Του Παντελή Προμπονά
Σχεδόν 50 πρόσωπα, ανάμεσά τους οι ηθοποιοί Φελίσιτι Χάφμαν και Λόρι Λάφλιν κατηγορούνται ότι εμπλέκονται στο σκάνδαλο με την απάτη στις εισαγωγικές εξετάσεις πανεπιστημίων της ελίτ στις ΗΠΑ, που είδε τη περασμένη Τρίτη το φως της δημοσιότητας. Αμερικανοί ομοσπονδιακοί εισαγγελείς απήγγειλαν κατηγορίες σε βάρος δεκάδων προσώπων που βοηθούσαν εύπορους Αμερικανούς να αγοράζουν θέσεις για τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια όπως το Γέιλ, το Στάνφορντ και το Τζορτζτάουν, σε μια πλεκτάνη ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων. Το μεγαλύτερο δίκτυο παράνομης εισαγωγής σε πανεπιστήμια που έχει μέχρι σήμερα εξαρθρωθεί στις ΗΠΑ λειτουργούσε μέσω μιας μικρής εταιρείας προετοιμασίας για το πανεπιστήμιο με έδρα το Νιούπορτ Μπιτς της Καλιφόρνια, σύμφωνα με τους εισαγγελείς. Βασίζονταν σε δωροδοκίες προπονητών, σε εξεταστές που υποδύονταν τους εξεταζόμενους ακόμη και σε παραποιημένες φωτογραφίες που εμφάνιζαν υποψήφιους χωρίς καμία σχέση με τον αθλητισμό ως αριστούχους αθλητές.
Αυτό είναι το νέο επεισόδιο σε μια μακρά σειρά σκανδάλων που απασχολούν τις δικαστικές των ΗΠΑ. Πρόσφατα οι εισαγγελείς της Βοστώνης τα απήγγειλαν κατηγορίες εις βάρων Κινέζων, οι οποίοι φέρεται ότι «έκλεβαν» σε εισαγωγικές εξετάσεις, ενώ το Συμβούλιο Κολλεγίων που είναι υπεύθυνο για τις εξετάσεις SAT, κλυδωνίστηκε το 2016 από το σκάνδαλο με τη διαρροή εκατοντάδων ερωτήσεων που προορίζονταν για τις συγκεκριμένες εξετάσεις.
Σε μια από τις αγαπημένες μου διαλέξεις του θεσμού TEDx ο Κεν Ρόμπινσον ένας συγγραφέας και θιασώτης της δημιουργικής εκπαίδευσης λέει κάτι πολύ σημαντικό: Όλοι έχουν μια γνώμη για την εκπαίδευση γιατί το θέμα έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία. Πράγματι αυτή η διαπίστωση είναι απολύτως σωστή και μπορεί να τη δει κανείς κάθε φορά που ανοίγει ο φάκελος «τριτοβάθμια εκπαίδευση», όπως και πρόσφατα με την εκ νέου συζήτηση για το αν πρέπει να αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος.
Για δεκαετίες πια η τριτοβάθμια εκπαίδευση μαζικοποιείται και παράγει τη πιο μορφωμένη γενιά που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Η απόκτηση ενός ακαδημαϊκού τίτλου είναι ευκολότερη από ποτέ και η ανάδειξη της ως ένα είδος αυταξίας δημιουργεί ζήτηση που πρέπει να καλυφθεί με νόμιμο ή με παράνομο τρόπο. Σαφώς η ένστασή μου δεν έχει να κάνει με τη μορφωτική δυνατότητα των νέων ανθρώπων, αυτή τη θεωρώ αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός. Η ένστασή μου έχει να κάνει με την εμπορευματοποίηση του αιτήματος αυτού εντός της αυτοκρατορίας του νεοφιλελευθερισμού. Βλέπετε παρότι η απόκτηση του πτυχίου έχει γίνει εύκολη υφίστανται μηχανισμοί αξιολόγησης και ιεράρχησης των ιδρυμάτων, τεχνολογίες διαμοιρασμού κονδυλίων έρευνας και χρηματοδοτήσεων, οργανωσιακά μοντέλα και στερεότυπα που κατασκευάζουν τη νέα ταξινόμηση του ακαδημαϊκού χάρτη.
