Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ ΣΤΑΘΑΡΑ
1ο δημοσίευμα
Εφέτος, το 2024, η πόλη της Νέας Ιωνίας, όπως είναι γνωστό, συμπληρώνει 100 χρόνια ζωής και δημιουργίας από τότε που ιδρύθηκε και κατοικήθηκε, ως προσφυγικός συνοικισμός, υπαγόμενος στον Δήμο Παγασών (Βόλου), το 1924. Είχε προηγηθεί η θεμελίωση και η ονομασία του προσφυγικού συνοικισμού ως «Νέα Ιωνία» τη Μεγάλη ημέρα της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου 1923, όπως έχουμε σημειώσει σε προηγούμενα σημειώματά μας.
Για την ανάδειξη του ιστορικού αυτού γεγονότος η Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «Ίωνες» οργάνωσε τριήμερο Συμπόσιο (Παρασκευή – Σάββατο 27-28 και σήμερα Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου) στη Νέα Ιωνία.
Τα 776 μονοκάμαρα «σπίτια», με κοινόχρηστα αποχωρητήρια και πλυσταριά, οργανωμένα σε 10 Τετράγωνα, που χτίστηκαν στον Ξηρόκαμπο του Βόλου, «πέραν του χειμάρρου Κραυσίδωνος» και στέγασαν περίπου 2.500 – 3.000 ταλαιπωρημένους πρόσφυγες, ήταν η «μαγιά» για τη δημιουργία της σημερινής πόλης της Νέας Ιωνίας Μαγνησίας.
Ήδη, από την επίσημη απογραφή της Στατιστικής Υπηρεσίας το 1928, η Νέα Ιωνία ως επίσημη οικιστική μονάδα, μέτρησε 6.186 κατοίκους και γι’ αυτό από τη δεκαετία του 1930 (το 1933) ο Μέγας Οδηγός Βόλου και Περιχώρων, επεσήμανε ότι «Εάν ψηφιστή το υπό συζήτησιν περί προσφυγικών συνοικισμών νομοσχέδιο, θα χωριστή από τον Δήμο Παγασών και θα αποτελέση ιδίαν Κοινότητα» (σ.σ. τότε προήχθησαν οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Αθήνας – Νέας Ιωνίας, Νέας Σμύρνης κ.ά. – σε Δήμους). Αυτό όμως δεν έγινε εφικτό. Μετά το 1933 ακολούθησαν εσωτερικές πολιτικές ανωμαλίες, Πόλεμος και Κατοχή και έτσι παρέμεινε ως προσφυγικός συνοικισμός του Δήμου Παγασών (Βόλου).
Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, εν μέσω του Εμφυλίου Πολέμου, με κυβέρνηση Δημητρίου Μαξίμου και υπουργό Εσωτερικών τον Γεώργιο Παπανδρέου, ιδρύεται ο Δήμος Νέας Ιωνίας Μαγνησίας (Φ.Ε.Κ. 105/29-05-1947, τεύχος πρώτο – είχε προηγηθεί η ίδρυση Κοινότητας Νέας Ιωνίας το 1946). Ο διαχωρισμός από τον Δήμο Παγασών (Βόλου) και η ίδρυση ιδίου Δήμου Νέας Ιωνίας Μαγνησίας, σύμφωνα με απόψεις δημάρχων Νέας Ιωνίας (Γεωργίου Μπαλή, Στέφανου Φούσκη), έγινε για πολιτικούς λόγους, να διαχωριστεί η «αριστερή» Νέα Ιωνία από τον Βόλο. Όπως και πολιτικοί λόγοι – διαφορετικής μορφής – επέβαλαν την κατάργηση του Δήμου Νέας Ιωνίας (Νόμος «Καλλικράτη») και την ένωσή του με τον Δήμο Βόλου και έτσι η πόλη της Νέας Ιωνίας ανήκει ως «Δημοτική ενότητα» στον Ενιαίο Δήμο Βόλου.
