Διαστάσεις της προσφυγικής κρίσης -Η Αν. καθηγήτρια Ι. Λαλιώτου μιλά για το προφίλ των ξεριζωμένων “Θ”

Ζωές ξεριζωμένες, κοινωνίες κατεστραμμένες, άνθρωποι σε απόγνωση. Και μόνη ελπίδα το πέρασμα στη Δύση, στη σωτηρία. Πάνω από 700.000 ανέρχονται οι πρόσφυγες από τη Συρία που αναζητούν μια καλύτερη τύχη στην Ευρώπη, ξοδεύοντας μια ολόκληρη περιουσία για να διασχίσουν με σκάφη τα νερά του Αιγαίου και να σωθούν από την κόλαση του εμφυλίου πολέμου στη χώρα τους. Το προσφυγικό ταλανίζει την Ευρώπη και την φέρνει ενώπιον των ευθυνών της. Από τη μια η αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε απλόχερα στην Ελλάδα και από την άλλη η ξενοφοβία με το κλείσιμο των συνόρων. Μέσα σε αυτή τη δίνη η Ελλάδα των μνημονίων προσπαθεί να ισορροπήσει σε μια περιοχή γεωπολιτικά εντελώς ασταθή ως φάρος ασφάλειας και αξιοπιστίας.

Στη «Θ» μιλά σήμερα η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Ιωάννα Λαλιώτου προσεγγίζοντας το προσφυγικό από διάφορες διαστάσεις.
Η ίδια με ειδίκευση στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου και με αντικείμενα διδασκαλίας όπως η μετανάστευση, παρακολουθεί εκ τους σύνεγγυς όλες τις εξελίξεις στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι της ευρύτερης περιοχής μας και των επιπτώσεών τους στις ζωές των ανθρώπων.
Σημειώνεται πως την ερχόμενη Τετάρτη, ανήμερα της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου, στις 7 το απόγευμα, θα πραγματοποιηθεί στο «αμφιθέατρο» Κορδάτος του Πανεπιστημίου η επετειακή εκδήλωση, όπου κεντρικός ομιλητής θα είναι ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή και στη Μεσόγειο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Σωτήρης Ρούσσος, με θέμα «Η Ευρώπη, η προσφυγική κρίση και το τέλος της αποικιοκρατίας».
«Η περιοχή της Μέσης Ανατολής βρίσκεται την τελευταία πενταετία σε μια φάση πολύ γρήγορων μετασχηματισμών με το φαινόμενο της Αραβικής Άνοιξης που εξελίχτηκε και συνδυάστηκε με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία και την ανάδυση του τζιχαντισμού» τονίζει η κ. Λαλιώτου και προσθέτει πως από όλες αυτές τις εξελίξεις επηρεάζεται η Ευρώπη, καθώς ενδεικτικά από το 2015 αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των προσφυγών που περνούν τα σύνορα της Ευρώπης. Προσφυγική ροή υπήρχε και πριν την έναρξη του πολέμου, αλλά τώρα εντάθηκε. Οι άνθρωποι αυτοί που περνούν τα σύνορα της Ευρώπης, είναι ήδη πρόσφυγες εδώ και χρόνια, αφού εγκατέλειψαν λόγω του εμφυλίου πολέμου τη Συρία και εγκαταστάθηκαν στην Τουρκία περιμένοντας να δουν πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στη χώρα τους. Η διατήρηση όμως του εμφυλίου, τους αναγκάζει να φύγουν για την Ευρώπη. Οι άνθρωποι αυτοί έχασαν την ελπίδα και γι’ αυτό δεν επιστρέφουν. Η συνέχιση του πολέμου στη Συρία, η καταστροφή πόλεων και χωριών και η κατάρρευση της κοινωνίας δεν τους επιτρέπει να έχουν ελπίδα επιστροφής. Η μόνη ελπίδα γι’ αυτούς είναι ο προορισμός στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Και όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στη Συρία δεν θα υπάρξει ανάσχεση στη ροή των προσφύγων».
Μιλώντας για το προφίλ των προσφύγων η κ. Λαλιώτου σημειώνει πως «οι άνθρωποι έρχονται ανά οικογένειες, κάτι που δείχνει το τέλος της ελπίδας. Ακόμη και αν είναι δέκα ημερών το μωρό τους θα το πάρουν και θα φύγουν για άγνωστο τόπο. Τόσο μεγάλη είναι η απόγνωσή τους. Και ψάχνουν να ριζώσουν κάπου για να μην ξαναφύγουν. Σε ένα μεγάλο ποσοστό ανήκουν σε μια μεσαία τάξη των αραβικών χωρών. Άλλωστε οι μεσαίες τάξεις επλήγησαν σε μεγάλο βαθμό από την επιδείνωση της κατάστασης. Το ταξίδι στην Ευρώπη είναι πολυδάπανο και επενδύουν μια περιουσία για αυτή τη μετακίνηση. Επίσης το μορφωτικό επίπεδο είναι μεσαίο προς υψηλό, με πολύ καλή εξειδίκευση, ξέρουν πολύ καλά τις χώρες που πηγαίνουν και επιλέγουν προσεκτικά πού θέλουν να πάνε. Έχουν ένα ορίζοντα προσδοκιών πολύ ανεπτυγμένο. Και γι’ αυτό και δεν θέλουν να μείνουν σε χώρες του Νότου που είναι σε κρίση, αλλά να μετακινηθούν στον ευρωπαϊκό Βορρά».
Η κ. Λαλιώτου υπογραμμίζει πως η προσφυγική κρίση ανέδειξε ένα τρομερό απόθεμα αλληλεγγύης που εκφράστηκε στην Ελλάδα, όχι μόνο μέσα από τις οργανωμένες ομάδες, αλλά και από άτυπες ομάδες υποστήριξης, όπως σχολεία. Βέβαια στην Ευρώπη, σε ένα τμήμα της, επικρατούν πολύ συντηρητικές αντιλήψεις. Ουσιαστικά έχουμε την εκδήλωση δύο μορφών της Ευρώπης, από τη μια η Ευρώπη-φρούριο που δεν δέχεται πρόσφυγες και από την άλλη η Ευρώπη της αλληλεγγύης.
Σε γενικές γραμμές η Ευρώπη κάνει βήματα δειλά προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αντιμετωπίζει μόνο το πρόβλημα πώς θα διαχειριστεί τους ανθρώπους που έρχονται. Σε κάποια στιγμή, όμως, θα πρέπει στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής της Ευρώπης να αντιμετωπιστεί το θέμα του τερματισμού του εμφύλιου πολέμου στη Συρία.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι γεωγραφικό και ιστορικό. Και όπως επισημαίνει η κ. Λαλιώτου «η προσφυγική κρίση είναι και ευκαιρία για την Ελλάδα για να αναδείξει το πολλαπλό της ρόλο σε μια περιοχή γεμάτη αστάθεια. Ουσιαστικά αναβαθμίζεται γεωπολιτικά, διασφαλίζει την ευρωπαϊκή της ταυτότητα στέλνοντας το μήνυμα ότι είναι το μεγάλο σύνορο προς τη Μέση Ανατολή».