίωση του κάθε παιδιού, θα πρέπει να ικανοποιούνται πρώτες και άμεσα. Οι επιθυμίες τους, όμως, που δεν είναι άμεσες ούτε κρίσιμες δεν θα πρέπει να μπαίνουν μπροστά από τις πολύ σοβαρότερες των γονέων διότι τότε μια σοβαρή δόση αυταπάρνησης καραδοκεί. Όλοι οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να διαχωρίσουν ποιες είναι οι βασικές ανάγκες των παιδιών και ποιες οι επιθυμίες τους για να μην προκαλείτε σύγχυση.
Επίσης, πολλοί εξαιτίας της ανοχής που τους κυριεύει, είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες – προτιμήσεις των παιδιών τους, παρέχοντάς τους (σωματικά, διανοητικά και οικονομικά) ό,τι έχουν και δεν έχουν. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι το μοντέλο συμπεριφοράς που χρησιμοποιούν οι αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες συμβουλεύουν τους επιβάτες να βάζουν τις μάσκες οξυγόνου πρώτα οι γονείς και έπειτα να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Χωρίς μια τέτοια αναγγελία, οι γονείς θα βρίσκονταν πεσμένοι στον διάδρομο του αεροπλάνου, πεθαίνοντας από ασφυξία ενώ τα παιδιά θα έπαιζαν με τη ζώνη ασφαλείας.
Οι σχέσεις γονέων – παιδιών έχουν γίνει το κοινωνικά αποδεκτό μοντέλο αυταπάρνησης. Παρέχει σε όλους την αμφίβολη ευκαιρία της απύθμενης αυτοθυσίας. Σαν γονείς είμαστε γεμάτοι ιδέες, απαιτήσεις, προσδοκίες και φόβους. Αυτό που πρέπει όλοι οι γονείς να πράξουμε είναι να αποβάλλουμε από το μυαλό μας παλιές θεωρίες και να διαβάζουμε προκειμένου να αποκτήσουμε νέες γνώσεις, ευρύνοντας τους ορίζοντές μας ώστε να βρούμε νέες λύσεις στο θέμα αυτό.
Περισσότερο από κάθε άλλο ρόλο στον κόσμο, αυτός του γονέα φέρνει στο προσκήνιο κάθε εμπειρία που είχαμε ποτέ, κάθε διαταγή που αφομοιώσαμε, κάθε ελπίδα, όνειρο και φιλοδοξία. Οι πράξεις που κάναμε ή δεν κάναμε ανταποκρίνονται σε κάποιες προσδοκίες μέσα στο μυαλό μας ή μας κάνουν να νιώθουμε ότι έχουμε αποτύχει.
Ο ρόλος του γονιού έχει πολλές απαιτήσεις και χρειάζεται πολλή δουλειά προκειμένου να μπορούμε να ανταποκριθούμε σε όλες τις υποχρεώσεις μας. Αυτό που θέλουμε, όλοι οι γονείς περισσότερο από οτιδήποτε είναι να είμαστε ένας καλός πατέρας ή μια καλή μητέρα.
Η δουλειά μας είναι να διαλέξουμε ένα μονοπάτι, το μονοπάτι που νομίζουμε πιο σύμφωνο με τις αξίες μας, το καλό του παιδιού μας, και το δικό μας καλό – όλα σε συνδυασμό – και να το ακολουθήσουμε.