Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει και σήμερα 7 Απριλίου στο κέντρο πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος μια σύγχρονη όπερα για τον Στρατηγό Μακρυγιάννη σε μουσική του καταξιωμένου συνθέτη Δημήτρη Μαραγκόπουλου και σε λιμπρέτο του Αλέκου Λούντζη.
Το συνθετικό έργο του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, επί 25 χρόνια καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Ωδείου, της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Βόλου και του Κέντρου Μουσικού Θεάτρου που διοργάνωσε 14 επιτυχημένα φεστιβάλ, καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα μουσικής και έχει παρουσιαστεί εκτός από τους σημαντικότερους χώρους στην Ελλάδα σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ στον Καναδά και στη Ρωσία. Συμφωνικά του έργα έχουν παρουσιαστεί από ορχήστρες όπως τη Φιλαρμονική της Μόσχας, την Συμφωνική του BBC, της Σόφιας, του Καζάν και του Καρλοβι Βαρι. Έργα του έχουν παρουσιαστεί στο Αββαείο και στον καθεδρικό ναό του Γουέστμινστερ στο Καντερμπερυ , στην Αγία Σοφία του Λονδίνου, στη Σάντα Μαργαρίτα της Βενετίας, στο φεστιβάλ του Σπολέτο και στο Λιντς.
Έχει γράψει πέντε όπερες και πολύτεχνες παραστάσεις που έχουν παρουσιαστεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Φεστιβάλ Αθηνών, στην Πράγα και αλλού, ενώ έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως ο Κουν, ο Ευαγγελάτος ο Καμπανέλης κ.ά.
Διευθύνει τον Κύκλο Γέφυρες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Είναι ομότιμος καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Διδάσκει στον Μεταπτυχιακό Κύκλο Σπουδών και έχει δώσει διαλέξεις Πανεπιστήμιο της Βιέννης, στο Royal College, στη Royal Academy και το Kings College του Λονδίνου.
Ποιο ήταν το έναυσμα για την επιλογή αυτών των σχετικά άγνωστων κειμένων του Μακρυγιάννη;
Το έναυσμα ήταν η ανάγνωση των κειμένων αυτών στις αρχές της δεκαετίας του 1980 λίγο μετά την εξαιρετική έκδοσή τους από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας.
Οι περισσότεροι γνωρίζαμε τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, ελάχιστοι όμως γνώριζαν αυτά τα απόκρυφα κείμενα που τα φυγάδευσε, λόγω των διωγμών του από το Παλάτι σε ένα κιούπι, στην Τήνο. Τα κείμενα αυτά αποκάλυψε και αποκατέστησε ο κύριος μελετητής του Γιάννης Βλαχογιάννης στις αρχές του εικοστού αιώνα και εκθειάστηκαν στη δεκαετία του τριάντα από τους κορυφαίους των γραμμάτων Παλαμά, Σεφέρη Θεοτοκά κ.ά.
Πρόκειται για έναν χείμαρρο από εικόνες σχεδόν υπερρεαλιστικές, μονολόγους, περιγραφές ονείρων και απόκοσμων εμπειριών, προφητειών έχοντας κάτι μακρινό από την Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννη της Πάτμου.
Οι περιγραφές του θυμίζουν ακόμα και τη Νοτιοαμερικάνικη σουρεαλιστική λογοτεχνία του Μαρκες, εικόνες του Μπρύγκελ, του Μπος και του Θεοτοκόπουλου.
Από την πρώτη αυτή γνωριμία με το έργο μού δημιουργήθηκε αμέσως η αίσθηση ότι μέσα του κρύβεται ένα πολυδιάστατο ηχητικό σύμπαν, αξεδιάλυτα δεμένο με αυτόν, τον γεμάτο ένταση, κόσμο των ονείρων, οραμάτων, προσευχών εξωπραγματικών καταστάσεων, στον οποίο παρεισφρέουν πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα δημιουργώντας ένα παράδοξο και γοητευτικό πλέγμα.
Ποια είναι με δυο λόγια η ταυτότητα των οραμάτων και θαμάτων;
Στα Απομνημονεύματα ο Μακρυγιάννης μέσα από τον μοναδικό προσωπικό του γραπτό λόγο είναι εκ των πραγμάτων προσεκτικός στην αφήγηση γεγονότων, στις αναφορές σε πρόσωπα, ημερομηνίες, μάχες, καταστάσεις. Στα Οράματα και Θάματα αφήνεται τελείως ελεύθερος, απελευθερώνοντας έναν πολύπλοκο ψυχισμό, ένα πλούσιο ασυνείδητο χωρίς περιορισμούς, με μια εκρηκτική φαντασία. Μέσα από αυτή τη διαδικασία όμως εκφράζονται αρχετυπικές εικόνες και συλλήψεις, ένα είδος συλλογικού ασυνείδητου που έχει αφομοιώσει πολλές σύγχρονές του λαϊκές αλλά και συχνά αρχαϊκές δοξασίες, ήθη και έθιμα. Κυρίως όμως αντανακλά παρόλες τις διαθλάσεις και παραμορφώσεις της με μια έξοχη συμπύκνωση και αφαίρεση την ιστορία, τον πραγματικό κόσμο και μια Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα στην οποία συντελούνται τεκτονικές αλλαγές.