Μέσα σ’ αυτά τα 100 χρόνια ζωής της Νέας Ιωνίας, συμπεριλαμβάνονται και τα 63 χρόνια (από το 1947 έως το 2010), που η Νέα Ιωνία ως Δήμος παρουσίασε εξαιρετική πρόοδο και εξέλιξη, που από προσφυγικός συνοικισμός μέχρι το 1947, εξελίχθηκε σε σύγχρονη πόλη. Εμείς, στο σημερινό μας άρθρο, αλλά και στα επόμενα που θ’ ακολουθήσουν, θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε αυτή την εξέλιξη με τα έργα που έγιναν από όλους τους δημάρχους. Σημειωτέον, πως ο συντάκτης των άρθρων, γνώρισε όλους τους δημάρχους της Νέας Ιωνίας είτε προσωπικά από νεαρό παιδί (από Ευάγγελο Καραμπατζάκη) είτε αργότερα ως συνεργάτης σε έργα πολιτισμού.
Ο προσφυγικός συνοικισμός της Νέας Ιωνίας, κατά μία περιγραφή του δημάρχου Γεωργίου Μπαλή, μέχρι το 1947 ήταν ένα «χωράφι, σπαρμένο με σπίτια». Και πράγματι μέχρι το 1947 είχε έναν δρόμο με ρείθρα πέτρινα και άσφαλτο (το «Φαρδύ», που οδηγούσε από τον Βόλο ίσια στη στρατώνα) και άλλον ένα, την οδό Σινώπης (σήμερα Δημοκρατίας) με ρείθρα πέτρινα και σκυροστρωμένο. Όλοι οι άλλοι «δρόμοι» και οι πλατείες ήταν χωματόδρομοι με ψιλό χαλίκι (όχι πηλό και λάσπη), γι’ αυτό, μικροί που ήμασταν τα γόνατά μας ήταν γρατσουνισμένα και ματωμένα. Επίσης, το νερό το έπαιρναν από τα πηγάδια, που είχε ανοίξει η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων ή από ένα μικρό υδραγωγείο στην πλατεία Γερμανικών (σήμερα «Πλατεία 31ης Αυγούστου 1922») με λίγες κοινόχρηστες βρύσες (30-35), που «άνοιγαν» μερικές ώρες την ημέρα.
Το Χρονικό της Προόδου
Έργα που πραγματοποίησε κάθε δημοτική αρχή
Για να πάρουμε μια ιδέα πώς διαμορφώθηκε σιγά-σιγά η Νέα Ιωνία σε σύγχρονη πόλη με τη σημερινή της μορφή, νομίζω, πως αξίζει να δούμε τα έργα που επιτέλεσε κάθε δημοτική αρχή, από το 1947, που ιδρύθηκε ως Δήμος, μέχρι σήμερα το 2010 που καταργήθηκε.
Όλοι οι κατά καιρούς διατελέσαντες δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, μέσα στο πλαίσιο, όχι μόνον της ατομικής τους δράσης, αλλά και της συγκυρίας και εξάρτησής τους από την κεντρική διοίκηση (κυβέρνηση), προσπάθησαν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των κατοίκων της Νέας Ιωνίας και έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους σε πολλά έργα και τομείς.
Εμείς εδώ θα προσπαθήσουμε να εκθέσουμε αντικειμενικά και περιληπτικά τα έργα που επιτέλεσαν, όπως φαίνονται μέσα από τα Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου ή από δημοσιεύσεις ή από γραπτά σημειώματα, που μας έδωσαν οι ίδιοι πρώην και νυν δήμαρχοι, που βρίσκονται ανάμεσά μας, με σκοπό όχι να δείξουμε τον αξιότερο, αλλά για να βιώσουμε την πρόοδο και τη μεταμόρφωση του άλλοτε προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας σε μια σύγχρονη πόλη. Πρέπει να αποφύγουμε συνειδητά ή ασυνείδητα την κάθε σύγκριση, γιατί από το 1947, σ’ αυτά τα 63 χρόνια, κάθε θητεία μιας δημοτικής αρχής είχε και έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, που πρέπει να τις λάβουμε υπόψη μας. Ο συγγραφέας του παρόντος σημειώματος έχει προσωπική εικόνα όλων των έργων που εκτέλεσε κάθε δημοτική αρχή, γιατί βίωσε αυτή την πρόοδο.
