Της Δήμητρας Μουλιού*
Ένα εκ των νεοαποκτηθέντων γνωρισμάτων του σύγχρονου μαζανθρώπου, είναι η ολοτελής απουσία πρόληψης σε νευραλγικές πτυχές του ανθρώπινου βίου. Το σύγχρονο μοντέλο ανθρώπου, του θρεφόμενου από τη βιομηχανία του φαγητού εθελοτυφλουμένης της υγείας, και περιθαλπόμενου από τη βιομηχανία της υγείας αγνοουμένης της διατροφής, καθίσταται ευπαθές, ιδίως, εν καιρώ πανδημίας και εμβολιασμού.
Η μακροσκοπική υγεία του κοινωνικού ιστού διαμορφώνεται από τη μικροσκοπική σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία των μεμονωμένων μονάδων αυτού. Κατ’ επέκτασιν, η κοινωνική υγεία, ως ατομικό δικαίωμα αλλά και υποχρέωση, είναι η «φυσική ηθική» του έλλογου και κοινωνικού όντος, η «ηθική» ακριβώς, αυτή, το «ζην υπευθύνως», που οριοθετεί μια ανθρώπινη κοινωνία και το τέλος αυτής ορίζει την αρχή του χάους. Σε λοιμώδεις καιρούς, η «φυσική ηθική» χρήζει πρόληψης παντός μέσου, για τη διατήρηση της κοινωνικής εντροπίας.
Διατροφικός σταθμός τον τελευταίο αιώνα είναι η επεξεργασμένη τροφή, η εκπληκτική ύπαρξη θερμίδων και η παράδοξη φειδώ σε θρεπτικά συστατικά, έχουν συντελέσει, σε έναν λιπόφιλο κοινωνικό ιστό, αποτελούμενο κατά 1/3, περίπου, από υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα. Τα νεωτεριστικά διατροφικά μοντέλα, τα καθοριζόμενα εκ της ποσότητας, της διαθεσιμότητας και του κόστους παραγωγής προϊόντων έναντι της ποιότητάς των, άγουν σε μια γκρόσο-μόντο διατροφική πενία, πυροδοτούμενη ενός μετρίου μεταβολικού βεληνεκούς και επιδρώντος άρδην στη μακροπρόθεσμη υγεία του οργανισμού. Αποκύημά των, και συνδυαστικώς με ένα σύγχρονο ατομικό κορεσμένο εργασιακώς πρόγραμμα, και της εκλειπούσης συστηματικής φυσικής ασκήσεως, δυσχεραίνεται η ευημερία του οργανισμού.
Τα νεωτεριστικά διατροφικά μοντέλα, όντα κατά ένα μεγάλο ποσοστό περιεχόμενα επεξεργασμένες τροφές, και κορεσμένα από γρήγορες τροφές δυτικού τύπου, χαρακτηρίζονται από θερμιδοβρίθεια, αλάτι, ραφιναρισμένη ζάχαρη, έλαια και ανεπαρκή θρεπτικώς δημητριακά, ενώ οι άγριες τροφές της υπαίθρου εκλείπουν. Στα «αμαρτήματα» της δυτικής κουζίνας συγκαταλέγεται, πρωτίστως, το υψηλό «γλυκαιμικό φορτίο» (σάκχαρο του αίματος), που άγει σε υπερινσουλιναιμία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη τύπου 2, υπέρτασης και καρδιακών δυσλειτουργιών. Τα γρήγορα φαγητά τύπου μπέργκερ, πίτσας, κ.λπ., τα περιεχόμενα «trans λιπαρά οξέα», αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρδιακής νόσου, ενόσω τα ω-6 λιπαρά οξέα των αλμυρών σνακ, συντηρούμενα μια μόνιμη φλεγμονή, εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ανεπαρκείς πρωτεϊνικώς δυτικές δίαιτες, όχι μόνο αδυνατούν να βελτιώσουν την κατάσταση του οργανισμού, αλλά ρέπουν αντισταθμιστικώς σε κατανάλωση υδατανθράκων και λιπών, με τελικό αποτέλεσμα την παχυσαρκία. Έπειτα, μια διατροφή κορεσμένη σε υδατάνθρακες, ζωικές πρωτεΐνες και λίπη, παραλλήλως με καθιστική ζωή και αφυδάτωση, αναίτια κατανάλωση φαρμάκων και άγχος, άγουν στη διαταραχή της οξεοβασικής ισορροπίας του οργανισμού και την οξέωση του αίματος, με αρκετές παθολογικές και άλλες συνέπειες. Η δραματική απουσία αλκαλικού φορτίου, λόγω της έλλειψης κατανάλωσης φυτικών ινών και της περιορισμένης χορτοφαγίας (εκ του «vegetus»=αναζωογονημένος), συνάγουν σε αρκετές διαταραχές του πεπτικού συστήματος.
