Στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, ο Δ.Ο.Ε.Π.Α.Π – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ του Δήμου Βόλου προγραμματίζει δύο εκθέσεις:
-1821-2021: Από την επανάσταση στην εθνική επέτειο, Μουσείο της Πόλης του Βόλου, 11 Ιουνίου – 31 Οκτωβρίου 2021, οργάνωση: Διεύθυνση Αρχείων Μουσείων Βιβλιοθηκών.
Η έκθεση παρουσιάζει τεκμήρια από τις συλλογές του Δήμου Βόλου και των μουσείων του, πολλά από τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό. Περιλαμβάνει όπλα, λάβαρα, πίνακες, γλυπτά, έργα λαϊκής τέχνης, πορτρέτα αγωνιστών, καθώς και υλικό σχετικό με επιβιώσεις της επανάστασης και τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1821.
Η κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Τούρκους έγινε το 1423. Στη Μαγνησία αυτή αφορούσε βασικά την περιοχή Αλμυρού και Βελεστίνου. Στον Βόλο εγκαταστάθηκαν λιγοστοί Τούρκοι στο Κάστρο του λόφου των Παλαιών (Κάστρο Βόλου) και στην εύφορη περιοχή των Λεχωνίων. Στο υπόλοιπο Πήλιο δεν εγκαταστάθηκαν με αποτέλεσμα τα χωριά να γνωρίσουν κατά την Τουρκοκρατία μία εξαιρετική πληθυσμιακή, οικονομική και πνευματική ανάπτυξη. Ήταν το κατάλληλο περιβάλλον να μορφωθεί (Σχολή Ζαγοράς) και να διδάξει (Σχολείο Κισσού) ο Ρήγας Βελεστινλής, ο επιφανέστερος και επιδραστικότερος εκπρόσωπος του Νεοελληνικού διαφωτισμού.
Παρόλο όμως το γεγονός της απουσίας του κατακτητή οι Πηλιορείτες έδωσαν «παρών» σε κάθε απελευθερωτική προσπάθεια των υπόδουλων Ελλήνων ήδη από τα προεπαναστατικά χρόνια (στο πλαίσιο του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1806) και έως την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 (Επανάσταση Θετταλομαγνησίας το 1821 και Επαναστάσεις Πηλίου 1854 και 1878, στο πλαίσιο 2 ακόμη Ρωσοτουρκικών πολέμων).
Επιπλέον, ο Βόλος, όπως και όλη η Θεσσαλία, πλήρωσε βαριά το τίμημα της ήττας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 (Τουρκική Κατοχή για 13 μήνες). Την περίοδο που ακολούθησε έπαιξε σημαντικό ρόλο, ως το βορειότερο – τότε – ελληνικό λιμάνι, στην προπαρασκευή του ελληνικού στρατού για την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και των νησιών του Αιγαίου (Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13).
Η έκθεση «Από την επανάσταση στην εθνική επέτειο» αναπτύσσεται σε τρεις ενότητες: Η πρώτη περιλαμβάνει υλικό κυρίως από την επανάσταση του Πηλίου το 1878, όπως το λάβαρο της επανάστασης, όπλα και πορτρέτα συμμετεχόντων σε αυτή. Ο ξεσηκωμός του 1878 στο Πήλιο είχε επίκεντρο τη Μακρινίτσα. Εκεί συγκεντρώθηκαν αγωνιστές από όλα τα χωριά του Πηλίου και το δίμηνο Ιανουάριος-Μάρτιος δόθηκαν σκληρές μάχες με τους Τούρκους, που είχαν βάση τους το Κάστρο του Βόλου. Η Επανάσταση του 1878, αν και καταπνίγηκε, έπαιξε σημαντικό ρόλο σε διπλωματικό επίπεδο με αποτέλεσμα στο συνέδριο του Βερολίνου, που έγινε την ίδια χρονιά, να ληφθούν αποφάσεις που οδήγησαν στην προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881.