Και μετά από αυτόν τον αναγκαίο πρόλογο με τις διευκρινήσεις εκθέτουμε
τα έργα κάθε δημοτικής αρχής με επικεφαλής τον δήμαρχό της:
-Δήμαρχος Ευάγγελος Καραμπατζάκης
Η πρώτη δημοτική αρχή, από 1-7-1947 μέχρι 15-6-1949 (2 έτη), είχε την ευθύνη της οργάνωσης των Υπηρεσιών του Δήμου με όλες τις δυσκολίες, που έχει η οργάνωση μιας υπηρεσίας (στέγη, υπάλληλοι, έπιπλα και σκεύη κ.λπ.). Σημειώστε ότι για πρώτο δημαρχείο, χρησιμοποιήθηκαν κάτι κτίσματα, που είχαν κτίσει οι Ιταλοί στο δυτικό υπόστεγο των μεγάλων σχολείων (του 8ου) και για είσοδο «τρύπησαν» στην οδό Χαλκηδόνος («Φαρδύ») τον πέτρινο τοίχο και έκαναν πόρτα!
Από τα έργα ξεχωρίζουμε την κατεδάφιση των κοινόχρηστων αποχωρητηρίων στα Τετράγωνα. Επίσης σπουδαίο έργο ήταν η τροποποίηση του σχεδίου πόλεως για την πλατεία Ευαγγελίστριας, προκειμένου να κτισθεί ο νέος μεγάλος ιερός ναός Ευαγγελίστριας στη μέση της πλατείας (κυκλική κίνηση). Επίσης μέχρι τότε, όπως είδαμε, η Νέα Ιωνία είχε μόνο έναν δρόμο ασφαλτοστρωμένο με κράσπεδα, την οδό Χαλκηδόνος (Φαρδύς), που οδηγούσε στη στρατώνα, ενώ όλοι οι άλλοι ήταν χωματόδρομοι, που τον χειμώνα μετατρέπονταν σε χειμάρρους. Όσο για τις τρεις μεγάλες πλατείες της (Ευαγγελίστριας, Γερμανικών και Εθνικών Αναμνήσεων στα Πέτρινα) ήταν αλάνες που παίζαμε μπάλα. Σ’ αυτές τις πλατείες και σε 5 μεγάλους δρόμους, Βασ. Φρειδερίκης (σήμερα Δημοκρατίας), Μαιάνδρου, Δορυλαίου, Ελευθ. Βενιζέλου και Μαγνησίας, γίνονται κρασπεδώσεις και διαμόρφωσή τους σε δρόμους με κυλίνδρωση και σκύρα και βέβαια όχι σε όλο το μήκος τους, αλλά σε ένα μικρό μέρος τους. Επίσης φαίνεται μια απόφαση με την οποία ένα δημοτικό οικόπεδο παραχωρείται στο ΙΚΑ (είναι αυτό όπου σήμερα έχει ανεγερθεί το μεγάλο κτήριο του ΙΚΑ κάτω από τη Δημαρχία στη Λεωφόρο Ειρήνης). Επίσης ο Δήμος βοηθάει τους άπορους δημότες του, χορηγεί φάρμακα, επιχορηγεί τη Νίκη, τα σχολεία 7ο, 8ο, 20ο, τους Προσκόπους, τους Ναυτοπροσκόπους και τους Οδηγούς της Νέας Ιωνίας καθώς και τον νέο ιερό ναό της Ευαγγελίστριας, που χτιζόταν τότε, με γενναία επιχορηγία.
