Πολιτισμός

Δικτύωση των πληγέντων χωριών κατά τη διάρκεια της κατοχής

Της Αγγελικής Θάνου,
δρ Παιδαγωγικών και συγγραφέα

Η νεοσύστατη διαδικτυακή ομάδα με το όνομα «Πρωτοβουλία για την ανάδειξη της ιστορίας των Καναλίων της Μαγνησίας» προχώρησε σε μια αυτοβουλία σύνδεσης και δημιουργίας Δικτύου των πληγέντων τόπων της Μαγνησίας κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Την Κυριακή 15 Ιανουαρίου τρέχοντος έτους, στις 6.30 μ.μ., στο καφέ Νάος στον Βόλο συναντήθηκαν αντιπρόσωποι από έξι απ’ τα οκτώ χωριά που προσκλήθηκαν, τα οποία βίωσαν τις δικές τους τραγωδίες από τους κατακτητές. Αναφέρουμε ότι τα χωριά που έχουν πληγεί στη διάρκεια της κατοχής είναι με αλφαβητική σειρά: Ο Άγιος Βλάσης, η Νέα Αγχίαλος, η Δράκεια, το Κατηχώρι, η Κερασιά, τα Κανάλια, οι Μηλιές, ο Πλάτανος και ο Ριζόμυλος. Δόθηκε η ευκαιρία στους παρευρισκόμενους να γνωριστούν μεταξύ τους και να γνωστοποιήσουν στους υπόλοιπους την τραγωδία του τόπου τους. Η τοπική ιστορία σίγουρα καμαρώνει γι’ αυτή την συνάντηση.
Εκ μέρους του Αγίου Βλασίου την περιγραφή έκανε ο κ. Γιώργος Τουφεξής, συνοδευόμενος από τον κ. Βλάση Παχιό. Σύμφωνα με τις πηγές και τις μαρτυρίες το χωριό αυτό κάηκε στις 13 Μαΐου του 1944, καθώς ο πόλεμος όδευε προς το τέλος με σκοπό την τρομοκρατία των κατοίκων και τη διευκόλυνση της αποχώρησης των κατακτητών, με εκτελέσεις ατόμων και ολοκαυτώματα γυναικών και καταστροφές στις ιδιοκτησίες. Το 2019 δημιουργήθηκε μνημείο με πρωτοβουλία του Μορφωτικού Συλλόγου του τόπου. Δεν έχουν καταφέρει τον χαρακτηρισμό του χωριού ως μαρτυρικό τόπο από το υπουργείο Εσωτερικών, παρά μόνο από τον Δήμο Βόλου το έτος 2016.

Εκ μέρους των Μηλεών ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους ο κ. Πανταζής Γιαννιός συνοδευόμενος από τις κ.κ. Ειρήνη Γκέκα, Λευκή Ευσταθίου και Ράνια Φραγκίσκου, μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. Σύμφωνα με την έρευνα ετών που έχει πραγματοποιηθεί, τα στοιχεία είναι τα εξής: Οι Γερμανοί εισέβαλλαν στις Μηλιές στις 4 Οκτωβρίου του 1943. Εκτελέστηκαν 33 άτομα στον σταθμό του τρένου και 4 άτομα κάηκαν στα σπίτια τους. 445 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς. Υπάρχουν ακόμα στοιχεία που είναι υπό διερεύνηση, καθώς πολύτιμα στοιχεία έχουν χαθεί από την πυρκαγιά. Υπάρχει μνημείο υπέρ των θυμάτων στον τόπο εκτέλεσης, στον σταθμό του τρένου. Δεν έχουν χαρακτηριστεί μαρτυρικός τόπος.
Τον Πλάτανο Αλμυρού αντιπροσώπευσε ο κ. Γιώργος Παλιάς, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου. Τα συμβάντα της κατοχής έχουν ως εξής: Ο Πλάτανος κάηκε ολοσχερώς στις 15 Αυγούστου του 1943. Στις 2 Μαΐου του ίδιου έτους οι κατακτητές συνέλαβαν άτομα από τον Πλάτανο και από την Αμαλιάπολη και τα εκτέλεσαν κατά τη διαδρομή. Τότε ο Πλάτανος έχασε 4 άτομα. Συνολικά το χωριό κάηκε 8 φορές από τους Γερμανούς. Υπάρχει μνημείο στην Κεφάλωση όπου κάθε χρόνο γίνεται επιμνημόσυνη δέηση. Η τραγωδία αυτή αφορά στον παλιό Πλάτανο, ο οποίος έχει αποχαρακτηριστεί ως χωριό, καθώς το 1960 μεταφέρθηκε στον Νέο Πλάτανο.
Το χωριό Κερασιά αντιπροσώπευσε ο κ. Κώστας Βασδέκης εκ μέρους του Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού Κερασιάς. Έχει γίνει ενδελεχής έρευνα για τα εγκλήματα των Γερμανών ακόμα και στα γερμανικά αρχεία. Κάηκαν Άνω και Κάτω Κερασιά στις 4 Απριλίου του 1944 με απώλεια 10 ατόμων, μεταξύ αυτών και ο ιερέας του χωριού. Το φωτογραφικό αρχείο του κ. Στουρνάρα τεκμηριώνει τις καταστροφές. Επίσης πολλές μαρτυρίες, προφορικές και γραπτές, αναδεικνύουν στοιχεία για τη μάχη στα Κοκκινόγεια. Έχει χαρακτηριστεί μαρτυρικός τόπος το έτος 2009.

