Άρθρα

Το Αζερμπαϊτζάν γέφυρα ανάμεσα στους Πολιτισμούς 

Της Αννίτας Πρασσά*

Το 4ο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Διαπολιτισμικό Διάλογο στο Μπακού 4-6 Μαΐου 2017

Μία εξαιρετική εμπειρία ήταν για μένα το τριήμερο 5-7 Μαΐου με αφορμή το 4ο Παγκόσμιο Φόρουμ για τον Διαπολιτισμικό Διάλογο που διοργανώθηκε στο Μπακού και το παρακολούθησα μετά από πρόσκληση του πρέσβη του Αζερμπαϊτζάν κ. Ραχμάν Μουσταφάγιεφ. Ένθερμος φίλος της χώρας μας και άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας, φρόντισε για την ελληνική συμμετοχή, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν σε αντίστοιχες διεθνείς συναντήσεις.
Θέμα του φόρουμ η «Προώθηση του Διαπολιτισμικού Διαλόγου-Νέες οδοί για την ανθρώπινη ασφάλεια, την ειρήνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη» και στόχος η περαιτέρω προώθηση και διατήρηση της κατανόησης και του διαλόγου εντός και μεταξύ των πολιτισμών. Διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του προέδρου της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ, σε συνεργασία με την UNESCO, τη Συμμαχία των Πολιτισμών του ΟΗΕ (UNAOC), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού του ΟΗΕ (UNWTO), το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον Ισλαμικό Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό (ISESCO) και τον Οργανισμό Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).


Τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν ο ρόλος της πίστης, των θρησκειών, της μετανάστευσης, της ανθρώπινης ασφάλειας, του αθλητισμού, της εκπαίδευσης, της τέχνης, της βιώσιμης ανάπτυξης, της πρόληψης του βίαιου εξτρεμισμού, των επιχειρήσεων για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των πολιτισμών.
Συμμετείχαν αρχηγοί κυβερνήσεων, υπουργοί, επικεφαλής διαφόρων διεθνών οργανισμών, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, νομπελίστες, πρεσβευτές καλής θελήσεως, εμπειρογνώμονες σε θέματα πολιτισμού, δημοσιογράφοι, διακεκριμένοι διανοούμενοι και ακτιβιστές από διαφορετικές ηπείρους, από διαφορετικές κουλτούρες, από διαφορετικές αφετηρίες, αναζητώντας τρόπους στήριξης της πολυμορφίας, του διαλόγου και της αμοιβαίας κατανόησης. Ένας διαπολιτισμικός διάλογος για την ευαισθητοποίηση των χωρών, των διεθνών οργανισμών, αλλά και των μεμονωμένων ατόμων για την οικοδόμηση των κοινωνιών του 21ου αιώνα με βάση τον αυθεντικό σεβασμό των δικαιωμάτων όλων, της ελευθερίας της πίστης, των ίσων ευκαιριών και της χρηστής διακυβέρνησης. Ένας διαπολιτισμικός διάλογος για την ανοχή και το σεβασμό στην ποικιλομορφία.


Το Αζερμπαϊτζάν πρόσφερε το βήμα και έφερε κοντά άτομα, οργανισμούς και πολιτικούς κτίζοντας γέφυρες ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Σ’ έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, όπου η μετανάστευση συμβάλλει στην πολυ-πολιτισμικότητα και πολυγλωσσία των κοινωνιών, αυξάνονται τα διλήμματα και οι προκλήσεις. Αυτές οι αλλαγές είναι πράγματι μια πρόκληση για τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες προκειμένου να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να αγκαλιάσουν τη διαφορετικότητα. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε διακρίσεις, ρατσισμό, ξενοφοβία και περιθωριοποίηση, φαινόμενα που οδηγούν σε βίαιο εξτρεμισμό και τρομοκρατία. Το επίκαιρο και για τη χώρα μας θέμα αυτό ήταν το αντικείμενο συζήτησης στην πρώτη σύνοδο ολομέλειας στις 5 Μαΐου, όπου τονίσθηκε η σημασία της προσέγγισης όλων των ενδιαφερόμενων μερών -κυβερνήσεων, κοινωνίας των πολιτών, θρησκευτικών κοινοτήτων- ώστε ο καθένας να παίξει έναν αποφασιστικό και συμπληρωματικό ρόλο.


