Των
Κατερίνας Παππή,
ειδ. παιδαγωγού,
Βασδέκη Γεωργίου,
μουσικού Ειδ. Αγωγής,
εκπαιδευτικών του Ειδικού
Δημοτικού Σχολείου Αγριάς
Η μουσική είναι μία παγκόσμια γλώσσα, η οποία πολλές φορές δεν απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες, ώστε να κατακτηθεί, ενώ παράλληλα μπορεί να προσαρμοστεί σε οποιοδήποτε άτομο. Και για τον λόγο αυτό πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης για όλους. Οι ευεργετικές ιδιότητες της μουσικής μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού. Ως γνωστόν τα ελλείμματα που παρουσιάζουν τα παιδιά με αυτισμό σχετίζονται με τη μειωμένη δημιουργικότητα και φαντασία, την απουσία επικοινωνίας και κοινωνικών επαφών με το κοντινό ή το ευρύτερο περιβάλλον, με μειωμένες λεκτικές δεξιότητες, με επαναληπτική ή στερεοτυπική συμπεριφορά, αλλά και με προβλήματα συναισθηματικού περιεχομένου όπως είναι τα ξεσπάσματα οργής. Στο σημείο αυτό η μουσική αποτελεί σημαντικό εργαλείο ως προς τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου από το περιβάλλον του σχολείου. Συγκεκριμένα η μουσική μπορεί να θεωρηθεί ευεργετική ως προς τη μείωση του άγχους και του στρες, τη βελτίωση της γλώσσας μέσω του τραγουδιού, την ανάπτυξη της επικοινωνίας με συμμαθητές από το τραγούδι, την κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων για την ενίσχυση της δημιουργικότητας και της φαντασίας, τη χρήση μουσικών οργάνων ως μέλη ενός μουσικού συνόλου για τη βελτίωση της κοινωνικοποίησης. Ακόμη και η χρήση μουσικοκινητικών παιχνιδιών είναι ωφέλιμη για τις κινήσεις των άκρων και του σώματος. Το σχολείο μας, όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, έδωσε τεράστια βαρύτητα στην επιστήμη της μουσικής και στα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν, ιδιαίτερα στα παιδιά με ΔΑΦ. Βασισμένοι στην μουσική συλλογή «Ένα παράθυρο μικρό» από το Ίδρυμα Ωνάση, την οποία συνέθεσε ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και τους στίχους έγραψε ο Μιχάλης Γκανάς, εμπνευστήκαμε και δημιουργήσαμε διάφορες δραστηριότητες που βοήθησαν τα παιδιά, ώστε να αναπτύξουν περισσότερο τις πνευματικές και σωματικές τους ικανότητες και λειτουργίες.
Χρησιμοποιήσαμε, λοιπόν, αυτές τις μελωδίες , μετατρέποντάς τες σε εκπαιδευτικό εργαλείο, ενισχύοντας με έναν ασφαλή τρόπο την ευέλικτη σκέψη και την αυθόρμητη έκφραση των μαθητών μας με διαταραχές αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ).
Το CD με τίτλο «Ένα παράθυρο μικρό» δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος του Ιδρύματος Ωνάση «H μουσική αγαπάει τον αυτισμό» που υλοποιείται εδώ και οχτώ χρόνια. Ο μουσικοσυνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου και o ποιητής Μιχάλης Γκανάς που υπογράφουν αυτή την υπέροχη σειρά των 18 τραγουδιών, μιλούν για τη χαρά, τη φιλία και τα συναισθήματα.
Είναι αποδεδειγμένη η ευεργετική επίδραση της μουσικής στη ζωή όλων μας, καθώς ο ρυθμός επηρεάζει ενστικτώδεις λειτουργίες και επιδρά σε διάφορα μέρη του ανθρώπινου εγκεφάλου. Πιο συγκεκριμένα και μιλώντας για τους μαθητές μας, που ανήκουν στο ευρύ φάσμα του αυτισμού, όταν χρησιμοποιήσαμε τη μουσική του CD με τίτλο «Ένα παράθυρο μικρό», είδαμε να διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην επικοινωνία, εκεί όπου άλλες μορφές παρεμβάσεων χωλαίνουν.
