Πολιτισμός

Δημήτρης Καραγιάννης: Η αλλαγή για να είναι δημιουργική προϋποθέτει να έχει στόχο, κατεύθυνση, έμπνευση…

Ο Δημήτρης Καραγιάννης είναι παιδοψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής. Διδάκτωρ του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου και καθηγητής στο Frederick University Κύπρου, έχει διδάξει στη μετεκπαίδευση της Μαρασλείου Ακαδημίας και σε μεταπτυχιακά πανεπιστημιακά προγράμματα. Είναι μέλος διεθνών επιστημονικών εταιρειών και οργανισμών που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και την ψυχοθεραπεία. Έχει ιδρύσει με τη σύντροφό του Ελένη Καραγιάννη το θεραπευτικό και εκπαιδευτικό ινστιτούτο «Αντίστιξη», στο οποίο εκπαιδεύονται ειδικοί της ψυχικής υγείας στην οικογενειακή και ομαδική ψυχοθεραπεία με βάση την υπαρξιακή συστημική θεώρηση. Ασχολείται με τα προβλήματα του γάμου και μελετά τους όρους λειτουργικότητας στις ανθρώπινες σχέσεις. Η κλινική του εργασία, βασισμένη στην ανάδειξη της μοναδικότητας του ανθρωπίνου προσώπου, αξιοποιεί τις ψυχικές δυνάμεις που διαθέτει κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από την όποια ψυχοπαθολογία του, και προτείνει τον ευχαριστιακό τρόπο ζωής ως απάντηση στη φθορά της καθημερινότητας. Αυτή η θεώρηση διέπει τα βιβλία του που έχουν εκδοθεί ήδη: «Ρωγμές και αγγίγματα», «Η αδικία που πληγώνει», «Έρωτας ή τίποτα». Το βιβλίο του «Αλλάζει ο άνθρωπος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός, είναι η αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί.

«Αλλάζει ο άνθρωπος», ο τίτλος ερώτημα του βιβλίου σας. Θέλετε να μας το συστήσετε;
Η αλλαγή είναι η φυσιολογία της ζωής. Είναι η ίδια η ζωή. Η ζωή που κυλάει και διαρκώς διαφοροποιείται. Τίποτα το ίδιο. Τίποτα στάσιμο.
Ο χρόνος κυλά αδιάκοπα. Τίποτα μόνιμο. Τίποτα ίδιο. Ένα συναρπαστικό συλλογικό ταξίδι, όπου καλούμαστε να γίνουμε μέτοχοι. Μια σκυταλοδρομία ζωής που θα παραδώσουμε τη σκυτάλη στους επόμενους, αφού θα έχουμε βάλει κάτι από τη δική μας μικρή, αλλά πολύτιμη εμπειρία.
Η άρνηση για αλλαγή είναι βαθιά ψυχοπαθολογία με άπειρες κλινικές εκφράσεις. Είναι η επιλογή του τέλματος. Είναι μια υπαρξιακή κατάθλιψη με χίλια πρόσωπα. Είναι η παραίτηση. Είναι η οριστική παράδοση.
Η αγάπη, η πίστη, η χαρά είναι αιώνιες, νυν και αεί αλήθειες, γιατί κινητοποιούν για τους ανθρώπους και τους παρέχουν νέες διαρκώς ανανεούμενες δυνατότητες να ζήσουν το συναρπαστικό ταξίδι της ζωής.

Πότε πρέπει ένας άνθρωπος να αποζητά αλλαγή στην προσωπικότητά του;
Η αλλαγή δεν είναι αυτοσκοπός. Ζητούμενο είναι η λειτουργικότητα. Επομένως μια αλλαγή που δεν παράγει προτάσεις και λύσεις, πλέον λειτουργικές από την υπάρχουσα κατάσταση, δεν είναι επιθυμητή.
Η αλλαγή για να είναι δημιουργική προϋποθέτει να έχει στόχο. Να έχει κατεύθυνση. Να έχει έμπνευση.
Η αλλαγή για να είναι ασφαλής απαιτεί να έχει βάση. Να έχει ρίζες για να τροφοδοτείται.
Αλλαγή όχι ως ενταφιασμός του παρελθόντος, αλλά ως ανατολή του μέλλοντος. Αλλαγή όχι ως αποφυγή, αλλά ως επιθυμία. Αλλαγή όχι ως συγκάλυψη των δυσάρεστων, αλλά ως επεξεργασία των επιθυμιών. Αλλαγή όχι ως κουκούλωμα των αποτυχιών, αλλά ως ανάδειξη των δυνατοτήτων. Αλλαγή όχι ως υποτίμηση του παραδοσιακού, αλλά ως έμπνευση από το αυθεντικό. Αλλαγή όχι ως μαγική ευχή, αλλά ως ανάληψη προσωπικής ευθύνης.
Το αποφασιστικό «Τώρα!» που αναλαμβάνει την ευθύνη της αλλαγής, έχει τα προαπαιτούμενα της διεργασίας και δηλώνει ξεκάθαρα.
Τώρα είναι ο χρόνος που θα ζητήσω συγγνώμη. Τώρα είναι ο χρόνος που θα συγχωρήσω. Τώρα είναι ο χρόνος που θα ακούσω, αυτό που τόσο καιρό απέφευγα να ακούσω. Τώρα είναι ο χρόνος που θα τερματίσω οριστικά τη σαδομαζοχιστική σχέση. Τώρα είναι ο χρόνος που θα πάω, εκεί που θέλω, αλλά που τόσο καιρό δίσταζα. Τώρα είναι ο χρόνος που θα ακούσω το τι πραγματικά θέλω. Τώρα είναι ο χρόνος που θα ανοίξω τα φτερά μου. Τώρα είναι ο χρόνος να πω το σ’ αγαπώ. Τώρα θα αναλάβω την ευθύνη της ζωής μου, ώστε να ζω ευχαριστιακά.