Στη δεύτερη ενότητα εκτίθενται έργα τέχνης που άντλησαν έμπνευση ή δημιουργήθηκαν σε ανάμνηση της επανάστασης, όπως πίνακες του λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου, προτομές αγωνιστών, πορσελάνες και λιθογραφίες με αναπαραστάσεις των συντελεστών της. Βασικό έργο αυτής της ενότητας είναι ο πίνακας του Ιωάννη Πούλακα «Η ναυμαχία του Βόλου» που αγοράστηκε από τον Δήμο Βόλου το 1938 και βγήκε από το γραφείο του δημάρχου Βόλου, όπου μόνιμα βρίσκεται ειδικά για την έκθεση. Το έργο του σημαντικού Έλληνα θαλασσογράφου αναφέρεται στην πυρπόληση και ολική καταστροφή 8 τούρκικων πλοίων στο λιμάνι του Βόλου, ένα από τα βασικά λιμάνια εφοδιασμού του τούρκικου στόλου. Επικεφαλής της ελληνικής μοίρας ήταν το ατμοκίνητο πολεμικό «Καρτερία» με κυβερνήτη τον Άγγλο φιλέλληνα πλοίαρχο Άστιγκα. Αν και δεν υπήρξε πολεμική συνέχεια, η «Ναυμαχία του Βόλου» αποτελεί σταθμό στη ναυτική ιστορία, γιατί η «Καρτερία» υπήρξε παγκοσμίως το πρώτο ατμοκίνητο κανονιοφόρο, που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζεται υλικό (αφίσες, σημαίες, στολές, φωτογραφίες) με διαχρονικές αναφορές στην επανάσταση και στον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1821. Πρόκειται, κυρίως, για διάφορα τεκμήρια από σχολικές εκδηλώσεις (από τη συλλογή του Εργαστηρίου Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Παν. Θεσσαλίας, που δώρισε ο επίτιμος καθηγητής Χαρ. Χαρίτος), καθώς και φωτογραφίες από παρελάσεις και επετειακές εκδηλώσεις.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου του 2021, με στόχο να μπορέσουν να την επισκεφθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι ντόπιοι και επισκέπτες της θερινής περιόδου στην περιοχή, αλλά και τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, τηρώντας τα περιοριστικά μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας.
Το ωράριο λειτουργίας για το κοινό είναι: Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο, Κυριακή: 10.30 – 13.30, Τετάρτη & Παρασκευή 10.30 – 13.30 και 18.00 – 21.00, Δευτέρα κλειστό.
Στοιχεία επικοινωνίας: τηλ. 2421029878, mail [email protected].
-«Η ματιά των άλλων», Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, 14 Ιουλίου – 31 Ιανουαρίου 2022, οργάνωση: Διεύθυνση Πολιτισμού – «Μουσείο Αλέξανδρου Κ. Δάμτσα».
Ξένοι περιηγητές, φιλέλληνες και Έλληνες ζωγράφοι αποδίδουν στιγμές, μορφές και ήθη από τα χρόνια της Επανάστασης ώς και τα τέλη του 20ού αιώνα είναι το θέμα της έκθεσης που θα παρουσιαστεί από τις 14 Ιουλίου στο Κέντρο Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο» στο πλαίσιο της επετειακής χρονιάς «200 χρόνια. 1821-2021». Η έκθεση, η οποία προγραμματίζεται από τη Διεύθυνση Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ Δήμου Βόλου, περιλαμβάνει έργα από τις συλλογές του «Μουσείου Αλέξανδρου Κ. Δάμτσα» του Δήμου Βόλου, εμπλουτισμένη με σπάνια τεκμήρια από τη Δημοτική Συλλογή, που για πρώτη φορά εκτίθενται για το ευρύ κοινό, καθώς και με έργα από τη Δημοτική Συλλογή Μακρινίτσας.
Το εκθεσιακό αφήγημα, με αναστοχαστική διάθεση, φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο μορφές του φιλελληνισμού, του ελληνικού διαφωτισμού και ήρωες του αγώνα της ανεξαρτησίας, μορφές που συνέβαλαν γενικότερα στη γέννηση της νεότερης Ελλάδας, αλλά και ειδικότερα στην απελευθέρωση της δικής μας περιοχής. Μορφές του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, από αυτές που σφράγισαν έναν αιώνα, μέσα από μια ποικιλία αναπαραστάσεων που παρείχαν το ιδεολογικό και αισθητικό πλαίσιο διαμόρφωσης της συλλογικής μας μνήμης και συγκρότησαν τη νεοελληνική ταυτότητα.
