Ο Δημήτρης Καραθάνος είναι Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Θεσσαλίας. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Δημόσια Διοίκηση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Μεταπτυχιακός Τίτλος).
Ασχολείται με την Επιστημονική & Παιδαγωγική Καθοδήγηση των εκπαιδευτικών μέσα από ημερίδες, επιμορφώσεις και δράσεις, εφαρμόζοντας καλές πρακτικές στην τάξη και ευρύτερα στον σχολικό χώρο. Παράλληλα, κάθε σχολική χρονιά, διοργανώνει συναντήσεις και επιμορφώσεις για τους γονείς ενημερώνοντάς τους για σημαντικά θέματα που αφορούν στους ίδιους, την οικογένειά τους, αλλά και τη σχέση τους με το σχολείο (Σχολές Γονέων). Η προσπάθεια αυτή σήμερα συνεχίζεται και μέσα από την ιστοσελίδα www.psychologosmou.gr.
Το βιβλίο του με τίτλο Πρώτη μέρα στο σχολείο, ένας αναλυτικός κι εμπεριστατωμένος οδηγός για γονείς κι εκπαιδευτικούς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη, είναι η αφορμή της συζήτησής μας.
Συνέντευξη ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
Το βιβλίο σας με τίτλο Πρώτη μέρα στο σχολείο, ένας οδηγός για γονείς, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Η πρώτη μέρα στο σχολείο αποτελεί μια ξεχωριστή μέρα στη ζωή του παιδιού. Οι φόβοι, οι αγωνίες, οι ελπίδες και οι προσδοκίες αποτελούν συναισθήματα που κατακλύζουν το παιδί λίγο πριν ξεκινήσει το σχολικό έτος. Η συναισθηματική αυτή αναστάτωση εκφράζεται μέσα από τα λόγια και τις πράξεις του παιδιού καθιστώντας τους γονείς, πολλές φορές, ανήμπορους θεατές να αντιδράσουν με τον πιο κατάλληλο τρόπο.Αυτή την έλλειψη γνώσεων των γονέων σχετικά με τη σχολική ετοιμότητα, τα κίνητρα για τη μάθηση, την αποτυχία, την άρνηση για διάβασμα, τα ταλέντα του παιδιού, την καθημερινή ρουτίνα, τις φιλίες, τους κανόνες, την τιμωρία, τις αμοιβές, κ.ά., έρχεται να καλύψει αυτό το βιβλίο και απαντά σε ερωτήματα όπως:
Πώς θα προετοιμάσω το παιδί μου για τη σχολική ζωή; Πώς θα μετατρέψω το παιδί μου σε μαθητή; Πώς θα αγαπήσει το σχολείο; Με ποιον τρόπο μπορώ να επικοινωνήσω καλύτερα με τους δασκάλους του παιδιού μου;Η προετοιμασία των γονιών αποτελεί κλειδί στην επιτυχία του παιδιού και στο σχολείο, αλλά και στη ζωή.
Πόσο σημαντική είναι η πρώτη επαφή των παιδιών με το σχολικό περιβάλλον και τους εκπαιδευτικούς;
H πρώτη μέρα στο σχολείο είναι πολύ σημαντική, γιατί σηματοδοτεί πολλά και ωραία στη ζωή. Μην ξεχνάμε ότι όλα τα ωραία στη ζωή ξεκινούν από την οικογένεια και συνεχίζονται στο σχολείο. Ήδη έκλεισαν δύο κύκλοι, της οικογένειας και του Νηπιαγωγείου, και τώρα ανοίγει ένας μεγαλύτερος κύκλος, του σχολείου. Εδώ, το παιδί, θα κάνει την πρώτη ουσιαστική έξοδο μακριά από την αγκαλιά της οικογένειας, μακριά από το απόλυτα προστατευμένο περιβάλλον. Εδώ θα δοκιμάσει να ανοίξει φτερά και να πετάξει. Εδώ θα μάθει. Εδώ θα μάθει να μαθαίνει. Εδώ θα κάνει τους πρώτους φίλους που μπορεί να κρατήσουν μια ολόκληρη ζωή. Εδώ θα γελάσει, αλλά και θα κλάψει. Εδώ θα κάνει λάθη και θα μάθει τον τρόπο να τα αποφεύγει. Εδώ θα δοκιμαστεί η προσαρμοστικότητα του παιδιού στις νέες συνθήκες.