Μία άλλη ενδιαφέρουσα συνεδρία ήταν την επόμενη μέρα με θέμα «Η αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού μέσω της εκπαίδευσης των κοριτσιών» με εισηγητές την γενική διευθύντρια της Unesco Irina Bokova, τον υπουργό Παιδείας του Αζερμπαϊτζάν Mikayil Jabbarov, την πρώτη κυρία της Δημοκρατίας της Αιθιοπίας Roman Tesfaye Abneh, την πρώτη κυρία της Δημοκρατίας της Ρουάντα Jeannette Kagame, την διευθύντρια του Τμήματος για την Ισότητα των Φύλων της Unesco Saniye Guelser Corat και την επικεφαλής της κρατικής επιτροπής του Αζερμπαϊτζάν για θέματα οικογένειας, γυναικών και παιδιών Hijran Huseynova. Από όλους επισημάνθηκε ιδιαίτερα η σημασία της εκπαίδευσης των κοριτσιών και των ίσων δικαιωμάτων για να έχουμε ειρηνικές και βιώσιμες κοινωνίες. Η ισότητα των φύλων αρχίζει από το σχολείο.

Το “Κέντρο Χειντάρ Αλίγιεφ”, όπου έγινε η έναρξη του φόρουμ

Ανάμεσα στις πολλές παράλληλες συνεδρίες του φόρουμ ήταν και ο ρόλος του ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν Χεϊντάρ Αλίγιεφ, πατέρα του σημερινού προέδρου, στη διαθρησκειακή αρμονία της χώρας του στο πλαίσιο του «Έτους Ισλαμικής Αλληλεγγύης», με σκοπό να προβληθεί το Αζερμπαϊτζάν ως μοντέλο πολυ-πολιτισμικότητας και ανοχής στον τομέα αυτό. Και για του λόγου το αληθές στο Μπακού πλάι στα τζαμιά υπάρχουν τρεις ορθόδοξες εκκλησίες, μία καθολική, μία λουθηρανική και μία εβραϊκή συναγωγή.


Όπως μας είχε προϊδεάσει ο Αζέρος πρέσβης κ. Μουσταφάγιεφ τον περασμένο Φεβρουάριο εδώ στο Βόλο με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Το Αζερμπαϊτζάν ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις, 1918-1920», η χώρα αυτή υπήρξε από παλιά ανοικτή στον άλλο και δεκτική στην ετερότητα και διαφορετικότητα, χωρίς μισαλλοδοξίες και προκαταλήψεις. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στον επισκέπτη. Περπατώντας στους πεντακάθαρους δρόμους του Μπακού δεν νιώθω ότι βρίσκομαι σε μία τυπική μουσουλμανική χώρα. Οι γυναίκες ντύνονται ευρωπαϊκά (ελάχιστες μαντήλες είδα), η αρχιτεκτονική του θυμίζει έντονα πρωτεύουσες της κεντρικής Ευρώπης. Νεοκλασικά κτήρια πλάι σε πανύψηλους ουρανοξύστες συνθέτουν τη σύγχρονη εικόνα της πόλης που συνδυάζει αρμονικά το χθες με το σήμερα, την παράδοση με το μοντέρνο. Από τα πιο εντυπωσιακά κτήρια-ορόσημα της πόλης είναι το Κέντρο Χεϊντάρ Αλίγιεφ 57.000 τ.μ., που φιλοξένησε την έναρξη του φόρουμ, σχεδιασμένο από τη διεθνώς αναγνωρισμένη και βραβευμένη Ιρακινο-Βρετανή αρχιτέκτονα Ζάχα Χαντίτ (1950-2016), ένα πρωτοποριακό κτήριο, γνωστό για τη διακριτική αρχιτεκτονική του, το ρέον, καμπύλο στυλ, αποφεύγοντας τις αιχμηρές γωνίες.


