Τα μνημεία κάθε τόπου αποτελούν τμήμα της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας, με μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, κυρίως στις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής, παρατηρείται το θλιβερό φαινόμενο αρχαιολογικοί θησαυροί ανυπολόγιστης αξίας να λεηλατούνται ή να καταστρέφονται, ενώ τη χαριστική βολή σε ετούτο το έγκλημα διαρκείας δίνει η εμπορία τους από κυκλώματα αρχαιοκαπήλων και τρομοκρατικών οργανώσεων. Η προστασία πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης είναι το αντικείμενο της Σύμβασης της Χάγης του 1954, με την Βολιώτισσα διακεκριμένη Νομικό Σύμβουλο της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών με βαθμό πρεσβευτή κ. Άρτεμις Παπαθανασίου να προεδρεύει για μία διετία στη Διακυβερνητική Επιτροπή του Β’ Πρωτοκόλλου, όπως λέγεται χαρακτηριστικά αυτός ο σημαντικός μηχανισμός παρακολούθησης και εποπτείας των εν λόγω διεθνών συμβατικών κειμένων.
Η Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2014 χάρη στην εκλογή της κ. Παπαθανασίου στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι, βρέθηκε για πρώτη φορά να ασκεί την Προεδρία της Διακυβερνητικής Επιτροπής. Με την ολοκλήρωση της πρώτης ετήσιας θητείας της, ένα χρόνο αργότερα επανεκλέχθηκε ομόφωνα στην προεδρία για 2η συνεχόμενη χρονιά, μέχρι που τέλη του 2016 παρέδωσε τα καθήκοντά της στον πρέσβη της Καμπότζης στο Παρίσι. Chem Widhya.
Το έργο της Βολιώτισσας νομικού υπήρξε πολύπλευρο και ουσιαστικό, γεγονός που στάθηκε αφορμή για τη βράβευσή της πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα από την Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNESCO. Η κ. Άρτεμις Παπαθανασίου απέσπασε τιμητική διάκριση για την προεδρία της στη συγκεκριμένη Επιτροπή Διεθνών Πολιτιστικών Συμβάσεων της UNESCO, μην κρύβοντάς τη συγκίνησή της για την τιμή που της έγινε. «Ένιωσα ικανοποίηση και πραγματικά συγκινήθηκα ιδιαίτερα. Νιώθεις ότι αναγνωρίζεται η προσπάθεια που κάνεις και πως βγήκε κάτι μέσα απ’ όλο αυτό. Τουλάχιστον αυτό πιστεύω εγώ», σημείωσε χαρακτηριστικά, ενώ δεν έκρυψε και την έκπληξη που ένιωσε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης: «Ήταν έκπληξη, γιατί στο πρόγραμμα δεν ανέφερε κάτι σχετικό. Γνωρίζαμε ότι θα γίνονταν κάποιες ομιλίες σε σχέση με την παρουσία της Ελλάδας και τη συμβολή της στις δράσεις της UNESCO, αλλά δεν έγραφε συγκεκριμένα πράγματα. Εν τέλει βραβευτήκαμε μαζί με τη γενική γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού κ. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία προήδρευσε σε άλλη Σύμβαση της UNESCO του 1970 για την απαγόρευση της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών.
Η αποτίμηση της διετούς θητείας της σε μία καίρια Επιτροπή της UNESCO υπήρξε θετική, με την κ. Παπαθανασίου να σημειώνει: «Προσπαθήσαμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Τουλάχιστον έγιναν ορισμένα απ’ όσα οραματίστηκα και με τη βοήθεια των υπόλοιπων κρατών-μερών στη Σύμβαση και κυρίως των κρατών-μελών της Επιτροπής που προέδρευα, που είναι το εκτελεστικό όργανο για την εφαρμογής της. Φτιάξαμε καινούριο διακριτικό έμβλημα για τα αγαθά που βρίσκονται υπό καθεστώς ενισχυμένης προστασίας, κάναμε συνέργειες με άλλες εμβληματικές συμβάσεις της UNESCO. Κυρίως με τη Σύμβαση του 1970 για να μπορέσουμε να «φωτίσουμε» μία παράπλευρη συνέπεια των ένοπλων συρράξεων: Παρατηρούμε πως οι ένοπλες τρομοκρατικές ομάδες, όπως το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος, καταστρέφουν εμβληματικά μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Αρκεί να θυμηθούμε τις καταστροφές που έγιναν στη Μοσούλη, στη Χάτρα, στη Νιμρούντ ή και την Παλμύρα. Ειδικά στη Συρία που το παρακολουθήσαμε και στις τηλεοράσεις, οι εξτρεμιστές του ISIS πέρα από το ότι σκόπευαν να προκαλέσουν τον δυτικό κόσμο, θέλησαν και να καταστρέψουν πολιτισμούς που προηγήθηκαν του Ισλάμ.