Διαβάζοντας το βιβλίο σας διαπίστωσα ότι αφορά και τους εκπαιδευτικούς…
Γονιός και δάσκαλος δεν είναι αντίπαλοι. Είναι συνεργάτες. Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν την τέχνη του διδάσκειν, αλλά δεν γνωρίζουν την ιστορία του παιδιού. Αυτή την «ιστορία» καλούνται οι εκπαιδευτικοί να την μάθουν από τους γονείς, ώστε να βοηθήσουν τον μαθητή/τρια να προσαρμοστεί ευκολότερα, αλλά και να αξιοποιηθεί όλο το δυναμικό του. Γιατί το παιδί των 6 ετών μας έρχεται στο σχολείο διαμορφωμένο. Άλλο είναι συνεσταλμένο, άλλο ζωηρό, άλλο υπερκινητικό, άλλο επιθετικό κ.λπ. Είναι όμως πρώτης τάξης ευκαιρία να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Από αυτή την οπτική το βιβλίο προσφέρει παραδείγματα και υλικό για τους εκπαιδευτικούς που μπορούν να βοηθηθούν στην οργάνωση της σχολικής ζωής, στην επικοινωνία με τους γονείς και εστιάζει ιδιαίτερα στον τρόπο επικοινωνίας και συνεννόησης. Αντιπαλότητες και εγωιστικές προστριβές, γονιών και εκπαιδευτικών έχουν αρνητικές επιπτώσεις και φρενάρουν την εξέλιξη του παιδιού, ενώ συνεργατικές και ουσιαστικές συνεννοήσεις ωφελούν το παιδί.
Ασχολείστε με την εκπαιδευτική και επιστημονική καθοδήγηση των εκπαιδευτικών. Θεωρείτε ότι οι σημερινοί εκπαιδευτικοί είναι επαρκώς καταρτισμένοι;
Θεωρώ ότι είναι η μόνη επαγγελματική ομάδα που ενημερώνεται και επιμορφώνεται τόσο τακτικά και σε ετήσια βάση.Η κατάρτιση αυτή καθιστά τον εκπαιδευτικό ικανό αφενός να κάνει τη δουλειά του καλύτερα αφετέρου να εντοπίζει, νωρίτερα, προβλήματα που αφορούν στο παιδί με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπισή τους. Πρακτικά αυτό σημαίνει επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς με σκοπό την ολόπλευρη αντιμετώπιση των προβλημάτων και στόχο την προσφορά υψηλών εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Εδώ βέβαια συναντιούνται οι προσδοκίες των γονιών και οι προσδοκίες της εκπαίδευσης. Όπου οι γονείς ακολουθούν και υποστηρίζουν τις αποφάσεις του σχολείου δεν χάνεται χρόνος και το παιδί κερδίζει από την εκπαιδευτική διαδικασία. Αντιθέτως, όπου οι γονείς αντιστέκονται το παιδί αποπροσανατολίζεται.
Η περίοδος της πανδημίας κατέδειξε πόσο σημαντική είναι ο ορθή χρήση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Κέρδισε η εκπαιδευτική κοινότητα (και οι μαθητές) το στοίχημα αυτό;
Μου δίνετε μια μεγάλη ευκαιρία να τεκμηριώσω όσα προανέφερα, αλλά και όσα παρουσιάζω στο βιβλίο μου. Η περίοδος της πανδημίας ήταν μια στενάχωρη περίοδος. Εγκλεισμός, απομόνωση από φίλους, ακούσματα για θανάτους, εντατικές, διασωληνώσεις, αβεβαιότητα για το μέλλον και όμως μέσα σε όλη αυτή την αρνητική ατμόσφαιρα βρήκαμε κάποιο διέξοδο, κάτι το θετικό, την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Αναπλαισιώσαμε την κατάσταση και καταφέραμε να επικοινωνήσουμε, να δραστηριοποιηθούμε, να μάθουμε, να έχει νόημα η κάθε μέρα μας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα. Η προσαρμογή στις νέες συνθήκες. Έτσι και το παιδί στην Α’ τάξη χρειάζεται να του διδάξουμε, μέσα από παραδείγματα, τον τρόπο να προσαρμοστεί. Γιατί πρώτες