Επιλεγμένα έργα πέντε διαφορετικών κατηγοριών, χαρακτικά, σχέδια, υδατογραφίες, ελαιογραφίες και ανατυπώσεις, θα αποτελέσουν την αφορμή για την παρουσίαση του φιλελληνισμού στην Ευρώπη, ενός ρεύματος που συνέβαλε καθοριστικά στην επιτυχή έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης. Επιπλέον, θα αναδειχθεί η αξία των ξένων περιηγητών, αρχαιοδιφών και καλλιτεχνών στην εξέλιξη και διάδοση του φιλελληνικού κινήματος, όπως ο Louis Dupré, Edward Dodwell, Adam Friedel, Charles Lock Eastlake, Louis Ambroise Garneray, Jean-Batiste Hilaire κ.ά. Στον απόηχο του περιηγητισμού και της αρχαιολογικής τοπιογραφίας, του φιλελληνισμού και του οριενταλισμού στην ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή θα εκτεθούν έργα του Νικηφόρου Λύτρα, των Vicenzo και Stefano Lanza, του Αιμίλιου Προσαλέντη κ.ά. Εξέχουσα θέση στην έκθεση καταλαμβάνει το περίφημο λεύκωμα, σε αναπαραγωγή, των τριάντα εννέα λιθογραφιών του Γερμανού καλλιτέχνη Peter von Hess με σκηνές από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, το οποίο θα αξιοποιηθεί επιπλέον στον σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράμματος.
Ξεχωριστή θεματική ενότητα αποτελούν τα έργα που απεικονίζουν «ιεραπόστολους της εθνικής ιδέας», διανοούμενους, λογίους, τους γνωστούς εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού, καθώς βεβαίως και μορφές των ηρώων και ηρωίδων του 1821 που έχουν αναχθεί σε εθνικά σύμβολα. Πρόκειται για έργα του Παύλου Προσαλέντη, του Ανδρέα Κριεζή, ψηφιδωτά του Βολιώτη ψηφιδογράφου Αργύρη Πετρίδη κ.ά., τα οποία απεικονίζουν τις προσωπικότητες αυτές εξιδανικευμένες όπως στα διάσημα έργα ιστορικής ζωγραφικής.
Μια ιδιαίτερη θεματική ενότητα της έκθεσης συγκροτείται από γκραβούρες, σχέδια και ιστορικά τεκμήρια σχετικά με μορφές που συνδέονται τόσο με τον απελευθερωτικό αγώνα της Μαγνησίας, όσο και με τη γέννηση της νέας πόλης του Βόλου, καθώς και πορτρέτα Μαγνησιωτών της διασποράς, σε σπάνια έργα των Αρχίππου-Ιβάνοβιτς Κουίντζι και Αριστείδη Βαρούχα.
Το μεγαλύτερο μέρος της έκθεσης καλύπτεται από έργα του «Μουσείου Αλέξανδρου Κ. Δάμτσα» που δείχνουν την ευαισθησία των επιλογών του συλλέκτη – δωρητή, ο οποίος υπήρξε απόγονος ενός από τους πρωτεργάτες της επανάστασης στο Πήλιο, του οπλαρχηγού Γιώργη Δάμτσα – Ζορμπά, και δωρητή για τον ίδιο λόγο της ενεπίγραφης μαρμάρινης πλάκας, εν είδει μνημείου, στην περιοχή «Παναγιά», στο μέσον της διαδρομής Μηλίνας – Τρικερίου σε ανάμνηση της μάχης του 1823, καθώς και δισέγγονος του συνονόματού του δημογέροντα του Προμυρίου και Φιλικού Αλέξανδρου Κ. Δάμτσα.
Το «Μουσείο Αλέξανδρου Κ. Δάμτσα» του Δήμου Βόλου περιλαμβάνει τη δωρεά 360 έργων ζωγραφικής και χαρακτικής του Βολιώτη καπνεμπόρου Α. Κ. Δάμτσα (1914-2003) στην πόλη του Βόλου. Το μουσείο εγκαινιάστηκε τον Μάιο του 1998 στο Κέντρο Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο» με το σύνολο της δωρεάς και από το 2002 παρουσιάζεται με επιλογή έργων σε θεματικές εκθέσεις στον 3ο και 4ο όροφο του Κέντρου Τέχνης.
Στη διάρκεια της έκθεσης, που θα λειτουργήσει ώς τον Ιανουάριο 2022, με την έναρξη της σχολικής χρονιάς προγραμματίζονται εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και σειρά διαλέξεων ειδικών, οι οποίοι θα καλύψουν τις θεματικές ενότητες της έκθεσης.