Το χωριό της Δράκειας αναγνωρίστηκε ως μαρτυρικός τόπος το έτος 1999. Σύμφωνα με την κ. Αποστολία Χατζάκου, μέλος του Αναπτυξιακού Πολιτιστικού Συλλόγου, στις 17 Δεκεμβρίου του 1943 έγινε μια συμπλοκή, κατά την οποία σκοτώθηκαν δυο Γερμανοί και τραυματίστηκε ένας. Το βράδυ της ίδιας μέρας εισέβαλλαν στο χωριό και συγκέντρωσαν στο καφενείο όσους άντρες εντόπισαν. Το ξημέρωμα της 18ης του ίδιου μηνός άφησαν ελεύθερα τα ανήλικα παιδιά. Έπειτα σε ομάδες των 5 ατόμων τους εκτελούσαν στην κοντινή ρεματιά. Κάποιοι ξέφυγαν, κάποιοι επέζησαν μέσα στον σωρό των νεκρών. Σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα 115 άτομα. Το χωριό ερήμωσε, οι άνθρωποι τρόμαξαν. Η Δράκεια έπαψε να είναι ένα ζωντανό χωριό. Υπήρξαν και άλλα 6 θύματα στις 11-9-1943, την ημέρα που βομβαρδίστηκε ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Συνολικά υπάρχουν ακόμα 15 θύματα της κατοχής, γεγονός που βεβαιώνεται από τις ληξιαρχικές τους πράξεις θανάτου. Υπάρχει ένα μεγάλο μνημείο με τα ονόματα και τις φωτογραφίες όλων των θυμάτων. Στον τόπο της εκτέλεσης, καθώς και ένα Μουσείο μνήμης, «Χώρος μνήμης, 18-1 -1943», επισκέψιμο. Η Δράκεια ανήκει στο δίκτυο των Μαρτυρικών χωριών. Την κ. Χατζάκου συνόδεψαν ο πρόεδρος τοπικού συμβουλίου κ. Νικόλαος Κάπελας, η κ. Αθανασία Λύτρα, ο κ. Ιωάννης Χατζάκος και η κ. Αναστασία Λύτρα, πρόεδρος και μέλη του Συλλόγου.
Για το χωριό Κανάλια μίλησε η Αγγελική Θάνου. Στις 16 Νοεμβρίου 1943 εισέβαλλαν οι Γερμανοί στα Κανάλια και έκαψαν σχεδόν όλα τα σπίτια, ανατίναξαν την εκκλησία της Παναγιάς, έκαψαν το σχολείο. Άφησαν πίσω τους νεκρούς, μεταξύ αυτών τρεις γυναίκες που προσπαθούσαν να σβήσουν το σπίτι τους με ό,τι μέσο μπορούσαν κι ένα νεαρό κορίτσι που έτρεχε να σωθεί με ένα καρβέλι ψωμί στα χέρια της. Δυο ακόμα έμειναν σοβαρά ανάπηροι, ένας άντρα και μια γυναίκα. Πήραν μαζί τους ομήρους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Λάρισα κι από κει στη Θεσσαλονίκη. Μεταξύ αυτών και ο έφηβος τότε Αλέξανδρος Καραγιάννης μετέπειτα έγκριτος δικηγόρος στην πόλη του Βόλου, ο οποίος βρίσκεται ευτυχώς εν ζωή και τεκμηριώνει τα γεγονότα με τις γραπτές μαρτυρίες του. Η καταστροφή του χωριού αποδεικνύεται περίτρανα από το φωτογραφικό υλικό της ουμανίστριας φωτογράφου κ. Βούλας Παπαϊωάννου, το οποίο βρίσκεται στο αρχείο της, στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα. Μίαν ακόμη επιδρομή των Γερμανών βίωσαν τα Κανάλια, την άνοιξη του 1944 και συγκεκριμένα την 23ην Μαρτίου. Ο πληθυσμός είχε προλάβει να εκκενώσει το χωριό. Οι Γερμανοί παρέμειναν εις τα Κανάλια επί οκταήμερον και πλέον. Τότε συνελήφθησαν οκτώ άτομα, εκ των οποίων τα επτά εκτελέστηκαν σε αντίποινα και ένα μεταφέρθηκε σε στρατόπεδα της Γερμανίας (Στάλαγκ και Άουξμπουργκ) για ένα χρόνο. Με το τέλος του πολέμου απελευθερώθηκε. Την Αγγελική Θάνου πλαισίωναν η κ. Αρετή Κατσαγεωργίου και η κ. Μαρία Κατσαγεωργίου, καθώς και ο κ. Γεώργιος Ράμπος, ιδρυτικά μέλη της διαδικτυακής ομάδας «Πρωτοβουλία για την ανάδειξη της ιστορίας των Καναλίων της Μαγνησίας».

