Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοιτώντας από αγγλική σχολή λογοτεχνίας «awarded by the writing school» έγραψε σίριαλ για την τηλεόραση, θέατρο και λογοτεχνία. Τον συναντούμε στη βιβλιογραφία με πολλές εκδόσεις και αξιόλογες εκδόσεις βιβλίων. Το μυθιστόρημα «Πίστη και περηφάνια», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα, είναι η αφορμή της συζήτησής μας.
Συνέντευξη Χαριτίνη Μαλισσόβα
Πίστη και περηφάνια, ο τίτλος του νέου σας μυθιστορήματος. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Μια μέρα, εντελώς τυχαία, έπεσε στα χέρια μου ένα άτυπο χιλιοτσαλακωμένο χαρτί τετραδίου με πληροφορίες γενεαλογικού δέντρου. Ήταν γραμμένο από μία πρόγονο της Ζωής-Μαρίας Μοντανάρι, της αφηγήτριας του βιβλίου. Είναι η αληθινή ιστορία μιας οικογένειας, που διαδραματίζεται στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα. Η εξιστόρηση αρχίζει με την πρωταγωνίστρια να αφηγείται όλα τα περιστατικά που έζησε. Ανθρωποκεντρικό μυθιστόρημα, με τις ζωές των ηρώων να ξεδιπλώνονται μέσα πάντα από εύθραυστες συνθήκες και τη συνεχή αναζήτησή τους για το ευ της ζωής, την πολυπόθητη ατομική ελευθερία και την αγνή ειρήνη, σε μια νοσηρή κατάσταση του ’30 που κορυφώνεται με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια Αθήνα που ταλανιζόταν από την πείνα και τον θάνατο. Στο μυθιστόρημα αντικατοπτρίζεται όσο τίποτε άλλο η ευαισθησία των χαρακτήρων και γίνεται το χρονικό μιας ατελεύτητης αγάπης για τη ζωή και τον άνθρωπο. Η αγάπη – σε όποιο της επίπεδο και μορφή – ως κεντρικό στοιχείο του βιβλίου επιφέρει τέτοιες απρόσμενες ανατροπές και δοκιμασίες, που βιώνουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους η Μαρία-Ρόζα και η Ζωή-Μαρία Μοντανάρι, κατά τη διάρκεια της προσωπικής τους πορείας, που ποθούν να ζήσουν την αφοσίωση σε μια δοτική – σε όλες τις μορφές της – αγάπη, γεμάτη πίστη και περηφάνια.
Η συμφιλίωση με το παρελθόν ώστε να μπορούμε να προχωρήσουμε με αξιοπρέπεια είναι μια φράση που χρησιμοποιεί η ηρωίδα σας, Μαρία-Ρόζα. Είναι και δικό σας αξίωμα;
Πώς μπορεί να μιλήσει κάποιος για τη ζωή του, για το μεγάλο, σπουδαίο κι αστείρευτο κομμάτι της που είναι η αγάπη; Πώς να εξηγηθούν οι αρετές αξιοπρέπεια, ευγνωμοσύνη, πίστη, περηφάνια; Η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να αγγίξει τη βαθιά κρυμμένη ύπαρξη, ετούτες τις λεπτές χορδές από τα βιώματα ενός ανθρώπου, και να σκαρώσει ένα σπαρακτικό πορτρέτο της ανθρώπινης ύπαρξης με όλα τα ουσιώδη κομμάτια που δομούν τις αλήθειες της ζωής: Συμπόνια, θλίψη, θυμό, πόνο, οργή, απογοητεύσεις, κι άλλοτε με μεγαλειώδη γαλαντομία να προσφέρει μικρές και μεγάλες χαρές – το γέλιο, την ατομική ελευθερία, τον έρωτα, τη μητρότητα, κι όλα να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια, πίστη, περηφάνια. Τα αληθινά αγαθά βρίσκονται μέσα μας. Προσπαθώ στη ζωή μου – όσο μπορώ – να κρατάω ετούτες τις αξίες σε ισορροπία για να πετυχαίνει τον στόχο της η προσωπική μου ελευθερία και να χαίρομαι με αξιοπρέπεια και σεβασμό όσα μου χαρίζει η καλή μου μοίρα.
Σε ποιον ήρωα/ηρωίδα του ανά χείρας βιβλίου σας έχετε λίγο περισσότερη αδυναμία;
Σε όλους, αλλά κυρίως στην αφηγήτρια, που ήταν και η πηγή των πληροφοριών για να μπορέσω να γράψω αυτό το βιβλίο. Τρία χρόνια μοιραστήκαμε συναίσθημα, αφοσίωση και μυστικά ανομολόγητα. Βίωσα μαζί της παράλληλα γεγονότα και δυνατές στιγμές. Μου γνώρισε τον δικό της κόσμο, τους δικούς της ανθρώπους. Μπήκα πολύ βαθιά στην ιστορία και υπήρξαν φορές που ένιωθα να βρίσκομαι στις δικές τους εποχές και να βιώνω και να μοιράζομαι τους πόθους, τις ανάγκες και τις πράξεις τους. Γνώρισα εκείνους που έμαθαν να ανυψώνουν τη ζωή και τις ουσιαστικές αξίες της. Εκείνους που έζησαν τις στιγμές όπου όλα συναντιόνται αδόλως και η μοναδική αξία είναι ο άνθρωπος. Γνώρισα εκείνους που έμαθαν από τη ζωή τους την ίδια πως το ταπεινότερο αξίζει όσο και το σπουδαιότερο. Ήταν ένα όμορφο πνευματικό δώρο. Ήταν μια ξεχωριστή, δυνατή εμπειρία. Ένα απερίγραπτα γλυκό, τρυφερό και όμορφο ταξίδι.