Είναι εύκολο να αποδεχθεί κάποιος ότι είναι ανάγκη να αλλάξει;
Οι άνθρωποι συνήθως περιμένουν να αλλάξουν οι άλλοι, καθώς τους θεωρούν αιτία της δυστυχίας τους. Είναι δύσκολο να αποδεχθεί κάποιος την ανάγκη της αλλαγής του, γιατί αυτόματα αναγνωρίζει ότι έχει κάνει λάθη. Η ανάληψη όμως της ευθύνης τελικά λυτρώνει, καθώς μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση και στην προσωπική εξέλιξη.

Η δική σας εμπειρία στον χώρο της επιστήμης σας έχει καταδείξει ότι η κρίση έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη ζωή των Ελλήνων. Όταν εξωγενείς παράγοντες επηρεάζουν τη ζωή μας, πόσο η προσαρμοστικότητα ταυτίζεται με την ανάγκη για αλλαγή;
Η οικονομική κρίση στη χώρα μας ήταν συνέπεια και της εγκατάλειψης κάποιων σημαντικών αξιών που μας επέτρεψαν μέσα σε καιρούς οικονομικής φτώχιας να είμαστε πλούσιοι σε συναισθήματα.
Σήμερα κάποιοι βγάζουν ένταση και επιθετικότητα και κάποιοι αναζητούν με ζέση το νόημα που μπορεί να έχει η ζωή τους.
Είναι τυχεροί οι νέοι σήμερα, που ζουν σε συνθήκες κρίσης! Καθόλου δεν θεωρώ πως πρέπει να μείνουν στην «αδικία» ότι οι προηγούμενες γενιές τούς έκλεψαν στα οικονομικά και ότι είναι «καημένοι» που πρέπει να επιβιώσουν κόντρα σε όλα τα προγνωστικά!
Μη έχοντας ενοχές απέναντι στη νέα γενιά, μπορώ να μην τους λυπάμαι, αλλά να τους καμαρώνω όταν γίνονται δημιουργικοί, εφευρετικοί και ευφάνταστοι, άρα ερωτεύσιμοι και ερωτικοί. Αν οι νέοι το αποφασίσουν και το υποστηρίξουν, μπορούν να κάνουν πραγματικά συναρπαστική τη ζωή τους, γιατί μπορούν να παράξουν δημιουργικές λύσεις υπέρ της ζωής.

Η κατάθλιψη είναι η νούμερο ένα ψυχική ασθένεια της εποχής;
Η κατάθλιψη είναι ο εγκλωβισμένος θυμός προς τους άλλους που σε αδίκησαν και προς τον εαυτό σου που επέτρεψες να αδικηθείς.
Η υπαρξιακή κατάθλιψη έχει τη μορφή πανδημίας στα προηγμένα δυτικά κράτη, καθώς επικρατεί η λανθασμένη άποψη ότι «η ζωή είναι στιγμές», που οδηγεί στην κατανάλωση προϊόντων, ανθρώπων και σχέσεων και τελικά καταλήγει στο κενό και στην απόγνωση από έλλειψη νοήματος ζωής που να υπερβαίνει τον θάνατο.