Η ολομέλεια αποφάσισε την ίδρυση ενός άτυπου αρχικά δικτύου με το όνομα «Δίκτυο πληγέντων χωριών Μαγνησίας κατά τη διάρκεια της κατοχής», τη δημιουργία επικοινωνιακής ομάδας στην εφαρμογή Viber, την ενημέρωση των Τοπικών Συμβουλίων κάθε τόπου, την ενημέρωση των απόντων χωριών, και η σύνδεση και η επικοινωνία με τους αρμόδιους κατοίκους του Κατηχωρίου, το οποίο ατυχώς λησμονήθηκε. Οι στόχοι που τέθηκαν, είναι η ανάδειξη της ιστορίας κάθε τόπου, οι κοινές δράσεις, η αλληλοϋποστήριξη στις επετειακές ημέρες τιμής, η συνεργασία με σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.λπ. Το παρόν άρθρο αποτελεί έναν από τους στόχους της συνάντησης όπως και τα δελτία τύπου προς όλα τα Μ.Μ.Ε.
Ο σύγχρονος άνθρωπος εγκλωβισμένος στις απαιτήσεις της καθημερινής επιβίωσης κινδυνεύει να λησμονήσει τις ρίζες του, την πολιτιστική του κληρονομιά, το ιστορικό του παρελθόν. Απ’ την άλλη στο ελληνικό σχολείο η τοπική ιστορία ως γνώση επαφίεται στο μεράκι κάθε εκπαιδευτικού. Όταν όμως σχεδιαστούν και υλοποιηθούν project σχετικά με την τοπική ιστορία, η δύναμη των γνωστικών συνδέσεων διασφαλίζει ένα γοητευτικό αποτέλεσμα για τους μαθητές. Η δικτύωση των χωριών πιθανόν να αναδείξει πλουσιότερο υλικό αξιοποιήσιμο από την εκπαιδευτική κοινότητα της Μαγνησίας. Με αυτόν τον τρόπο η Ιστορία θα επικαλεστεί τη θεά Μνήμη – Μούσα όπως ο Διονύσιος Σολωμός και ο Ανδρέας Κάλβος έπραξαν. Γνωρίζοντας ότι «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» (Σεφέρης) η ανθρωπότητα κλείνει την πόρτα στη λήθη. Θερμές ευχαριστίες στην κ. Αντιγόνη Ιωάννου που έσπειρε τον σπόρο της δικτύωσης και αυτός βλάστησε.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το