Όμως ο δήμος έχει και άλλες υποχρεώσεις και διαθέτει ένα χρηματικό ποσό διά «την κατασκευήν 4 πολυβολείων διά την φρούρησιν του υδραγωγείου και άλλων 6 διά την φύλαξιν της Νέας Ιωνίας»! (σημείωση: Βρισκόμαστε στην εποχή του Εμφύλιου πολέμου).
-Δήμαρχος Απόστολος Βολίδης
Η δημοτική αρχή με δήμαρχο τον Απ. Βολίδη (1η θητεία ως διορισμένος, από 15-6-1949 μέχρι 21-8-1950 – 1 έτος και 2 μήνες), συνέχισε τα έργα της προηγούμενης. Κατεδαφίζει και τα τελευταία αποχωρητήρια στο Τετράγωνο Δ’ και τσιμεντοστρώνει μερικούς στενούς δρόμους των Τετραγώνων γύρω από την πλατεία της Ευαγγελίστριας. Επίσης επεκτείνει το δίκτυο ύδρευσης, κατασκευάζει νέες κοινόχρηστες βρύσες σε διάφορα σημεία της Νέας Ιωνίας, κυρίως σε κεντρικούς δρόμους και γωνίες. Το δημοτικό συμβούλιο επαναλαμβάνει τη δωρεάν παραχώρηση δημοτικού οικοπέδου προς το ΙΚΑ και αποφασίζει τη θεμελίωση του Παιδικού Σταθμού Νέας Ιωνίας. Δεν παραλείπει να επιχορηγήσει τον νέο ναό της Ευαγγελίστριας και να βοηθήσει τους άπορους δημότες. Επίσης ίδρυσε ένα μικρό συγκρότημα Φιλαρμονικής.
-Δήμαρχος Ευάγγελος Τσούμας
Προκειμένου να διεξαχθούν αδιάβλητες δημοτικές εκλογές η κυβέρνηση όρισε υπηρεσιακούς δημάρχους και στον δήμο Νέας Ιωνίας τοποθετήθηκε ο αντιεισαγγελέας Βόλου Ευάγγελος Τσούμας (από 21-8-1950 μέχρι 30-5-1951 – 9 μήνες). Ο υπηρεσιακός δήμαρχος ασχολείται με τα θέματα τρέχουσας επικαιρότητας, συνεχίζει την «κατασκευή του υπολοίπου τμήματος περιφερειακών οδών πλατείας Ευαγγελίστριας διά μπετόν», ενισχύει την ανέγερση της Ευαγγελίστριας και επιχορηγεί τα σχολεία.
-Δήμαρχος Γεώργιος Μπαλής
Είναι ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος από τις πρώτες δημοτικές εκλογές της 15ης Απριλίου 1951 (θητεία: Από 31-5-1951 μέχρι 21-6-1952 -1 έτος, 1 μήνα). Εκλέχτηκε δήμαρχος, ύστερα από ψηφοφορία μεταξύ των δημοτικών συμβούλων τακτικών και αναπληρωματικών (δημαιρεσία) του συνδυασμού «Προοδευτική Ένωσις», που έλαβε 60,52% επί του συνόλου των ψήφων.
Στο σύντομο χρονικό διάστημα, που διετέλεσε δήμαρχος, συνέχισε τα έργα οδοστρωμάτων γύρω από την πλατεία Ευαγγελίστριας και επέκτασης της ύδρευσης με κοινόχρηστες βρύσες. Ανέθεσε την σύνταξη μελέτης για εσωτερικό πλέον δίκτυο ύδρευσης (βρύσες μέσα στα σπίτια). Επίσης έκανε μια πληρέστερη οργάνωση των εσωτερικών υπηρεσιών του δήμου και συνέταξε βεβαιωτικούς καταλόγους για την είσπραξη των τελών ύδρευσης και καθαριότητας.
Συνεχίζεται την επόμενη Κυριακή