Από τη μία καταστρέφουν μεγάλα πολιτιστικά αγαθά και από την άλλη ρίχνουν στο παράνομο εμπόριο κινητά πολιτιστικά αγαθά που κλέβουν από τα μουσεία με σκοπό να ενισχυθούν οικονομικά. Έχει καταμετρηθεί πως τα έσοδα που αποκομίζουν από το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων, που τις διακινούν ακόμη και ηλεκτρονικά, είναι μία βασική πηγή χρηματοδότησης των τρομοκρατών. Προσπαθήσαμε να φωτίσουμε αυτή την πτυχή, κινητοποιώντας με κάποιο τρόπο και υπογραμμίζοντας αυτό που συμβαίνει στις τελωνειακές αρχές των κρατών-μερών της UNESCO.
Από εκεί και πέρα, δεν είμαστε στρατιωτικοί για να πάμε στο πεδίο της μάχης και να αποτρέψουμε τέτοιες καταστροφές πολιτιστικών αγαθών. Μας ενδιέφερε να ενισχύσουμε τη Σύμβαση για το πριν και το μετά. Τι μέτρα πρέπει να παίρνουν τα κράτη για να προφυλάξουν τα αγαθά τους σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης, μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν σε καιρό ειρήνης, και για το μετά πώς πρέπει να γίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μετά το τέλος της σύρραξης η αποκατάσταση των πληγέντων πολιτιστικών αγαθών.
Και κάτι άλλο που θεωρώ κάτι πολύ σημαντικό. Αναθέσαμε στο Ινστιτούτο Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου του Σαν Ρέμο την κατάρτιση ενός στρατιωτικού εγχειριδίου, που θα απευθύνεται αποκλειστικά στις ένοπλες δυνάμεις των κρατών-μερών στη Σύμβαση και τα δύο Πρωτόκολλά της. Εκδόθηκε ήδη από την UNESCO και τώρα τα κράτη έχουν στα χέρια τους ένα πολύ σημαντικό εγχειρίδιο, όσον αφορά στις στρατιωτικές τους δυνάμεις. Ένα μικρό λιθαράκι πιστεύω ότι μπήκε σ’ όλη αυτή την προσπάθεια».
Πάντως, το κεφάλαιο της UNESCO δεν έχει κλείσει για την κ. Παπαθανασίου, η οποία μπορεί να μη βρίσκεται στην προεδρία της Σύμβασης της Χάγης του 1954, αλλά μετέχει ενεργά στις συναντήσεις των κρατών-μερών, συμπληρώνοντας έτσι τις υπόλοιπες δραστηριότητές της και τις υποθέσεις που χειρίζεται πλέον στο υπουργείο Εξωτερικών.
«Μία πολύ καινούρια και ενδιαφέρουσα ιστορία που έχει ξεκινήσει πρόσφατα, αφορά στην ενασχόλησή μου με τις νομικές πτυχές της ειρηνικής χρήσης του εξω-ατμοσφαιρικού διαστήματος. Υπάρχει μία Επιτροπή του ΟΗΕ, η οποία εδρεύει σε Βιέννη και Νέα Υόρκη, και ασχολείται με το διεθνές δίκαιο του διαστήματος και το πώς τα κράτη μπορούν να το χρησιμοποιούν για παράδειγμα το διάστημα και τις πηγές του ή τους περιορισμούς των διαστημικών εξοπλισμών. Η Ελλάδα έχει εισέλθει δυναμικά στον χώρο. Υπάρχουν βιομηχανίες στην Ελλάδα που παρασκευάζουν δορυφορικά υλικά, δημιουργείται και η Ελληνική Υπηρεσία Διαστήματος, ενώ ας μη ξεχνάμε επίσης ότι πριν από λίγες ημέρες εκτοξεύθηκε στη γαλλική Γουινέα ο πρώτος ελληνοκυπριακός δορυφόρος. Γίνονται πολλά που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, αλλά αξίζουν της προσοχής μας», κατέληξε η νομική σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών, η οποία με συνέπεια και ήθος αποτελεί μία άξια πρεσβευτή της πόλης μας σε Ελλάδα και εξωτερικό.