Διεθνές Βυζαντινομουσικολογικό Συνέδριο (1-4/7/2024) στη μνήμη Δημητρίου Κ. Μπαλαγεώργου († 2 Ιουνίου 2023)

Του 

Κων/νου Χαριλ. Καραγκούνη,

καθηγητού της Ανωτάτης 

Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών

kxkaragounis8@gmail.com,www.kxkaragounis.gr

Το σημερινό άρθρο θα έχει τη μορφή «ρεπορτάζ» για ένα Διεθνές Βυζαντινομουσικολογικό Συνέδριο, το οποίο πρόκειται να ξεκινήσει στην Αθήνα αύριο Δευτέρα 1 Ιουλίου 2024, αφιερωμένο, δυστυχέστατα, στη μνήμη ενός εκλεκτού επιστήμονος, συναδέλφου, επιστήθιου φίλου και αδελφού.

Προ ενός έτους, στις 2 Ιουνίου 2023, εκοιμήθη εν Κυρίω, τελείως απροσδόκητα, σε ηλικία μόλις 58 ετών, ο τότε αναπληρωτής καθηγητής τού Τμήματος Μουσικών Σπουδών τού ΕΚΠΑ, ο τρικαλινής καταγωγής Βυζαντινομουσικολόγος Δημήτριος Κ. Μπαλαγεώργος, έγγαμος και πατήρ ενός τέκνου. Ο Βόλος ευλογήθηκε πολλές φορές από τη συμμετοχή τού μακαριστού συναδέλφου σε ποικίλα συνέδρια, λατρευτικές ευκαιρίες και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, τις οποίες το κοινό τού Βόλου θα ενθυμείται πάντοτε νοσταλγικά.

Μεταφέρω εδώ ένα σύντομο βιογραφικό τού αλησμόνητου Δημήτρη (1):

«O Δημ. Κ. Μπαλαγεώργος σπούδασε Θεολογία και Μουσικολογία στην Αθήνα. Παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης με την εργασία «Ο Θεόδουλος μοναχός και το έργο των συντμήσεων», Αθήνα 2003) και αναγορεύτηκε διδάκτωρ τού Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας του ΕΚΠΑ (διδακτορική διατριβή: «Η ψαλτική παράδοση των ακολουθιών του βυζαντινού κοσμικού τυπικού», Αθήνα 2001, με επιβλέποντα τον ομότιμο σήμερα καθηγητή Γρηγόριο Θ. Στάθη).

Υπηρέτησε στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, στο γνωστικό αντικείμενο Βυζαντινή Μουσικολογία, από το 1996 ως επιστημονικός συνεργάτης (διδάσκων βάσει ΠΔ 407/80), ως λέκτωρ από το 2003), ως επίκουρος καθηγητής από το 2009 και ως αναπληρωτής καθηγητής (2015 – 2023).

Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα συγκαταλέγεται η καταλογογράφηση των χειρογράφων τής βυζαντινής μουσικής, η οποία αποτελεί πρωταρχικής σημασίας παράγοντα για τη συστηματική μουσικολογική σπουδή όλων των ζητημάτων τής Ψαλτικής Τέχνης. Μαζί με την καθηγήτρια συναδέλφό του κ. Φλώρα Κρητικού, ανέλαβε την αναλυτική περιγραφή των χειρογράφων βυζαντινής μουσικής, που απόκεινται στη βιβλιοθήκη της Ι.Μ. Αγίας Αικατερίνης τού Σινά. Το 2009 ο Δημ. Μπαλαγεώργος υπέβαλε αίτηση στον Μακαριώτατο Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο Γ’, ζητώντας πατριαρχική άδεια για την εκπόνηση και επιστημονική επιμέλεια ενός λεπτομερέστατου καταλόγου των μουσικών κωδίκων της Ιεροσολυμιτικής Βιβλιοθήκης. Η απαντητική επιστολή, φέρουσα ημερομηνία 12 Ιανουαρίου 2010, κατέγραφε την έγκριση του Πατριαρχείου για την ανάληψη του έργου. Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη των Ιεροσολύμων με τις διάφορες συλλογές της, αποτελεί μια από τις πλέον αξιόλογες μουσικές συλλογές, η οποία παραμένει άγνωστη και δυσπρόσιτη. Οι παλαιογραφικές γνώσεις τού Μπαλαγεώργου και η εν γένει μουσική καταλογογραφική του εμπειρία άνοιξαν τον δρόμο συμμετοχής του στο Διεθνές Πρότζεκτ Catalogue Byzantine Manuscripts (CBM), που υποστηρίζεται από τον Netherlands Organisation of Scientific Research (NWO).

