Με ένα παιδικό βιβλίο για τη συμπερίληψη, τη διαφορετικότητα και τη φιλία επανέρχεται μετά τις απανωτές καραντίνες η ποιήτρια, αρθρογράφος και εκπαιδευτικός Χαριτίνη Μαλισσόβα. Είχαμε μια ωραία συζήτηση για τα θέματα, με τα οποία καταπιάνεται στο βιβλίο της «Μια μέρα στον βυθό» από τις εκδόσεις Αρμός σε εικονογράφηση της Σίσυς Κυλερτζή, για τη φιλαναγνωσία στα σχολεία, αλλά και τα επόμενα σχέδιά της!
Η Χαριτίνη Μαλισσόβα γεννήθηκε και κατοικεί στον Βόλο. Έχει σπουδάσει Παιδαγωγικά και ασκεί το λειτούργημα της δασκάλας. Από το 2014 αρθρογραφεί για θέματα λογοτεχνίας και εκπαίδευσης στην εφημερίδα «Θεσσαλία» της Μαγνησίας. Έχει φιλοξενήσει σε συνεντεύξεις λογοτέχνες, ακαδημαϊκούς, εικαστικούς και καλλιτέχνες. Συνεντεύξεις της και κριτικές βιβλίων φιλοξενούνται και στο ηλεκτρονικό περιοδικό Διάστιχο. Έχει γράψει άλλα τρία παραμύθια, σε θεατρική μορφή, τα οποία επένδυσαν σχολικές γιορτές. Η ποιητική συλλογή με τίτλο Ιδεατή ολότητα, που κυκλοφόρησε στο τέλος του 2019 από τις εκδόσεις Αρμός, ήταν υποψήφιο για βραβείο πρωτοεμφανιζόμενης ποιήτριας στα βραβεία Jean Moréas. Τον Φεβρουάριο του 2021 κυκλοφόρησε, επίσης από τις εκδόσεις Αρμός, το εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς και γονείς με τίτλο Σχέσεις γονέων-εκπαιδευτικών στο Δημοτικό Σχολείο. Το παραμύθι Μια μέρα στον βυθό είναι το τρίτο της βιβλίο.
Συνέντευξη
Αργυρώ Μουντάκη
Κυρία Μαλισσόβα, καλοτάξιδο το καινούριο σας βιβλίο! Με αυτό το βιβλίο μπαίνετε και στον χώρο του παιδικού βιβλίου. Ποιες είναι οι δυσκολίες όταν γράφει κάποιος για παιδιά και ποιες οι χαρές;
Σας ευχαριστώ πολύ για τις ευχές και για τη χαρά και την τιμή της συνομιλίας!
Με το βιβλίο «Μια μέρα στον βυθό» μπαίνω στον χώρο της έκδοσης και όχι της συγγραφής του παιδικού βιβλίου, καθώς έχω γράψει κι έχω παρουσιάσει ήδη άλλα τρία χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Αυτό που πιστεύω πως οφείλει ο συγγραφέας ενός παιδικού βιβλίου είναι να μπορέσει να μιλήσει με τρόπο που να προσελκύσει το ενδιαφέρον του παιδιού, σεβόμενος τα συναισθήματά του και προσέχοντας τη γλώσσα και τον τρόπο με τον οποίο θέλει να περάσει τα μηνύματα της ιστορίας που γράφει. Η μεγάλη χαρά της συγγραφής παιδικού βιβλίου είναι ότι μπαίνεις στη διαδικασία να σκεφτείς σαν παιδί, ενώ ακόμα μεγαλύτερη χαρά νιώθεις όταν εισπράττεις αυθόρμητες αντιδράσεις ενθουσιασμού από τα παιδιά που διάβασαν το βιβλίο σου.
Το βιβλίο αφορά την πολύ επίκαιρη έννοια της συμπερίληψης, η οποία πλέον προωθείται πολύ και από το υπουργείο Παιδείας και μέσω των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί σχετικά το βιβλίο σας;
Σε σχέση με τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων αφορά κυρίως την ενότητα Ζω καλύτερα – Ευ ζην, Ψυχική και συναισθηματική υγεία. Μπορεί να διαβαστεί από τον / την εκπαιδευτικό και να δραματοποιηθεί από τους μαθητές, εναλλάσσοντας τον ρόλο του Μεγάλου – αρχικά ανεπιθύμητου – ψαριού με τους ρόλους των ψαριών και των γοργόνων που απορρίπτουν αρχικά το Μεγάλο ψάρι. Έτσι, μέσω του θεατρικού παιχνιδιού, μπορούν να προβάλουν τις δικές τους συμπεριφορές και να αντιληφθούν καλύτερα τα ενδεχόμενα δικά τους λάθη, αλλά και τα συναισθήματα των άλλων παιδιών. Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης που προωθεί το παραμύθι «Μια μέρα στον βυθό» οδηγεί στην καλλιέργεια συμπεριφορών ανάλογων με αυτούς που η συμπερίληψη μας καλεί να εφαρμόσουμε στη σχολική τάξη.
Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα τους άλλους, αλλά και τον ίδιο τον εαυτό τους μέσα από το παιχνίδι.
Θα πω, ωστόσο, ότι οι εκπαιδευτικοί είτε με την έννοια της συμπερίληψης είτε με την έννοια της ένταξης προσπαθούν ώστε κάθε παιδί να νιώθει ασφαλές, να επικοινωνεί με τους συμμαθητές του, να κοινωνικοποιείται και να χαίρεται στο σχολικό περιβάλλον.
Πώς εμπνευστήκατε αυτή την ιστορία; Υπήρξε κάποια αφορμή;
Η αφορμή δόθηκε αρκετά χρόνια πριν, όταν, ως νέα δασκάλα, προβληματιζόμουν που συχνότατα αντιμετώπιζα σε πολλές σχολικές τάξεις συμπεριφορές μαθητών που δεν αποδέχονταν εύκολα τους συμμαθητές τους μέσα στη σχολική τάξη και περιθωριοποιούσαν παιδιά με μαθησιακά ή άλλα προβλήματα. Από την άλλη με προβλημάτιζε και το γεγονός ότι εντόπιζα άλλους μαθητές που προσπαθούσαν να μπουν σε μια παρέα χρησιμοποιώντας λάθος τρόπους. Έτσι, συγγραφική αδεία, η σχολική τάξη μεταφέρθηκε στον βυθό, οι μαθητές έγιναν ψαράκια και γοργόνες, και το Μεγάλο ψάρι, η Σοφή γοργόνα και η Μικρή γοργόνα άρχισαν να παίρνουν μορφή. Το κείμενο εκείνο με αρκετές προσθήκες και αλλαγές που έφερε η σημερινή πραγματικότητα στο σχολικό περιβάλλον, έγινε η ιστορία του βιβλίου για το οποίο μιλάμε σήμερα.
Αρχικός και τελικός στόχος ήταν να υποδυθούν τα παιδιά διάφορους ρόλους ώστε να νιώσουν τα συναισθήματα των άλλων.
Η ιστορία είναι ένα παραμύθι που μπορούν να το διαβάσουν οι γονείς στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, να το διαβάσουν μόνα τους τα παιδιά σχολικής ηλικίας και να ασχοληθούν με τις δημιουργικές δραστηριότητες που υπάρχουν μετά το τέλος του παραμυθιού, μπορεί ωστόσο να αποτελέσει κι ένα εγχειρίδιο για τους εκπαιδευτικούς προσχολικής, πρώτης σχολικής ηλικίας και Θεατρικής Αγωγής.
Έχετε μια εξαιρετική εικονογράφηση και μία πολύ φροντισμένη έκδοση από τις Εκδόσεις Αρμός. Μιλήστε μας για τις συνεργασίες σας αυτές.
Αισθάνομαι ιδιαίτερα χαρούμενη που η Σίσυ Κυλερτζή εικονογράφησε αυτή την ιστορία που είχαν αγαπήσει ήδη τόσοι μαθητές μου. Δεν ενθουσιάστηκα μόνο εγώ από το έξοχο αποτέλεσμα, αλλά και όσοι παίρνουν το βιβλίο στα χέρια τους, μικροί και μεγάλοι, κάνουν πολύ θετικά σχόλια.
Ήταν δική μου πρόταση στις εκδόσεις Αρμός η εικονογράφησή του από τη Σίσυ
και ευχαριστώ θερμά τον εκδότη κ. Γιώργο Χατζηιακώβου για τη θετική ανταπόκριση. Ευχαριστώ θερμά επίσης τον κ. Λουκά Σούλο για τη φροντισμένη έκδοση και των τριών βιβλίων μου όπως και την κ. Νικολέτα Γλύκα για την προώθησή τους.
Οι μαθητές σας τι ανατροφοδότηση σας έχουν δώσει για την ιστορία σας;
Κάθε φορά που διαβάζω το παραμύθι στα παιδιά ακολουθεί συζήτηση σχετικά με το πώς αισθάνονται στις παρέες τους, αν θέλουν να κάνουν φίλου, ποιος ρόλος θα τους ταίριαζε. Τα μεγαλύτερα παιδιά σε γραπτό λόγο εκθέτουν τα συναισθήματά τους σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον.
Πέρα από το γεγονός ότι υποδύονται τα ψαράκια και τις γοργόνες με ενθουσιασμό, τα παιδιά χαίρονται πολύ τη διαδικασία του θεατρικού παιχνιδιού.