μέρες στη ζωή του θα υπάρξουν πολλές. Θεωρώ λοιπόν ότι η εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και η κοινωνία μας κέρδισε κάτι που σε άλλες συνθήκες θα ήταν πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Η ψηφιακή τάξη μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα με τη φυσική τάξη και να της δώσει άλλη πνοή. Σύγχρονη. Η παραπομπή στην ψηφιακή τάξη, η προσφορά από τον εκπαιδευτικό ενός link και η υλοποίηση μιας κατ’ οίκον εργασίας (παραγωγής γραπτού λόγου), μέσα από ένα video, μιας ιστορικής πηγής ή η περιήγηση σε κάποιο μουσείο προσφέρουν άλλη δυναμική στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο απαίτησε και τη συμβολή -συνεργασία των γονέων. Είναι θετική η αποτίμηση;
Η συμβολή των γονιών ήταν καθοριστική τόσο στην υποδομή (υπολογιστές, κάμερες, κ.λπ.), όσο και στη βοήθεια που προσέφεραν στα παιδιά τους για να εξοικειωθούν με το μέσο, είτε γνώριζαν είτε δεν γνώριζαν. Όσοι γονείς δεν είχαν ψηφιακές δεξιότητες ρώτησαν τους εκπαιδευτικούς και βοηθήθηκαν. Οι εκπαιδευτικοί εργάστηκαν αθόρυβα και βοήθησαν τους γονείς ώστε να αποκατασταθεί η επικοινωνία μεταξύ σχολείου και παιδιού. Τα οφέλη για την κοινωνία μας, ανεκτίμητα. Όπως ανεκτίμητης αξίας ήταν το μήνυμα που έστειλαν οι γονείς στα παιδιά τους: «Μπορεί να μην το γνωρίζω, αλλά μπορώ να το μάθω». Αυτό το πρότυπο αντέγραψαν και μιμήθηκαν τα παιδιά τους. Γιατί, μην ξεχνάμε, ότι τα παιδιά πίστευαν ότι είχαν διακοπές και δύσκολα θα υιοθετούσαν τον ρόλο του μαθητή στο σπίτι.
Ποια αξία σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευση, θεωρείτε υπέρτατη;
Θα μου επιτρέψετε να αναφέρω όχι μία, αλλά δύο. Τον σεβασμό και την ευγνωμοσύνη. Τον σεβασμό γιατί αποτελεί το θεμέλιο λίθο της ατομικής, αλλά και κοινωνικής ζωής και την ευγνωμοσύνη ως αναγνώριση για όλα όσα συμβαίνουν μέσα στο σχολείο.
Από την τόσο πλούσια εμπειρία σας στον χώρο της εκπαίδευσης, θεωρείτε ότι υπάρχει πρόοδος;
Πρόοδος, αναμφίβολα, υπάρχει. Όραμα, με την έννοια της σχεδιασμένης πορείας, αναζητείται. Διαχρονικά άλλαξαν πολλές κυβερνήσεις, πολλοί υπουργοί Παιδείας και όλοι τους προσπάθησαν, καλοπροαίρετα, να κάνουν μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις με σκοπό τη βελτίωση. Και τίθεται το ερώτημα: Οι προσπάθειες αυτές προσέφεραν τελικά στην εκπαίδευση, αλλά και στην κοινωνία τα προσδοκόμενα ή την προστιθέμενη αξία που προσδοκούσαν; Ερευνητικά δεδομένα αναζητούμε και όχι «νομίζω». Εδώ χρειάζεται συνεννόηση όλων των πολιτικών δυνάμεων για τη γενιά του αύριο.
Ποιο θεωρείτε μείζον και πρωτεύον ζήτημα για τον σημερινό εκπαιδευτικό;
Οι πολλές και ανεκπλήρωτες αλλαγές που αναστατώνουν τη σχολική ζωή.
Θέλετε να απευθύνετε μια ευχή ή συμβουλή στους γονείς που θα μπουν για πρώτη φορά στον χώρο του σχολείου με τα παιδιά τους ως νέους μαθητές;
Να κάνουν τα παιδιά τους να πιστέψουν στον εαυτό τους, στην προσπάθειά τους και στις ικανότητές τους ώστε να φτάσουν μακριά, στο ταξίδι της γνώσης, γιατί «ο άνθρωπος δεν μπορεί να ανακαλύψει νέους ωκεανούς, αν δεν έχει το θάρρος να απομακρυνθεί από την ακτή» (Andre Gide).