Χρήστος Αγιώτης: Στόχος η ανάδειξη του Κενταύρου του τουρισμού και του πολιτισμού

Η παρουσίαση της βιογραφίας του Σταύρου Βασαρδάνη σε ανοικτή εκδήλωση στους κήπους του ξενοδοχείου «Ξενία» Βόλου, την Τετάρτη 26 Ιουνίου, στις 8.30 το βράδυ, δίνει την ευκαιρία στον ερευνητή, συγγραφέα και εκδότη να μιλήσει για τον θερμό υποστηρικτή του τόπου του, του Βόλου, του Πηλίου, της Μαγνησίας και την τουριστική και πολιτιστική ανάδειξή τους. Μια ζωή γεμάτη δράση και έμπνευση, με όραμα και όνειρα που δικαίωσαν τις ενέργειες και τις προσπάθειές του. Ο Χρήστος Αγιώτης μιλά για την έρευνα που προηγήθηκε της συγγραφής και το αποτέλεσμα που έγινε βιβλίο.

Τι σας οδήγησε στην προσωπικότητα του Σταύρου Βασαρδάνη; Πού και πώς αναζητήσατε τα στοιχεία για τη δημιουργία της βιογραφίας του;

Το 2014 όταν ξεκίνησα δειλά τα πρώτα μου εκδοτικά βήματα είχα αποφασίσει πως θα ασχοληθώ με τις φωτοαναστατικές και αναστατικές εκδόσεις. Έτσι ψάχνοντας σε βιβλιοθήκες και παλαιοβιβλιοπωλεία για παλιές εκδόσεις του τόπου μας ή για την περιοχή γενικότερα αλίευσα ένα μικρό φυλλάδιο με τίτλο «Το Πήλιο στη Μυθολογία», διάλεξη του Στ. Βασαρδάνη από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία των Θεσσαλών, Αθήνα 1958. Αυτό το μικρό φυλλάδιο υπήρξε η αφορμή για να έρθω σε επαφή με τη θυγατέρα του Τατιάνα που ζει στα Χανιά της Κρήτης, για να μου δώσει την άδεια να εκδώσω ξανά τη μελέτη αυτή. Το καλοκαίρι του 2019 βρεθήκαμε από κοντά στο πατρικό της σπίτι στην Τσαγκαράδα έχοντας μπρος στα πόδια μου δύο μπαούλα – κυριολεκτώ – με έγγραφα του Στ. Βασαρδάνη. Την επόμενη Κυριακή επέστρεψα πίσω στο χωριό με κούτες, κάμερα, φωτογραφική μηχανή και ό,τι άλλο χρειαζόμουν για τη συλλογή του αρχείου, αλλά και την αποτύπωση εικόνων από το γραφείο και το σπίτι του, καθώς και μια πρώτη συνέντευξη με την απόγονό του. Ακολούθησαν κι άλλες συνεντεύξεις με την Τατιάνα Βασαρδάνη και πολλούς γνωστούς και συνεργάτες του εν μέσω Covid. Ξεκίνησα να γράφω συστηματικά τη βιογραφία το καλοκαίρι του 2022 και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2023.

Από όλα όσα διαβάσατε και μάθατε τι ξεχωρίζετε και τι θεωρείτε ότι καθιστά την προσωπικότητα του Βασαρδάνη ξεχωριστή;

Όταν ο Σταύρος Βασαρδάνης αποφάσισε πως ήθελε να ασχοληθεί με τον τουρισμό για να προσφέρει στη γενέτειρά του, ξεκίνησε να γράφει σχόλια για την τουριστική αξιοποίηση του τόπου μας στην εφημερίδα «Ακρόπολις» των Αθηνών (1954) που τότε διέμενε. Δέκα χρόνια μετά χάρη σε αυτή του την επιμονή έγινε διευθυντής Τουρισμού στη Μαγνησία και σύμβουλος τουριστικής ανάπτυξης της χώρας! Το ίδιο έπραξε και για τον πολιτισμό. Η επιμονή του λοιπόν ήταν αυτή που τον ξεχώριζε από τους άλλους. Διότι συνοδεύονταν από όραμα που είχε ως σκοπό το Πήλιο να γίνει παγκόσμιος πόλος έλξης τουρισμού και πολιτισμού!

Πώς ιεραρχήσατε την έρευνα και πώς καταλήξατε στη συγκεκριμένη παρουσίαση;