Σε εγχώριο επίπεδο, τα καρβουνισμένα κρεατικά, τα αναπτυσσόμενα ετεροκυκλικές αμίνες, σε συνδυασμό με τους παραγόμενους εκ του καπνού, πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακές των, συνδέονται με διάφορους τύπους καρκίνου. Αντιστοίχως, τροφές με άμυλο, καμένες παρά χρυσίζουσες, καθίστανται καρκινογόνες και πυροδοτούν νευρολογικές και άλλες διαταραχές, λόγω του παραγόμενου τοξικού ακρυλαμιδίου.
Η δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος και η παραγωγή αντισωμάτων, είναι κράμα ποικίλων παραγόντων, όπως κυρίως η διατροφή, ηλικία, το φύλο, το έκαστο γένωμα, οι υπαρκτές συννοσηρότητες, το περιβάλλον διαβίωσης, τα φάρμακα τα ανοσοενισχυτικά, αλλά και τα εμβόλια.
Ιστορικώς ομολογουμένον, τα εμβόλια συνέβαλαν στην εξάλειψη της ευλογιάς, ούσα μια εκ των φονικότερων ασθενειών που γνώρισε η ανθρωπότητα, και κατέστειλαν τους ρυθμούς πολλών ασθενειών. Με την πρόοδο των σχετιζόμενων βιοκλάδων, συνυφαίνεται και μια βελτίωση και δημιουργία νέων τεχνολογιών εμβολίων. Αναφορικώς με τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA, o πρώτος σχεδιασμός για μεταφορά σε ευκαρυωτικά κύτταρα τοποθετείται στο 1989. Η πολλά υποσχόμενη, αυτή, τεχνολογία, έκτοτε έως τώρα, επιδέχεται βελτιώσεις προς όφελος χρήσεως, και συνεπώς, το νέο δεν είναι η σύλληψη της τεχνολογίας του mRNA μέσα σε λίγους μήνες -όπως εσφαλμένως διαδίδεται-, αλλά η εφαρμογή της τεχνολογίας, καταλλήλως, προς σχεδιασμό εμβολίων κατά της COVID-19. Οι τεχνολογίες εμβολίων εν εφαρμογή κατά του COVID-19, οι μη-περιέχουσες πρωτεΐνες (όπως αντιθέτως άλλα κλασικά εμβόλια), δεν μπορούν, γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, να συσχετισθούν άμεσα με αλλεργίες σε απλά τρόφιμα, αλλά με αλλεργίες στα συστατικά της πλατφόρμας του εμβολίου της εκάστοτε εταιρείας.
Κι ενώ, ένας άνευ προηγουμένου μαζικός εμβολιασμός διαδραματίζεται σήμερα, για την αντιμετώπιση της πανδημίας και την επίτευξη κοινωνικής ανοσίας, ο ερχομός των εμβολίων στη χώρα μας, βρίσκει τον μέσο νεοέλληνα του διατροφικού ωχαδελφισμού και της κλασικής παχυδερμικής νοοτροπίας, κυριολεκτικώς, με το μελομακάρονο στο χέρι (!).