Από τον Μάρτιο τού 1998 έως και τον Μάιο τού 2013 υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης τού Ι.Ν. Αγίας Τριάδος Νέας Κηφισιάς, ενώ από τον Ιούνιο του 2013 η ψαλτική του διακονία συνεχίστηκε στον Ι.Ν. Αγίας Φιλοθέης τού Δήμου Φιλοθέης.

Τον Οκτώβριο του 2004 ίδρυσε με συνεργάτες του στα Τρίκαλα καλλιτεχνικό σωματείο με την επωνυμία «Τρίκκης Μελωδοί», με σκοπό την διά παντός προσφόρου μέσου συστηματική καλλιέργεια και προώθηση της Ψαλτικής Τέχνης.

Η κοίμηση του αείμνηστου συναδέλφου Δημ. Μπαλαγεώργου έχει αφήσει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην πανεπιστημιακή επιστημονική κοινότητα και στη Βυζαντινομουσικολογική έρευνα.

Το Συνέδριο: Στη μνήμη τού αλησμόνητου συναδέλφου το Τμήμα Μουσικών Σπουδών τής Φιλοσοφικής Σχολής τού ΕΚΠΑ οργανώνει Διεθνές Bυζαντινομουσικολογικό Συνέδριο. Αντιγράφω αποσπάσματα από τη σχετική ανακοίνωση του Τμήματος (2):

«Το συνέδριο θα διεξαχθεί υπό επιστημονική μέριμνα και οργανωτική ευθύνη της Κατεύθυνσης Βυζαντινής Μουσικολογίας τού Τμήματος Μουσικών Σπουδών τής Φιλοσοφικής Σχολής τού ΕΚΠΑ (μέλη: Αχιλλέας Χαλδαιάκης, Φλώρα Κρητικού, Θωμάς Αποστολόπουλος, Θοδωρής Καραθόδωρος), στο Αμφιθέατρο της Βιβλιοθήκης τής Φιλοσοφικής Σχολής, στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου, από την 1η έως και την 4η Ιουλίου 2024.

Στο συνέδριο θα παρουσιαστούν επιστημονικές ανακοινώσεις 47 βυζαντινομουσικολόγων από την Ελλάδα και το εξωτερικό (σ.σ.: τρεις από τη Μαγνησία· Κ.Χ. Καραγκούνης, Χ.Κ. Καραγκούνης και Θ. Καραθόδωρος), στις οποίες θα γίνει ειδική αναφορά στη σημαντικότατη συνεισφορά του Δημ. Κ. Μπαλαγεώργου στην Τέχνη και Επιστήμη της Βυζαντινής Μουσικολογίας και Ψαλτικής Τέχνης.

Παραλλήλως, θα πραγματοποιηθούν 3 συναυλίες, στον χώρο τής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής, στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου (ώρας έναρξης 21.00):

-1η Ιουλίου: «Ηχομνημοσύνη»: Σύγχρονη Έντεχνη Ελληνική Μουσική Δημιουργία, υπό την επιμέλεια του Θοδωρή Καραθόδωρου.

-2α Ιουλίου: Σύνολο Σύγχρονου και Έντεχνου Ελληνικού Τραγουδιού τού Τμήματος Μουσικών Σπουδών τής ΦΛΣ τού Ε.Κ.Π.Α., υπό την επιμέλεια και διεύθυνση του Γιάννη Μαλαφή.

-3η Ιουλίου: Ο χορός ψαλτών «Ιλισιώτες Ψάλτες», υπό τη χοραρχία τού Γρηγορίου Αναστασίου, (δ/ντού τού Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας τής Ι. Συνόδου τής Εκκλησίας τής Ελλάδος, θα ψάλει το Μάθημα-θρήνο για την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως «Ο Θεός ήλθοσαν έθνη…», του Μανουήλ Χρυσάφη, αυτοκρατορικού λαμπαδαρίου στα μέσα τού 15ου αιώνος».

Και η ανακοίνωση κλείνει με μια εξαγγελία, ότι το Συνέδριο προτίθεται να εκδώσει τα Πρακτικά του, φυσικά και αυτά αφιερωμένα στην μνήμη του Δημητρίου Κ. Μπαλαγεώργου.

Στο επόμενο άρθρο, πρώτα ο Θεός, θα έχουμε ένα ακόμη «ρεπορτάζ», αυτή τη φορά από τη διεξαγωγή του συνεδρίου, με τα σπουδαιότερα στιγμιότυπα αυτού και τα πορίσματά του.

(1)Ελήφθη από https://arxon.gr/2023/06/efyge-o-kath-vyzantinis-moysikologias-dimitrios-mpalageorgos/ (25.6.2024)

(2)Ελήφθη από https://hub.uoa.gr/international-scientific-byzantine-musicology-conference-in-memory-of-dimitrios-balageorgos/ (25.6.2024)