Του Παντελή Προμπονά
Δόθηκε στη δημοσιότητα για εβδομαδιαία διαβούλευση (sic) το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας με τίτλο: «Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, Προστασία της Ακαδημαϊκής Ελευθερίας, Αναβάθμιση του Ακαδημαϊκού Περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις». Σε ένα υφεσιακό οικονομικό περιβάλλον που πιθανώς να μας στείλει εκ νέου στη γραμμή της εκκίνησης της δημοσιονομικής κρίσης, σε μια περίοδο όπου δυο γενιές μαθητών έχουν προχωρήσει δυο χρόνια των εγκύκλιων σπουδών τους με τη μέθοδο της τηλεκπαίδευσης και σε μια συγκυρία που η ανεργία των νέων αγγίζει ποσοστά ρεκόρ βάσιμα αναρωτιέται κανείς προς τι η τόση επιμέλεια να προωθηθούν νομοσχέδια για τη δημόσια εκπαίδευση και τις δομές της. Η κυβέρνηση επιμένει να ψηφίζει νόμους που υπό κανονικές συνθήκες θα προκαλούσαν εκτενείς συζητήσεις με τους ενδιαφερόμενους σε αναστολή και απαγόρευση μετακινήσεων και τη Βουλή να λειτουργεί υπό περιορισμό.
Δε μπορώ να σκεφτώ ευνομούμενο δημοκρατικό κράτος του Δυτικού κόσμου το οποίο να φέρνει προς ψήφιση νομοσχέδιο που αφορά την ανώτατη εκπαίδευση και το συν-εισηγείται με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Αν επιχειρήσει κανείς να ερμηνεύσει τις προτεραιότητες της κυβερνητικής πολιτικής για τη παιδεία θα πιστέψει πως στην Ελλάδα στα δημόσια πανεπιστήμια δε σπουδάζουμε αλλά κατά βάση: δερνόμαστε, αντιγράφουμε, κοροϊδεύουμε τον κόσμο, συνδικαλιζόμαστε και δε μαθαίνουμε τίποτα. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς πως οι βασικές νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί αφορούν τη κατάργηση του Πανεπιστημιακού Ασύλου, τη βίαια υποτίμηση των τετραετών και πενταετών πτυχίων ελληνικών ΑΕΙ με τριετή Κολλέγια (καθώς υποχρεώθηκαν επιστημονικοί φορείς να τους εγγράφουν) και πλέον η «Πανεπιστημιακή Αστυνομία» και η σύσταση ενός πλέγματος πειθαρχικών οργάνων και μέτρων που περισσότερο μοιάζει με ταινία της δεκαετίας του ’50 παρά με σύγχρονα πρότυπα λογοδοσίας και ακαδημαϊκής δεοντολογίας.
Η δημόσια παιδεία και το δημόσιο πανεπιστήμιο ωστόσο δεν είναι έκθεση ιδεών σε ημερίδα της ΔΑΠΝΔΦΚ αλλά ζώσα πραγματικότητα. Όταν τα μνημονιακά μέτρα ενέταξαν τους πανεπιστημιακούς δασκάλους στο μέτρο πέντε αποχωρήσεις για μια πρόσληψη στο δημόσιο αποψιλώνοντας τα Πανεπιστήμια. Όταν η πολιτική γραμμή των κυβερνόντων επί δεκαετίες ήταν το «σε κάθε πόλη Πανεπιστήμιο κάθε χωριό και Τμήμα». Όταν για τουλάχιστον είκοσι χρόνια το διαβόητο σύστημα των Πανελληνίων Εξετάσεων και η οργανωμένη παραπαιδεία που δημιούργησε οδηγεί τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών στην αποτυχία. Όταν επί δεκαετίες δε γίνεται καμιά προσπάθεια να επιτευχθούν τα ίδια τα νεοφιλελεύθερα κριτήρια αξιολόγησης των πανεπιστημίων όπως: η προσληψιμότητα των αποφοίτων, η αναλογία φοιτητών σπουδαστών, οι ετεροαναφορές του ερευνητικού έργου των διδασκόντων, το εκπαιδευτικό περιβάλλον και οι ευκαιρίες στους σπουδαστές. Τότε το να καταφεύγει η κυβέρνηση στο δόγμα νόμος και τάξη παρουσιάζοντας το ως μεταρρύθμιση αποτελεί ομολογία αποτυχίας.
Σε τούτη τη δυστοπική συνθήκη προσθέστε και την συζήτηση για τα φοιτητικά δάνεια η οποία ήδη έχει εκκινήσει από την διαβόητη έκθεση Πισσαρίδη. Τα δάνεια αυτά συνιστούν μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές φούσκες μετά τα στεγαστικά στον αγγλοσαξωνικό χώρο και μάλιστα αυξάνουν το ρίσκο σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πρόκειται αναμφίβολα για μηρυκασμό ενός πλαισίου χωρίς να μπει κανείς στον κόπο να εξετάσει ή στοιχειωδώς να τεκμηριώσει αν αυτό είναι αναγκαίο για την ελληνική δημόσια και δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Έχω ξαναγράψει μια τολμηρή θέση: η Παιδεία θα μπορούσε να αποτελεί έναν υποδειγματικό χώρο πολιτικών συγκλήσεων και μακροχρόνιων εθνικών στρατηγικών. Και πάλι θα υπήρχαν διαμάχες για τις στοχεύσεις αυτών των προσανατολισμών, την εμπλοκή της αγοράς στα ιδρύματα, τις κατανομές κονδυλίων, το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων, τα ζητήματα διεθνοποίησης των δομών. Αυτές οι συγκλίσεις ωστόσο θα προϋπέθεταν τον αμοιβαίο σεβασμό στη παιδεία ως αγαθό και τη κοινή αγωνία αυτές οι δομές να λειτουργούν. Αντίθετα ωστόσο οι άνθρωποι που έχουν τη πολιτική και συνταγματική ευθύνη να προστατεύσουν αυτό το αγαθό αξιοποιούν κάθε μέσο για να το δυσφημίσουν, να το μικρύνουν, να το καταστήσουν αντικείμενο κερδοφορίας εργολαβιών. Ενέργεια και πόροι και χρόνος επενδύονται στη συστηματική διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Θέλουν ένα μέρος της κοινωνίας να συνηθίσει να μισεί το πανεπιστήμιο, να διεγείρεται το θυμικό του κάθε φορά που ακούει το όνομα, να δικαιώνονται οι προκατασκευασμένες προκαταλήψεις του στα καλοπληρωμένα ρεπορτάζ για βία και ανομία.
Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια προφανώς και δεν αποτελούν «επί γης Παράδεισο», σαφώς οφείλουν να αντιμετωπίσουν και φαινόμενα βίας αλλά κυρίως έχουν ανάγκη από: γενναία αύξηση της χρηματοδότησης και των υποτροφιών, νέους διδάσκοντες, βελτίωση και διαρκή συντήρηση των υποδομών, καλύτερους όρους σπουδών και έρευνας, πρόσβαση σε βιβλιοθήκες επιπέδου και σε ακαδημαϊκά περιοδικά, πάταξη της γραφειοκρατίας, αντιμετώπιση της οργανωμένης κομματικής συνδικαλιστικής διαπλοκής, αξιοπρεπείς και λογικά φορολογούμενες συμβάσεις εργασίας για τους ερευνητές και τους νέους διδάσκοντες, φοιτητική μέριμνα για αδύναμα εισοδήματα και ουσιώδη διασύνδεση με τη κοινωνία.