Θεωρούμενοι την εν γένει περίοδο του εμβολιασμού κατά της COVID-19 σε ένα διατροφικό χρονόγραμμα, βασιζόμενο, αρχικώς, στο ελληνικό εορτολόγιο-νηστειολόγιο, φαίνεται, η έλευσή του, να ταυτίζεται με την περίοδο των Χριστουγέννων και των εδεσμάτων των, ενώ συνεχίστηκε στο μεσοδιάστημα προ ανοίξεως Τριωδίου, θα συνεχίζεται στην περίοδο της Αποκριάς, αλλά και κατά τη Σαρακοστή με τα νηστίσιμα εδέσματα έως τις πασχαλινές ημέρες, και έπειτα το καλοκαίρι. Στο ίδιο διατροφικό χρονόγραμμα, υπολογιζόμενοι τη ρεαλιστική εποχιακή διατροφική δυναμική της ελληνικής γης, τους χειμερινούς μήνες -όπου άρχισε ο εμβολιασμός-, κυριαρχούν, πρωτίστως, τα σταυρανθή και ορισμένα φθινοπωρινά κατάλοιπα πρώιμα φυλλώδη και ριζώδη λαχανικά, αλλά είναι και περίοδος σποράς των φρουτώδων λαχανικών, ενώ συνυπάρχουν κυρίως τα εσπεριδοειδή φρούτα, και τα μήλα ψυγείου από τη συγκομιδή του Οκτωβρίου. Κατόπιν, την άνοιξη, κυρίως φυλλώδη και ριζωματώδη, και βολβώδη λαχανικά κυριαρχούν, ενώ, προς τα τέλη αυτής, επικρατεί μια πληθώρα σε όλα τα ανοιξιάτικα ζαρζαβατικά αλλά και ορισμένα φρούτα, ενώ αρχίζει και η παραγωγή των φρουτώδων λαχανικών. Τους θερινούς μήνες κυριαρχούν τα φρουτώδη λαχανικά, αλλά και αρκετά υπόξινα και γλυκά φρούτα. Είναι χαρακτηριστικό, πως, ο εμβολιασμός ξεκινά από τις μεγαλύτερες ηλικίες ανθρώπων, οι οποίοι είναι και οι πιο πιστοί σε θέματα νηστείας αλλά και περισσότεροι χορτοφαγικοί. Καθώς θα διευρύνεται το ηλικιακό φάσμα για τους εμβολιασμούς, και καθώς θα πλησιάζει και η νηστεία της Σαρακοστής, θα διευρύνεται και το φάσμα παραγωγής των ανοιξιάτικων λαχανικών και θα παράγονται και φρέσκα φρούτα, τα οποία είναι περισσότερο προτιμητέα και σε πιο νεαρές ηλικίες, συγκριτικά με τα χόρτα.
Ο κάθε εμβολιασμός, εγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, και είναι αποτελεσματικότερος -επιστημονικώς αποδεδειγμένον, συνδυαζόμενος με ενισχύουσα θρεπτικώς διατροφή και φυσική άσκηση. Μια δίαιτα, δυτικού τύπου και φτωχή σε βιταμίνες, θρεπτικά και νερό, κρίνεται τροχοπέδη για το μέγιστο ανοσιακό αποτέλεσμα σε έναν οργανισμό. Η ελληνική μεσογειακή διατροφική φαρέτρα, κατασταίνουσα μια άριστη θωράκιση του οργανισμού, μπορεί, αποτελεσματικώς να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού και την παραγωγή αντισωμάτων.
Οι πρωτεΐνες και ορισμένα προβιοτικά θεωρούνται απαραίτητα για το ανοσοποιητικό σύστημα, οι βιταμίνες και τα μεταλλικά στοιχεία, συμβάλλουν στην ενίσχυση των ανοσιακών κυττάρων, και τα ω-3 λιπαρά οξέα, τα «καλά» λιπαρά, χαρακτηρίζονται ως σημαντικός διατροφικός σύμμαχος, ευρισκόμενα κυρίως σε λιπαρά ψάρια. Η βιταμίνη Α συμβάλλει στον μεταβολισμό του σιδήρου, στη διατήρηση της φυσιολογικής κατάστασης των βλενογόννων και του δέρματος και της όρασης, στη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, και αφθονεί σε εποχιακά λαχανικά, όπως το καρότο και το σπανάκι, αλλά και σε κόκκινα, πορτοκαλί και πράσινα φρούτα. Εποχιακές πλούσιες πηγές βιταμίνης C και φλαβονοειδών, είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι και το μαρούλι, τα σταυρανθή, όπως το μπρόκολο, το λάχανο και το κουνουπίδι –που είναι και πλούσια σε θειούχα αμινοξέα και μεταλλικά στοιχεία, τα πορτοκαλί-κίτρινα λαχανικά και φρούτα, όπως τα εσπεριδοειδή και άλλα υπόξινα φρούτα, αλλά και οι φράουλες της ύστερης άνοιξης. Η βιταμίνη Ε, με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, συμβάλλει πρωτίστως στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες, και εμφανίζει επιπλέον ποικιλία δράσεων, ευρισκόμενη στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ορισμένα ξηροκάρπια, αλλά και στον ελληνικό διατροφικό χρυσό, το ελαιόλαδο, και σε άλλα φυτικά έλαια. Η βιταμίνη Β6 υπάρχει σε ποικίλες τροφές, όπως τα ψάρια κρύου νερού ή πολλά πράσινα λαχανικά. Στα φρούτα, ο αναπνευστικός ρυθμός και ο λόγος σακχάρων ανά τα οξέα των, επηρεάζουν και τη μέγιστη απόδοση σε βιταμίνες, και επομένως, κλιμακτηριακά και μη, φρούτα, καταναλώνονται αναλόγως.