Μαθαίνουν και προβληματίζονται μέσα από το παιχνίδι. Μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση που διαπιστώνω πως σκέφτονται αν θα ξαναμιλήσουν άσχημα σε συμμαθητές τους. Δείχνουν να κατανοούν καλύτερα τα όριά τους, να συναισθάνονται, να δίνουν ευκαιρίες και να μην είναι απόλυτοι στην κριτική τους απέναντι στα άλλα παιδιά.
Η ιστορία προτείνεται και για θεατρική παράσταση. Πείτε μας για τις ήδη δραματοποιήσεις της ιστορίας σας.
Πέρα από τους δικούς μου μαθητές, το παραμύθι θα παρουσιαστεί στη γιορτή λήξης της φετινής σχολικής χρονιάς από τα παιδιά του 23ου Νηπιαγωγείου Βόλου.
Αδημονώ να δω πώς θα το αποδώσουν, όπως θα χαρώ πολύ να δω στο μέλλον τη θεατρική του απόδοση και από άλλα παιδιά.
Έχουν υποδυθεί τους ρόλους παιδιά Α’ και Β’ Δημοτικών Σχολείων της πόλης μας που σήμερα έχουν ξεπεράσει τα 25 τους χρόνια (11ο, 13ο, 20ό, 23ο).
Πώς βλέπετε το παιδικό βιβλίο τον καιρό του Covid; Ήταν δημοφιλές ή έχασε το κοινό του;
Μέσα σε τόσο περιορισμό και εγκλεισμό τα παιδιά σίγουρα έπιασαν στα χέρια τους και βιβλία, εκτός από οθόνες. Ειλικρινά, δεν γνωρίζω αν διάβασαν τα αδιάβαστα βιβλία που είχαν στις βιβλιοθήκες τους ή αν αγόρασαν νέα βιβλία.
Ανασχετικός παράγοντας ήταν και οι κλειστές βιβλιοθήκες των σχολείων.
Από την αρχή της νέας χρονιάς, καθώς αρχίσαμε να κυκλοφορούμε και άρχισαν και οι παρουσιάσεις βιβλίων σε σχολεία και σε βιβλιοπωλεία, ίσως να μπήκαν στη διαδικασία να αγοράσουν και καινούργια βιβλία. Η οικονομική στενότητα είναι οπωσδήποτε βασικός ανασχετικός παράγοντας. Δυστυχώς, το βιβλίο δεν είναι μέρος του προϋπολογισμού για την ελληνική οικογένεια. Αγοράζεται περισσότερο ως φθηνό δώρο και λιγότερο ως είδος πρώτης ανάγκης.
Ως δασκάλα, βλέπετε τα παιδιά να έρχονται στο σχολείο εκπαιδευμένα από τους γονείς στη φιλαναγνωσία;
Βλέπω ότι τα τελευταία χρόνια τα παιδιά έρχονται εκπαιδευμένα στη φιλαναγνωσία (και όχι μόνο) από το νηπιαγωγείο και χαίρομαι ιδιαίτερα. Βλέπω επίσης τις προσπάθειες συναδέλφων μου να προωθήσουν την ανάγνωση βιβλίων στους μαθητές τους. Οι γονείς από την πλευρά τους θεωρώ ότι κάνουν ό,τι μπορούν, ωστόσο όχι πάντα αντίστοιχα με το μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο.
Ας μην παραβλέπουμε και το γεγονός πως οι πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες που επωμίζονται τα παιδιά, δεν τους αφήνουν πολλά περιθώρια ελεύθερου χρόνου για διάβασμα εξωσχολικών, λογοτεχνικών βιβλίων.
Όταν οι γονείς δεν έχουν γνωρίσει το παιδικό βιβλίο στο παιδί τους, μπορεί να του το μάθει το σχολείο και να γίνει το παιδί φιλαναγνώστης στη σχολική πια ηλικία;
Είναι μια μεγάλη συζήτηση αυτή που ανοίγει το ερώτημά σας. Κάθε εκπαιδευτικός έχει τον δικό του τρόπο να διδάξει στους μαθητές του την αγάπη για το βιβλίο.
Σε προσωπικό επίπεδο η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στους μαθητές μου αποτελεί βασική προτεραιότητα. Γι’ αυτό και μπαίνω στη διαδικασία να επιλέγω και να τους διαβάζω αρκετά βιβλία, η ίδια, κάθε σχολική χρονιά.
Δοκίμιο, ποίηση, παιδική λογοτεχνία ώς τώρα. Να περιμένουμε και ένα βιβλίο λογοτεχνίας για ενήλικες από εσάς στο μέλλον;
Η ποίηση είναι η μεγάλη μου αγάπη και, ήδη, αρκετά ποιήματα περιμένουν υπομονετικά, καθώς χρειάζονται λίγη ακόμα δουλειά για να πάρουν τον εκδοτικό τους δρόμο.
Η αλήθεια είναι πως γυροφέρνουν και δυο άλλες ιστορίες στο μυαλό μου, ωστόσο είναι σε πολύ αρχικό στάδιο.