Από τη σκοπιά αυτή το Harvard, το Yale, το Stanford, το Cambridge ή το Oxford είναι από τα γνωστότερα ιδρύματα ακριβώς γιατί συνδυάζουν την ιστορική τους διαδρομή με την προσαρμοστικότητα τους στα παραπάνω κριτήρια, διαθέτουν τους μηχανισμούς να επιπλεύσουν πάνω στο συγκεκριμένο αξιολογικό πλαίσιο που ονομάζεται Αριστεία.
Όμως όταν η Αριστεία γκρεμίζεται με τρόπο εκκωφαντικό, όπως στην περίπτωσή μας, τότε βλέπουμε κάπως πιο ευδιάκριτα την άλλη όψη του νομίσματος. Εκατοντάδες άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να στολίσουν το βιογραφικό τους με σπουδές στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου όχι με βάση τη διανοητική, αλλά την οικονομικής τους δυνατότητα. Χιλιάδες πανεπιστήμια στον κόσμο καλούνται να αξιολογηθούν με τα ίδια κριτήρια όταν δεν έχουν τους ίδιους όρους ανάπτυξης. Στην Ελλάδα οι θιασώτες αυτού του είδους Αριστείας, δεν αντέχουν να ζητήσουν ούτε μια μικρή συγγνώμη για το σκάνδαλο του Κολλεγίου Αθηνών και κυνηγούν ακόμη και μετά θάνατον τη γυναίκα που τόλμησε να «λερώσει» τη δημόσια εικόνα του υιού Σαμαρά. Βέβαια δε δυσκολεύονται να διατυπώνουν αιτήματα για ιδιωτικά Πανεπιστήμια δήθεν για να σταματήσει το brain drain, στην πραγματικότητα βέβαια διότι θα αποτελούν ιδρύματα που εξυπηρετούν τις αντιλήψεις τους για την ακαδημαϊκή Αριστεία!
Η δημόσια παιδεία αποτελεί ύψιστο κοινωνικό αγαθό και λαϊκή κατάσταση και οφείλουμε να την προστατεύουμε έναντι όσων τη λοιδορούν με προφανή στόχο την απαξίωσή της. Μου έλεγε μια μαθήτριά μου πρόσφατα πως η ίδρυση ενός Τμήματος Ψυχολογίας στον Βόλο αποτελεί αχτίδα φωτός για εκείνη, καθώς δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσει το αντικείμενο που αγαπά αλλού. Η δημιουργία ισχυρών ιδρυμάτων με ακαδημαϊκά κριτήρια, πλήρη σύνθεση σχολών και γνωστικών αντικειμένων σε αντίθεση με το δόγμα «κάθε νομός κι ένα ΤΕΙ» που στόχευε στην εξυπηρέτηση ημετέρων. Αυτή την αλλαγή νοοτροπίας κατατάσσω στα πολύ θετικά του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στην υλοποίηση της οποίας απαιτείται ισχυρό κίνημα απαίτησης να υποστηριχθεί τόσο χρηματοδοτικά, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό όχι μόνο «στη τούρλα του Σαββάτου» ή της… συνένωσης αλλά σε βάθος χρόνου με αμοιβαίες δεσμεύσεις πολιτείας – πανεπιστημίου- φορέων της πόλης.
Δεν έχω κάποιου είδους αυταπάτες πως μπορούν τα ελληνικά πανεπιστήμια να διαγωνιστούν τον διεθνή ανταγωνισμό, ούτε πως θα φτιαχτεί ένα διαφορετικό υπόδειγμα μέσα στο πλαίσιο της κυριαρχίας του αγγλοσαξωνικού προτύπου οργάνωσης των ιδρυμάτων. Μπορούν να γίνουν όμως κάποια απαραίτητα δημοκρατικά βήματα και αυτό έχει αξία.