Χρειάστηκαν λίγες ημέρες για να αποφασίσω. Όταν διαπίστωσα πως το υλικό μου είχε να κάνει κυρίως με τον τουρισμό και τον πολιτισμό πήρα ένα λευκό χαρτί, τράβηξα μια γραμμή στη μέση και έγραψα αριστερά Τουρισμός, δεξιά Πολιτισμός. Στη συνέχεια ξεκίνησα να τα ταξινομώ ένα-ένα ανά δεκαετία, έτος, μήνα, ημέρα. Αρκετούς μήνες μετά είχα ένα τεράστιο σκελετό από ενωμένα χαρτιά δύο μέτρα ύψος και άλλα τόσα πλάτος. Βλέποντας το μεγάλο σε μέγεθος χαρτί πελάγωσα και πρόσκαιρα σταμάτησα να αρχειοθετώ. Είχε απομείνει μόνο το προσωπικό του ημερολόγιο και διάφορα έγγραφα από τον προσωπικό-οικογενειακό του βίο. Το μεν ημερολόγιο με τις σκέψεις του ξεκινούσε από τις ημέρες της διπλής ιταλο-γερμανικής κατοχής, ενώ τα προσωπικά έγγραφα ήταν ταξινομημένα ανά ημερομηνία από τον ίδιο σε μικρότερα πακέτα. Έτσι κατάλαβα πως αν ήθελα να γράψω για τη ζωή του έπρεπε να τον ακολουθήσω βήμα-βήμα όπως ακριβώς αυτός είχε επιλέξει να βάλει στη σειρά τα γεγονότα της ζωής του, ημερολογιακά. Στο τέλος, όταν πια ολοκλήρωσα τον σκελετό του βιβλίου μου, πρόσθεσα μια εισαγωγή που θεωρούσα απαραίτητη για τον αναγνώστη, καθώς και δύο έξτρα κεφάλαια, το αφιέρωμα στον Στ. Βασαρδάνη, μετά θάνατον και την προσωπική μου εκτίμηση για το τι είδους άνθρωπος ή καλύτερα τι είδους Κένταυρος ήταν ο Στ. Βασαρδάνης.

Η διασταύρωση των στοιχείων και η πιστοποίηση γεγονότων με ποιο τρόπο επετεύχθη;

Θεωρώ πως όλα τα χρωστάω στον covid και τις δύο καραντίνες που μας «πρόσφερε». Ξόδεψα αμέτρητες ώρες μπρος στον υπολογιστή με κλειδωμένη την πόρτα του βιβλιοπωλείου, έχοντας μπρος μου αποκόμματα περιοδικών, εφημερίδων, έγγραφα ή άλλα τεκμήρια διασταυρώνοντάς τα στην οθόνη μέσω διάφορων ψηφιακών βιβλιοθηκών, blog και συζητήσεων στο Facebook. Επίσης προσωπικές βιβλιοθήκες ντόπιων μελετητών όπως της μακαρίτισσας Αποστολίας Σκοτεινιώτη – Νάνου που έχω στην κατοχή μου και του φίλου ερευνητή Γρηγόρη Καρταπάνη ήταν εξίσου σημαντικές.

Είναι τελικά η βιογραφία ένα ξεχωριστό είδος γραφής; Μπορεί να αποκτήσει μυθιστορηματική υπόσταση;

Ώς τις αρχές του 20ού αιώνα, κανένας σχεδόν δε θεωρούσε τη βιογραφία ανεξάρτητη καλλιτεχνική μορφή. Χάρη στον Lytton Strachey και το έργο του «Διακεκριμένοι Βικτωριανοί» πολλοί συγγραφείς με κυριότερη εκπρόσωπο τη Virginia Woolf άρχισαν να μιλούν για τη βιογραφία ως τέχνη με δική της παράδοση και δικές της απαιτήσεις. Σοφώς και μπορεί να αποκτήσει μυθιστορηματική υπόσταση, δεν χρειάζεται νομίζω να αναφέρω παραδείγματα. Έχει σημασία όμως να πούμε πως η αλήθεια της πραγματικότητας και η αλήθεια της μυθοπλασίας είναι ασυμβίβαστες και πως ο βιογράφος πρέπει να τις συνδυάσει. Γιατί αναμφισβήτητα η ζωή που μας φαίνεται όλο και πιο αληθινή, είναι η «φανταστική» ζωή που εδρεύει στην προσωπικότητα του βιογραφούμενου παρά στην πράξη. Ο καθένας μας είναι περισσότερο ένας Άμλετ, παρά ένας Τζον Σμίθ της αγοράς. Είναι λοιπόν στο χέρι του βιογράφου αν θα καταγράψει την μία ή την άλλη αλήθεια. Όπως και για να «λάμψει» η προσωπικότητα, πρέπει να χειριστεί κανείς έντεχνα τα γεγονότα. Ορισμένα από αυτά να συγκαλυφθούν, αλλά στη διαδικασία αυτή να μη χάσουν την ακεραιότητά τους. Ο βιογράφος θα επιλέξει… αυτά δεν είναι δικά μου λόγια είναι της Virginia Woolf από το δοκίμιο της «Η Νέα Βιογραφία» που με συντρόφευε καθώς έγραφα το βιβλίο αυτό και άλλοτε λειτουργούσε ως προτροπή και άλλοτε ως μαστίγιο.

Τι κρατάτε από τη διαδικασία και τι θεωρείτε ότι αξίζει να αναδειχθεί;

Πρώτα απ’ όλα να αναγνωριστεί ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στα θέματα του τουρισμού και του πολιτισμού τις δεκαετίες ’60-’70-’80, στον τόπο μας. Αλλά και η αξία και το ήθος του όλα αυτά τα χρόνια που πραγματικά υπηρέτησε το Πήλιο, τη Μαγνησία, τη Θεσσαλία με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, από κάθε θέση προκειμένου να προωθήσει το δίπτυχο Τουρισμός – Πολιτισμός προς όφελος όλων!