Η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη ζει στις Σέρρες, απόφοιτη του Γυμνασίου Θηλέων Σερρών. Ολοκλήρωσε προ- και μεταπτυχιακές σπουδές Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ουψάλας κι εργάστηκε ως κλινικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια σε μονάδες Εκπαίδευσης, Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας στη Σουηδία και στην Ελλάδα. Διετέλεσε διοικητική προϊσταμένη του ΚΕΔΔΥ Σερρών, δίδαξε ως λέκτορας επί συμβάσει στο ΤΕΦΑ Σερρών (ΑΠΘ). Ως πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια Εκπαιδευτών Ενηλίκων συνεργάστηκε με δημόσιους φορείς και πανεπιστημιακά ΚΕΚ συντονίζοντας ομάδες Εειμόρφωσης ενηλίκων, συμβουλευτικής γονέων και εκπαίδευσης των εκπαιδευτών ενηλίκων. Είναι μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης και της KarinBoye Sällskapet. Εξέδωσε πέντε ποιητικές συλλογές, μια συλλογή διηγημάτων και ένα βιβλίο μετάφρασης σουηδικής ποίησης. Συμμετέχει σε συλλογικές εκδόσεις και ανθολογίες. Συνεργάζεται με έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ποιήματα και διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, σουηδικά, γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά.
Η συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ο τόπος μέσα μας, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός, είναι η αφορμή της συζήτησής μας.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
Ο τόπος μέσα μας, η συλλογή διηγημάτων σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Αφορά σε αφηγήσεις που εκτυλίσσονται στο σήμερα με αναδρομές στο παρελθόν. Μέσα από ιστορίες έρωτα κι αποχωρισμού αναδύονται εσωτερικές συγκρούσεις των ηρώων στην προσπάθεια αυτοσυνείδησης, αυτοπροσδιορισμού, αναζήτησης συνοχής και συνέχειας, αίσθησης του ανήκειν κι αυτοπραγμάτωσης.
Ανακαλούν στη μνήμη γεγονότα και δρουν ανάμεσα στο τώρα και στο πριν, στο εδώ και στο αλλού, σε έναν ασταθή ή εχθρικό κόσμο, παλεύοντας να συρράψουν ρέλια βιωμάτων για το υφαντό της κατακερματισμένης ιστορίας τους, να προσδιορίσουν τον τόπο τους, να ορίσουν στο μέτρο του δυνατού τη ζωή τους. Φαίνεται δύσκολο, μα όλα είναι δρόμος…
Οι ιστορίες αγγίζουν τον αναγνώστη αναμοχλεύοντας δικές του μνήμες, βιώματα, συναισθήματα, ιδέες και στάσεις για τον ξεριζωμό και την προσφυγιά, τη μοναξιά και την παραβίαση ατομικού χώρου, την ετερότητα, την αλληλεγγύη, τη βία και τη συμπόνια, την αίσθηση του Εγώ, του Εμείς, του Άλλου.
Σε ποιον βαθμό είναι αυτοβιογραφικά τα διηγήματα του βιβλίου;
Πάντα αφήνουμε κάτι απ’ τον ψυχισμό μας, βιώματα, στοχασμούς, ιδέες, συναισθήματα, απορίες, ερωτήματα. Ακόμη και μέσα από τις φαντασίες μας. Δεν μπορώ να γράψω δίχως συγκίνηση. Μπορεί να είναι ένα θρόισμα των φύλλων που θα με πάρει και θα με σηκώσει μαζί του, μπορεί να είναι το άρωμα ενός άνθους, μια εικόνα στον δρόμο που θα παρασύρει συνειρμικά τη μνήμη και θ’ ανοίξει το μπαούλο των συγκινήσεων και της φαντασίας. Γενικά γράφω βιωματικά, εφορμώ από το προσωπικό βίωμα, τη συγκίνηση και τη μνήμη για να φτάσω στο εσύ και στο εμείς. Στον τόπο μέσα μας υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία, όπως και βιώματα άλλων προσώπων, τα οποία έπεσαν στην αντίληψή μου ή μοιράστηκαν μαζί μου και τα οποία δέθηκαν και συγχωνεύτηκαν με αρκετή φαντασία και μυθοπλασία.
Θα μας πείτε για τον τίτλο και το εξώφυλλο;
«Ο τόπος μέσα μας», προέκυψε από ερωτήματα που ανέκυψαν σε σχέση με τον τόπο/τους τόπους, την αίσθηση της ξενότητας και του ανήκειν, την αίσθηση συνοχής και ταυτότητας σε συνθήκες, όπου οι ζωές μας εξελίσσονται πλέον σε διαρκείς κι επαναλαμβανόμενες ασυνέχειες. Θεωρώ πως ό,τι πολύτιμο έχουμε το κουβαλάμε μέσα μας. Αυτό είναι που μετράει κι αποτελεί σταθερά που κανείς δεν μπορεί να μας την πάρει, με την προϋπόθεση να μη χάσουμε τον εαυτό μας βεβαίως. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, με αρωγό τους συναισθηματικούς δεσμούς, τη γλώσσα/σες, τη μνήμη και τις ρίζες, να εστιάζουμε στην αίσθηση του εαυτού και του τόπου/τόπων μέσα μας στην προσπάθεια να πετυχαίνουμε συνοχή και γαλήνη στο εδώ και τώρα.