Ποιοι αξίζουν την πίστη μας και πότε είναι επιβεβλημένη η περηφάνια;
Αυτός που ενεργεί πάντα με ανοχή, στοργή, τρυφερότητα και καλοσύνη. Που εκφράζεται με λόγους θετικούς και πράξεις γεμάτες ευαισθησία. Που ανυψώνει τις αξίες της ζωής και μοιράζεται άδολα τον εαυτό του. Αυτός ως άτομο αυθεντικό της θεμελιώδους ανθρώπινης υπόστασης αξίζει την πίστη των άλλων. Γιατί αυτός ο άνθρωπος που μπορεί να βυθίζει τις σκέψεις του βαθιά στην ύπαρξή του και να βρίσκει στιγμές που η ψυχή του ελεύθερη κατανοεί τον κόσμο, ξέροντας πως δεν υπάρχει μάταιο γεγονός, ανώφελη μέρα, ανώφελη δοκιμασία, ανώφελη σχέση, είναι φυσικό επακόλουθο να διαχειρίζεται τη ζωή του με πίστη και περήφανο τρόπο. Και οι ήρωες του βιβλίου είναι βασισμένοι πάνω σε αυτές τις βασικές αρετές, γιατί ακολούθησαν αυτή την αλήθεια που κάνει ό,τι θέλει χωρίς να χρειάζεται θεούς για εκείνους που εξουσιάζουν τη ζωή και νικούν τον θάνατο, με πίστη και περηφάνια.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Η ελευθερία είναι αγαθό ανεκτίμητο. Η ευγνωμοσύνη είναι αίσθημα ευγένειας κι ελπίδας για όσα μας χαρίζει η ζωή. Μαζί, είναι το πέρασμα σε μια βαθμίδα εξαγνισμού και μύησης στην τελειότητα. Όμως, αυτά τα ουσιώδη στοιχεία για να υπάρξουν πρέπει να τραφούν με ανιδιοτελή και αμέριστη αγάπη, για να μπορούν κατόπιν να την αναδημιουργούν κάθε στιγμή – σε κάθε λόγο, σε κάθε πράξη – από την αρχή και να γίνεται αυτή, η αγάπη, η υπέρτατη αξία στη ζωή μας.
Τι νομίζετε ότι μας έχει διδάξει η κρίση της πανδημίας;
Τίποτα! Τίποτα δεν μπορεί να μας διδάξει. Ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν αλλάζει, θα συνεχίσει να είναι ίδιος και να συμπεριφέρεται όπως πριν. Ο άνθρωπος έχει ανεπτυγμένα ως συστατικά του στοιχεία το εγώ και το προσωπικό συμφέρον, που τον οδηγούν στην απόλυτη ατομικότητα. Η ανθρωπότητα έχει περάσει στο παρελθόν κι άλλες πανδημίες, γιατί δεν άλλαξαν ούτε τότε οι άνθρωποι; Και γιατί δεν αλλάζει ο άνθρωπος με τόσους πολέμους κι εκατόμβες νεκρών; Αφρική, Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Συρία κ.λπ. Και γιατί δεν αντιδρά ούτε τώρα που στοχεύουν να του αλλάξουν τη ζωή, να τον παρακολουθούν, να τον διοικούν και να τον διευθύνουν. Η αδιαφορία και η ατομικότητα καλά κρατούν. Τι να αλλάξει, λοιπόν; Τίποτα. Οι ψεύτικες αξίες και τα ψεύτικα πρότυπα αποπροσανατολίζουν τη ζωή. Η ματαιοδοξία να ξεχωρίσει ο καθένας πάνω από τους άλλους τον κάνει αλαζόνα και τον απομονώνει ψυχικά από το σύνολο. Η ομορφιά βρίσκεται στην απλότητα, είναι η δύναμη που κάνει τον άνθρωπο αυθεντικό.
Ασχολείστε συγγραφικά με κάποιο νέο βιβλίο;
Πάντα. Είναι τ’ οξυγόνο που ανασαίνω. Δεν μπορώ να σκεφτώ, ούτε για μια στιγμή, ότι θα πάψω να γράφω. Καμιά μοναχικότητα δεν βιώνω με την προσωπική προσήλωση-απομόνωση που απαιτεί η συγγραφή. Είναι τόσο πλούσιος ο κόσμος της λογοτεχνίας, που δεν του λείπει τίποτα από τον πραγματικό. Άλλωστε με τη λογική πάμε ένα βήμα μπροστά, με τη φαντασία βρισκόμαστε παντού. Όπως βρέθηκα με τα βιβλία Υπατία, Λιπεσάνορες και τώρα με το βιβλίο Πίστη και περηφάνια. Η ζωή μας είναι τόσο ευμετάβλητη κι απλά ακολουθώ την πορεία της κάθε μέρας που ξημερώνει και πράττω τα ανάλογα με τη γραφή μου. Κι όλο αυτό γιατί είναι ένας χρόνιος ουσιαστικός συμβιβασμός. Μια απόλυτη συμμετοχή της ύπαρξής μου στη τέχνη του λόγου, την οποία λατρεύω.