Δουλεύοντας με τους μαθητές μας ανακαλύψαμε τουλάχιστον δύο πολύ σημαντικούς στόχους, της συλλογής. Αρχικά, ο πληθωρικός ποιητικός λόγος των στίχων δίνει με έναν εξομολογητικό τρόπο, μια μικρή γεύση για τις δυσκολίες που βιώνουν τα παιδιά με ΔΑΦ. Με τη βοήθεια των ρυθμικών εναλλαγών και των ηχητικών συνδέσεων, είδαμε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό εργαλείο, καθώς όλο το επιστημονικό προσωπικό του σχολείου μας συνεργαζόμενο με τα παιδιά δημιουργήσαμε από κοινού αυτοσχέδιες μουσικές δραστηριότητες τόσο στο περιβάλλον της τάξης, όσο και στο προαύλιο. Επιπλέον, η χρήση του CD κατά την εκπαιδευτική διαδικασία αποτέλεσε ένα σημαντικό εργαλείο, στο πλαίσιο της συμπερίληψης. Ανακαλύψαμε ότι παιδιά με ή χωρίς ΔΑΦ μπορούν να χορέψουν με την ίδια χαρά, να πιαστούν χέρι με χέρι, να αγκαλιαστούν, να ανταλλάξουν ιδέες και συναισθήματα. Όλα τα τραγούδια της συλλογής ζωντάνεψαν με φαντασία μέσω της δραματοποίησης των στίχων. Τα παιδιά μιμήθηκαν τις κινήσεις των δασκάλων τους, οι οποίοι τα ενθάρρυναν χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα καλώντας τα να αναπτύξουν τη δική τους φαντασία. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ήταν μέσα από τη μίμηση, τον χορό, την ελεύθερη και αυτοσχέδια κίνηση, να ανταποκριθούν στην πραγματικότητα που περιγράφουν οι στίχοι, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του σώματος, χειρονομίες, αλλά και εκφράσεις του προσώπου. Με αυτό τον τρόπο ενισχύθηκαν θετικές συμπεριφορές, όπως η αλληλεπίδραση, η βλεμματική επαφή, η καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και, κατ’ επέκταση, η ελάττωση ανεπιθύμητων αντιδράσεων. Επιπλέον, τραγουδώντας όλοι μαζί δυνατά, πετύχαμε καλύτερα την κατανόηση της γλώσσας. Οι λέξεις και οι συλλαβές των στίχων ζωντάνεψαν μέσα από τα διαφορετικά τραγούδια και τις μελωδίες τους, σχηματίστηκαν προτάσεις και ιστορίες, που μετασχηματίστηκαν σε εικόνες μέσω της μίμησης. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, η παρούσα μουσική συλλογή έγινε αφετηρία για τη δημιουργία πολλών παιδαγωγικών συζητήσεων στο περιβάλλον του σχολείου μας που αφορούν στην καλλιέργεια του νου και της ψυχής. Τα τραγούδια του CD χρησιμοποιήθηκαν κυρίως διαθεματικά, με τη χρήση του γλωσσικού μαθήματος, των μαθηματικών, της ζωγραφικής και των εικαστικών, αλλά και του θεατρικού παιχνιδιού, καλλιεργώντας έτσι τη σχέση με τον εαυτό και με τους άλλους σε πνεύμα συνεργασίας και αποδοχής. Η σημαντικότητα της μουσικής είναι μεγάλη ανά τους αιώνες καθώς προάγει τον πολιτισμό σε μια κοινωνία. Για αυτόν τον λόγο πρέπει όλοι να έχουμε στον νου μας ότι η μουσική ενώνει και δεν διαχωρίζει.