Πώς προσεγγίσατε εσείς και ο λιμπρετίστας τα δυσνόητα αυτά κείμενα;
Η όπερα αυτή δεν είναι ηθογραφία ή ιστορία. Είναι μια καταβύθιση στον εσωτερικό ασυνείδητο κόσμο του ήρωα έτσι όπως όμως αντανακλά και τέμνεται από την Ιστορία. Υπαρκτά, φανταστικά ή υβριδικά πρόσωπα όπως η γυναίκα του Αικατερίνη Σκουζέ, ο Γιατρός του, το alter ego του ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, η μυστηριώδης κοκκινοφόρα ονειροκρίτρια που του ερμήνευε τα όνειρα είναι οι ήρωες της όπερας. Η μάχη της Ακρόπολης, η Δίκη, το Στρατοδικείο, οι υπόγειες εντάσεις ανάμεσα στους ήρωες είναι οι ήρωες, ο τόπος και ο χρόνος μιας όπερας που λειτουργεί τελικά σαν ένα Μυστήριο εξομολόγησης προς τον θεατή και Κοινωνίας μαζί του σε ένα βαθύτερο επίπεδο.
Η όπερα εντάχθηκε στις Μέρες Λατρευτικής Μουσικής λίγες βδομάδες πριν το Πάσχα. Ο συντονισμός είναι απόλυτος γιατί το έργο πέρα από την τυπική δομή μιας όπερας με σολιστικά μέρη, ντουέτα, τρίο, χορωδιακά και συγκρουσιακές καταστάσεις έχει τον χαρακτήρα ενός Τελετουργικού Δρώμενου και Ορατόριου.
Ποια είναι η μουσική ταυτότητα του έργου;
Στο έργο αυτό συνδύασα όσο αφορά στις φωνές τεχνικές της παραδοσιακής και ιδιαίτερα της βυζαντινής μουσικής με τις τεχνικές της όπερας. Τραγουδιστές όπως ο χαρισματικός Ζαχαρίας Καρούνης στον ρόλο του Μακρυγιάννη που προέρχεται από τον χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής, της παραδοσιακής και του έντεχνου τραγουδιού, συνυπάρχει απρόβλεπτα με προικισμένους σολίστ της όπερας όπως η Ιωάννα Φόρτη, η Μυρτώ Μπουκολίνι, ο Γιώργος Παπαδημητρίου και ο Νίκος Κοτενίδης συχνά μέσα σε ατονικά περιβάλλοντα.
Όσον αφορά στην ορχηστρική παλέτα δυτικά όργανα συνυπάρχουν με ηλεκτρονικούς ήχους αλλά και με παραδοσιακά όργανα από τον χώρο της Μεσογείου που αποδεικνύουν ότι στα χέρια ταλαντούχων και καταρτισμένων μουσικών παράγουν ηχοχρώματα οικουμενικά, ικανά να ταξιδεύουν ώς το σήμερα, να αγγίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και να γονιμοποιούν τη σύγχρονη δημιουργία. Και κυρίως να παύουν να είναι φολκλόρ ή μουσειακά.
Άφησα τον εαυτό μου όσον αφορά στην πρωτογενή δημιουργία να εκφραστεί σε πρώτο επίπεδο ελεύθερα και αυθόρμητα και σε δεύτερο επίπεδο να δώσει μορφή και να οργανώσει δομημένα το μουσικό υλικό. Εδώ αξίζει ν’ αναφερθώ στη μεγάλη περίοδο έρευνας που προηγήθηκε της σύνθεσης της όπερας στη διάρκεια της οποίας η συνεργασία με τον Βολιώτη πολυδύναμο και ταλαντούχο, ψάλτη, τραγουδιστή και εκτελεστή Βασίλη Αγροκώστα, έδωσε λύση σε πολλά ζωτικά θέματα και στη δημιουργία γεφυρών ανάμεσα σε διαφορετικά μουσικά είδη. Ήταν μια γόνιμη συμπόρευση που προίκισε με έμπνευση και έβαλε τα θεμέλια της συνεργασίας με τους άλλους σολίστ της όπερας. Η δημιουργική ομάδα συνθέτη, λιμπρετίστα (Αλέκου Λούντζη), σκηνοθέτη (Μαρία Γυπαράκη), σκηνογράφου – ενδυματολόγου (Γιώργου Βαφιά) και χορογράφου (Αγνή Παπαδέλη),δουλέψαμε συντονισμένα και διαδραστικά προκειμένου να ταξιδέψουμε στον πολύπλοκο και συναρπαστικό κόσμο των Οραμάτων και Θαμάτων του στρατηγού Μακρυγιάννη, του ψυχισμού και της εποχής του.