Και βέβαια δεν μπορεί κανείς να πάει στο Μπακού χωρίς να επισκεφτεί την Παλιά Πόλη, που έχει κηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, εκεί όπου νιώθεις έντονο το άρωμα του χθες, με τις υπαίθριες αγορές και τα παραδοσιακά προϊόντα, κυρίως τα χαλιά, το Σιρβανάχ Σεράι, τον πύργο και τα υπολείμματα του τείχους.
Με αφορμή την επίσκεψή μου στο Μπακού είχα επίσης την ευκαιρία να επισκεφθώ τα Εθνικά Αρχεία του Αζερμπαϊτζάν και να συνομιλήσω με τον αναπληρωτή διευθυντή κ. Ασκέρ Ραζούλοφ και την υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων κα Νελ Ακαγιάροβα για τη δομή και την οργάνωση της υπηρεσίας τους και να ανταλλάξουμε θέσεις και εμπειρίες. Στη συνέχεια η κα Ακαγιάροβα με ξενάγησε στους τόσο οικείους για μένα χώρους των Αρχείων, μου γνώρισε συναδέλφους της, μπήκαμε στα αρχειοστάσια και μιλήσαμε επί μακρόν για θέματα διατήρησης, συντήρησης και ψηφιοποίησης των συλλογών τους. Ένα θέμα που απασχολεί έντονα τους Αζέρους είναι οι σχέσεις τους με την Αρμενία λόγω του Ναχιτσεβάν, καθώς και της κατοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία. Είναι γνωστό ότι σε αυτές τις περιπτώσεις τα αρχεία λειτουργούν υποστηρικτικά και τεκμηριωτικά. Γι’ αυτό μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το πάθος των Αζέρων συναδέλφων μου να μου δείξουν σχετικά έγγραφα. Επίσης, μέσα από πολλά αρχειακά τεκμήρια διαπιστώνεται η ελευθερία που παραχωρούσε από παλιά το Αζερμπαϊτζάν στις μη μουσουλμανικές θρησκευτικές ενότητες (π.χ. χριστιανούς Αρμένιους, Εβραίους) για την άσκηση της θρησκευτικής τους λατρείας.


Και άλλη μία ευχάριστη έκπληξη: Στο Σλαβικό Πανεπιστήμιο του Μπακού λειτουργεί Κέντρο Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, όπου η ελληνικής καταγωγής καθηγήτρια Σαΐντα Μεχντίεβα (με γιαγιά Ελληνίδα από τη Μαριούπολη της Ουκρανίας) διδάσκει την ελληνική γλώσσα σε 45 Αζέρους φοιτητές. Η κα Μεχντίεβα είναι και πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας «Η Αργώ» που αριθμεί 500 περίπου μέλη. Τα περισσότερα κατάγονται από έλληνες Ποντίους της Μικράς Ασίας, οι οποίοι στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα μετανάστευσαν στο Μπακού λόγω της τότε μεγάλης οικονομικής του άνθισης. Ορισμένοι προέρχονται από τη Γεωργία και την Ουκρανία. Η παραμονή μας στο Μπακού συνέπεσε με τη διοργάνωση από την Ελληνική Πρεσβεία συναυλίας αφιερωμένης στα 40 χρόνια από το θάνατο της Μαρίας Κάλλας (6 Μαΐου). Η πρόσκληση του πρέσβη κ. Δημήτρη Τσούγκα ήταν μια ευκαιρία να διαπιστώσουμε την ανταπόκριση του κοινού. Άρωμα Ελλάδας στην αίθουσα του υπέροχου κτηρίου της Philarmonia, κατάμεστης από το διπλωματικό σώμα των άλλων πρεσβειών, τα μέλη της ελληνικής κοινότητας και πολλούς φιλόμουσους κατοίκους. Η συναυλία συνδιοργανώθηκε με τον οργανισμό «United Cultures» και τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας και του Ιδρύματος «Μαρία Κάλλας Athenaeum».


Αξιοποιώντας την καίρια διαχρονικά γεωγραφική του θέση στον ΝΑ Καύκασο, στο σταυροδρόμι των δρόμων του μεταξιού, εκεί που ενώνεται η Δύση με την Ανατολή, ο Βοράς και ο Νότος, το Αζερμπαϊτζάν σήμερα επενδύει δυναμικά και στον πολιτισμό δημιουργώντας σχέσεις ειρήνης και φιλίας. Εκεί όπου το 1918 δημιουργήθηκε η πρώτη κοσμική δημοκρατική χώρα στη μουσουλμανική Ανατολή, όπου μεταξύ άλλων, θεσμοθετήθηκε από τότε η γυναικεία ψήφος.

*Η Αννίτα Πρασσά είναι Δρ Ιστορίας, Προϊσταμένη ΓΑΚ Μαγνησίας

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το