Η παραίτηση πόσο συναφής είναι με την κατάθλιψη;
Η παραίτηση, που αντιστοιχεί στην ανάληψη προσωπικής ευθύνης μετά από ένα λάθος στην κοινωνική ζωή, είναι μια τίμια στάση.
Η παραίτηση – αυτοεγκατάλειψη στην προσωπική ζωή όμως είναι μια απεγνωσμένη στάση που ενώ μοιάζει παθητική, κρύβει έντονη επιθετικότητα. Η παραίτηση είναι αντίδραση φυγής, που χρεώνεται όμως στους άλλους. Η παραίτηση είναι η άρνηση στη σχέση. Η άρνηση στη ζωή. Η αυτοκτονία είναι η κατ’ εξοχήν πράξη παραίτησης, που τιμωρεί έμμεσα τους άλλους και κυρίως τους κοντινούς ανθρώπους που ενοχοποιούνται.

Πότε είναι αναγκαίο να επισκεπτόμαστε τον ψυχίατρο; Παλαιότερα η ψυχοθεραπεία -ψυχανάλυση θεωρούνταν για πολλούς ταμπού. Η σύγχρονη ελληνική οικογένεια θεωρείτε ότι αναζητά πιο εύκολα ψυχιατρική βοήθεια;
Αυτό είναι αλήθεια. Σήμερα η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς της ψυχικής υγείας είναι πια δεδομένη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να ψυχιατρικοποιήσουμε τη ζωή μας. Αν η ψυχοθεραπεία γίνει μόδα, τότε θα είναι μια επικίνδυνη μόδα. Και δυστυχώς υφίσταται και η επιφανειακή ψυχολογία από «ειδικούς» που δεν έχουν τα αναγκαία προσόντα.

Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι αναγκαία, αλλά και πολυτέλεια στις μέρες μας;
Το σημαντικό είναι όλοι μας να μην παραιτηθούμε από τα σημαντικά ερωτήματα της ζωής μας. Να μην εφησυχάσουμε παραμένοντας εγκλωβισμένοι στο λίγο.
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που επιτρέπει να διευρύνει τους προσωπικούς ορίζοντες. Προσφέρει τη δυνατότητα σε όποιον το θελήσει, όχι μόνο να μην περιοριστεί από τα όποια συμπτώματα ή τις όποιες αποτυχίες, αλλά να κατανοήσει τους λόγους που τον οδήγησαν στο πρόβλημα, ώστε να αναπτύξει και τις δημιουργικές του δυνάμεις.

Οι περιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας μπορούν να βρουν λύση στο κρεβάτι του ψυχιάτρου;
Ένας υγιής, λειτουργικός άνθρωπος νιώθει αποτροπιασμό, αβάσταχτο πόνο, έντονη οργή και αδυναμία κατανόησης του γεγονότος της κακοποίησης στο πλαίσιο του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Η βία που έχει δεχθεί κάποιος, δεν είναι δυνατόν να ξεχαστεί. Η αναπαραγωγή του ψυχικού τραύματος είναι η αναμενόμενη συμπεριφορά. Οι περιγραφές γεγονότων που περικλείουν τη βία, το τραύμα και τη σεξουαλικότητα, κινδυνεύουν να μοιάζουν ενδιαφέρουσες, όμως κρύβουν ένα αδιέξοδο εγκλωβισμό.
Η ελευθερία έχει τρωθεί, καθώς το άτομο κινείται στα όρια του τραύματός του. Έχει να ξανακερδίσει την ελευθερία του και την ικανότητά του να αγαπά. Αυτό είναι το στοίχημα. Να γίνει ο ίδιος ζωοδότης. Να υπερβεί τον μηρυκασμό της πίκρας ότι δεν αγαπήθηκε, με το να αγαπήσει ο ίδιος.
Τι είναι αυτό που μπορεί να θεραπεύσει το τραύμα; Μια διαφορετική επανορθωτική εμπειρία; Ένα ανιδιοτελές βλέμμα εμπιστοσύνης; Μια διαφυγή από το κλειστό σύστημα της αναπαραγωγής μιζέριας; Πώς όμως;
Ο θεραπευτής έχει να εμπνεύσει τη δυνατότητα της υπέρβασης με την αξιοποίηση του δυναμικού του θεραπευόμενου σε δημιουργικές εκφράσεις.

Κλείνοντας, θα θέλατε να δώσετε κάποιο μήνυμα στους αναγνώστες;
Θα ήθελα να υπογραμμίσω τη σημασία τού τώρα στη ζωή μας.
Τώρα! Ας μη χάσουμε το παρόν μας, μένοντας στην ασφάλεια του παρελθόντος ή περιμένοντας να έρθει να μας βρει κάποτε ένα όμορφο μέλλον. Τώρα θα ζήσουμε, τώρα θα χαρούμε, τώρα θα ερωτευτούμε, τώρα θα αγαπήσουμε, τώρα θα αναλάβουμε την ευθύνη της ζωής μας, τώρα θα ζήσουμε ευχαριστιακά.

Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το