Το εξώφυλλο είναι από μια μαθητική μου φωτογραφία από εκδρομή στον Άι Γιάννη Σερρών στην τετάρτη Γυμνασίου. Σκιαγραφεί την αθωότητα, τη δίψα και τις προσδοκίες της νιότης, αλλά και καταγράφει μια εποχή, όπου φορούσαμε σχολικές ποδιές και όπου αγόρια και κορίτσια φοιτούσαμε σε ξεχωριστές σχολικές μονάδες.
Τα διηγήματα αποτελούν κι ένα ψηφιδωτό ηθογραφικού ενδιαφέροντος για τους νεότερους ηλικιακά αναγνώστες…
Προσπαθώ να δίνω το στίγμα του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου και του πολιτισμικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διαδραματίζονται οι ιστορίες των ηρώων, καθώς μιλάμε για τόπους, αφού αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στις ζωές και στην ψυχοκοινωνική τους συνθήκη. Υπό αυτή την έννοια οι νεότεροι αναγνώστες σχηματίζουν μια εικόνα του τρόπου ζωής και κοινωνικής συνθήκης παλαιότερων εποχών. Ωστόσο δεν θα έλεγα ότι αφορά σε ηθογραφικό ψηφιδωτό, καθώς το κέντρο βάρους των αφηγήσεων αφορά σε εσωτερικές διαδρομές των ηρώων, στην αναζήτηση και την αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητάς τους σε μια ασταθή και εναλλασσόμενη κοινωνική συνθήκη, όπου οι μεταβάσεις από τις κλειστές παραδοσιακές κοινωνίες σε σύγχρονες μητροπόλεις και τούμπαλιν είναι συχνές και πολλές φορές διαδραματίζονται κάτω από απειλητικές συνθήκες, όπως αυτή της προσφυγιάς π.χ.
Πόσο συμπληρώνει ή και βοηθά τη συγγραφική σας ιδιότητα η ιδιότητα της ψυχολόγου;
Αναμφίβολα πολύ. Βεβαίως ότι επέλεξα να σπουδάσω ψυχολογία σε μια εποχή που δεν υπήρχαν σχολές ψυχολογίας στην Ελλάδα, έχει σχέση με την προδιάθεσή μου για βαθύτερη διερεύνηση του μέσα και του γύρω μας, που επίσης αφορά σε διεργασίες γραφής και συγγραφικού έργου. Επιδρά και αρνητικά βεβαίως, λόγω της επαγγελματικής διαστροφής π.χ. όσον αφορά στις ερμηνείες αντιδράσεων και συμπεριφορών, γεγονότων και συνθηκών, προσώπων και ομάδων. Αυτό λειτουργεί σε βάρος της έκπληξης, του «α, έτσι λοιπόν», της δυνατότητας δημιουργικής ανάγνωσης. Προσπαθώ ωστόσο να το ελέγξω, έτσι ώστε ο αναγνώστης να ερμηνεύει, να αναστοχάζεται και να φτάνει σε κάποιες ενδεχόμενες απαντήσεις αποκλειστικά δικές του.
Τι σας οδήγησε στη συγγραφή βιβλίων;
Η αναζήτηση ευδαιμονίας, δηλαδή η ανάγκη να μπορώ να ζω σε αρμονία με τους δαίμονες που φέρω μέσα μου. Η ανάγκη έκφρασης και επικοινωνίας θεάσεων, στοχασμών και κυρίως αποριών κι ερωτημάτων μου, όπως και η εσώτερη ανάγκη συγχώνευσης με το συλλογικό άλλο σ’ ένα βαθύτερο πλαίσιο.
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι λογοτέχνες;
Πολλοί, θα αναφέρω πρωτίστως τον Ντοστογιέφσκι, τον Βιζυηνό, τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Σεφέρη και από Σουηδούς τον Τούμας Τρανστρέμερ και την Κάριν Μπόγιε.
Η κρίση της πανδημίας ήρθε μετά από μια μεγάλη περίοδο οικονομικής κρίσης. Σε τι μπορεί να μας κάνουν καλύτερους οι αντίξοες συνθήκες;
Καθώς προκαλούν τραύματα και ψυχική οδύνη κινητοποιούν διεργασίες βίωσης του τραύματος μέσω του πένθους, ενώ κινητοποιούν διεργασίες προσπαθειών αυτοπροστασίας ή/και επιβίωσης, με αποτέλεσμα να ανακαλύπτουμε άγνωστες δυνάμεις μέσα μας, να αποκτούμε βαθύτερη αυτογνωσία, να εκτιμούμε βαθύτερα την αξία και το νόημα της ζωής και της ύπαρξης, με λίγα λόγια να γινόμαστε σοφότεροι και πιο δυνατοί όταν τις ξεπερνούμε. Με δυο λόγια να συνειδητοποιούμε την ασημαντότητα και ευθραυστότητα της ύπαρξής μας απ’ τη μια και από την άλλη τη σημαντικότητα και το μεγαλείο της.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Την εντιμότητα, ωστόσο θα αναφέρω και την ανθρωπιά για να συμπεριλάβω και τη συμπόνια κι αλληλεγγύη.
Γράφετε κάτι καινούργιο; Θέλετε να μας πείτε;
Ε, ναι, γράφω συνεχώς. Ετοιμάζω μια συλλογή με χαϊκού και μια συλλογή μετάφρασης σουηδικής ποίησης, ενώ παράλληλα γράφω διηγήματα και ποιήματα για μελλοντικές συλλογές.