Τη στιγμή, λοιπόν, που η χώρα μας, είναι διατροφικώς προνομιούχα, και διαθέτει όλα εκείνα τα διατροφικά εφόδια για τη διατροφική ενίσχυση της δράσης του εμβολίου, σε σχέση με άλλες δυτικές χώρες, είναι αδιανόητο να εμβολιάζονται άτομα αγνοουμένης της αξίας της διατροφής, και αναμένοντα να δράσει κατά το μέγιστο δυνατό ένα εμβόλιο, από μόνο του, με τη στήριξη του ντελίβερυ και της μαρμοτικής ψηφιότσαρκας (!).
Η παραγωγή αντισωμάτων, σαφώς, δεν είναι υπόθεση μιας ημέρας, αλλά χρειάζονται ημέρες και εβδομάδες, ώστε να ενεργοποιηθεί επαρκώς το ανοσοποιητικό σύστημα. Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή, απέχουσα από τα δυτικά πρότυπα, είναι καταλυτικός παράγων στο διάστημα αυτό, μαζί με τη φυσική άσκηση, για την επίτευξη της τελικής ανοσίας, αλλά και της υγείας του οργανισμού.
Η κατανάλωση των εκάστοτε εποχιακών λαχανικών, είναι εκ των ων ουκ άνευ για την επιτυχή θωράκιση του οργανισμού και την ενίσχυση της ανοσιακής απόκρισης. Ένα μεσογειακό διαιτολόγιο, μιας χαλαρής νηστείας και αποχής από την κουζίνα δυτικού τύπου, διανθιζόμενο με κατάλληλη ποσότητα πρωτεϊνών όπως από προϊόντα υψηλούς βιολογικής αξίας, ώστε να μην δημιουργηθεί έλλειψη πρωτεϊνών, μακριά από κεκορεσμένα λίπη και βασιζόμενο στο ελαιόλαδο, τα μονοακόρεστα λίπη, αλλά και σε πολυακόρεστα λίπη όπως τα ω-3 λιπαρά οξέα των θαλασσινών και των ξηροκάρπιων, φαίνεται σε συμφωνία με την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, και την μακροπρόθεσμη υγεία του οργανισμού.
Καταληκτικώς, ο επιτυχής και αποτελεσματικός εμβολιασμός προϋποθέτει, εμμέσως, το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής, με γνώμονα το ελαιόλαδο και την «πράσινη» δίαιτα, μια χαλαρή νηστεία ώστε να μην εκλείψουν συστατικά απαραίτητα για το ανοσοποιητικό σύστημα, και τον συνδυασμό της φυσικής άσκησης. Είναι τύχη, για τη χώρα μας, που το εποχιακό διατροφικό χρονόγραμμα, βρίσκει ταυτόσημες τις διατροφικές ανάγκες για έναν πιο αποτελεσματικό εμβολιασμό.
«Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν», η ιπποκρατική προληπτική ιατρική για την υγεία και τη μακροζωία, έχουν εκλείψει ολοτελώς από τα σημερινά νεωτεριστικά σταθμά, και ο παράγων διατροφή, ακόμη και σε περίοδο πανδημίας, υποτιμάται. Εάν κάθε άνθρωπος, υπό το «ζην υπευθύνως», αυτοοριζόταν ως μονάδα του κοινωνικού ιστού, και προτρεπόταν να ενδιαφερθεί βαθέως για τη ρεαλιστική υγεία του, την παροντική διατροφή που παγιώνει το σώμα του μέλλοντος, και την πιθανή προέλευση και πρόληψη ασθενειών, τότε ο κοινωνικός ιστός δεν θα ήταν ευάλωτος και τρωτός, και οι πανδημικές ημέρες θα απείχαν και από σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Μέσα από αυτή την πανδημία, όμως, δίνεται η ευκαιρία αναθεωρήσεως, σε αρκετές ατομικές και κοινωνικές παραμέτρους, για μια μετά-πανδημική καλύτερη, αρμονική και υγιή κοινωνία.
*Η Δήμητρα Μουλιού είναι βιοχημικός – βιοτεχνολόγος, διπλωματούχος σολίστ κλασσικής κιθάρας