Αρχιτεκτονική Τοπίου – Η αξιοποίηση του Πεδίου Άρεως

Της Εβελίνας Δανού *

Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι η μελέτη, ο σχεδιασμός, η παροχή και η διαχείριση πράσινων υποδομών, τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία τέχνης, αρχιτεκτονικής, μηχανικής, κοινωνιολογίας και οικολογίας για την επίτευξη περιβαλλοντικών, κοινωνικών συμπεριφορών και αισθητικών αποτελεσμάτων. Παρόλο που στο εξωτερικό η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι πολύ ανεπτυγμένη και αποτελεί κύρια και σημαντική ενότητα στο στάδιο μελέτης και σχεδιασμού οποιωνδήποτε επεμβάσεων πραγματοποιούνται σε μία κοινότητα, καθώς και στη λήψη αποφάσεων σε θέματα πρασίνου και περιβάλλοντος, στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή ως ειδικότητα. Ως εκ τούτου, η Αρχιτεκτονική Τοπίου προσπαθεί φιλότιμα το τελευταίο διάστημα να εδραιωθεί και να προωθήσει έναν πιο πράσινο και βιώσιμο τρόπο σκέψης και δράσης, ιδιαίτερα σε θέματα που αφορούν στις αναπλάσεις αστικού ιστού των ήδη υπερκαλυμμένων από τσιμέντο πόλεων.

Οι Αρχιτέκτονες Τοπίου έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις κοινότητες και την ποιότητα ζωής των πολιτών, καθώς σχεδιάζουν τον αστικό ιστό μιας πόλης, πάρκα μεγάλης και μικρής κλίμακας, πανεπιστημιουπόλεις, μονοπάτια, πλατείες και άλλα έργα που βοηθούν στον καθορισμό μιας κοινότητας.
Για να καταφέρει μία κοινότητα να γίνει βιώσιμη και να αποκτήσει περισσότερες πράσινες υποδομές θα πρέπει η φύση να αξιοποιηθεί στο έπακρο για την παροχή κρίσιμων υπηρεσιών για τις κοινότητες, την προστασία τους από πλημμύρες ή υπερβολική θερμότητα ή βοηθώντας στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και των υδάτων, που στηρίζουν την υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Όταν η φύση αξιοποιείται από τους ανθρώπους και χρησιμοποιείται ως σύστημα υποδομής, ονομάζεται «πράσινη υποδομή».
Η πράσινη υποδομή εμφανίζεται σε όλες τις κλίμακες. Παρόλο που συνδέεται συχνά στενά με συστήματα διαχείρισης πράσινων υδάτων, τα οποία είναι έξυπνα και οικονομικά αποδοτικά, είναι πραγματικά κάτι μεγαλύτερο από αυτό. Η πράσινη υποδομή μπορεί να είναι το επίκεντρο του έξυπνου περιφερειακού και μητροπολιτικού σχεδιασμού, διασφαλίζοντας ότι οι κοινότητες έχουν ένα βιώσιμο περιβάλλον, με καθαρό αέρα και νερό, για τις επόμενες γενιές.

Μία πράσινη υποδομή μπορεί να σχεδιαστεί για να καλύψει τις ανάγκες της άγριας πανίδας, οι οποίες απειλούνται όλο και περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, παρέχοντας συστήματα διαδρόμων ή πρασίνων φυσικών οδών που επιτρέπουν την κίνηση μέσω των ανθρώπινων οικισμών. Ως πράσινη υποδομή, θεωρούνται επίσης συστήματα πάρκων και αστικά δάση. Ένα κρίσιμο κομμάτι στον σχεδιασμό και τη δημιουργία πράσινων συστημάτων υποδομής είναι τα δέντρα και δεν πρέπει να υποτιμούνται υπέρ άλλων τεχνολογιών. Οι κατασκευασμένοι υγρότοποι είναι ένας άλλος τρόπος αξιοποίησης της φύσης για τη διαχείριση του νερού τοπικά, καθώς και για την παροχή οικοτόπων άγριας φύσης.
Τέλος, οι έξυπνες «smart» κοινότητες χρησιμοποιούν πράσινες υποδομές στα συστήματα και δίκτυα μεταφοράς (πράσινους δρόμους), καθώς και πράσινες στέγες ή φυτεμένα δώματα στις ταράτσες των κτιρίων, οι οποίες μπορούν να φέρουν τα οφέλη της φύσης στο δομημένο περιβάλλον. Οι ερευνητές συγκεντρώνουν ένα σύνολο αποδεικτικών στοιχείων για να αποδείξουν ότι η πράσινη υποδομή λειτουργεί! Τέτοιου είδους συστήματα φαίνεται να είναι πιο οικονομικά αποδοτικά από τα ξεπερασμένα μοντέλα μιας συμβατικής «γκρι» υποδομής γεμάτη σκυρόδεμα και παρέχουν επίσης, πολύ περισσότερα οφέλη τόσο για τους ανθρώπους, όσο και για το περιβάλλον. Η φύση μπορεί να ενσωματωθεί παντού για να προσφέρει πολλά οφέλη ταυτόχρονα!

Συγκεκριμένα για την πόλη του Βόλου, μία ωραία ενέργεια θα είναι η αξιοποίηση του Πεδίου Άρεως, η οποία έχει συζητηθεί ξανά στο παρελθόν από τη Δημοτική Αρχή και η άμεση σύνδεσή του με το κέντρο της πόλης. Η ανάπλαση του υφιστάμενου πάρκου και η σύνδεσή του μπορεί να επιτευχθεί τόσο σε θέματα πρασίνου, πράσινων υποδομών, όσο και σε κοινωνικό και επενδυτικό χαρακτήρα, καθώς αποτελεί σημαντικό τμήμα στην είσοδο της πόλης του Βόλου! Με μία σωστή και δημιουργική μελέτη, με τον σχεδιασμό φυσικών χώρων, χώρων δραστηριότητας, εκμάθησης και με τη χρήση καινοτόμων και προηγμένων συστημάτων φιλικών προς το περιβάλλον, μία τέτοιου είδους ανάπλαση θα προσελκύσει το ενδιαφέρον όλων των πολιτών, καθώς επίσης θα τονώσει τον τουρισμό και θα ενισχύσει το οικολογικό αποτύπωμα και την αεοφορία του τόπου μας!

*ΜSc δασολόγου – περιβαλλοντολόγου (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), ΜΑ αρχιτέκτων Τοπίου (University of Sheffield)