«Απόλαυση η ανάγνωση αυτοτελών λογοτεχνικών έργων στο σχολείο» – Ο Καθηγητής Σπ. Κιοσσές με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «Τσιγάρο βαρ;»

Παρουσιάστηκε στο Αμφιθέατρο Σαράτση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το βιβλίο του Καθηγητή κ. Σπύρου Κιοσσέ με τον πρωτότυπο και ιδιαίτερο τίτλο «Τσιγάρο βαρ;», που σημαίνει «υπάρχει τσιγάρο;» ή πιο ελεύθερα «κερνάς τσιγάρο;». Είναι ερώτηση που βγαίνει από τα χείλη μιας ηλικιωμένης γυναίκας Ρομά σε ένα από τα αφηγήματα της συλλογής.
Ο κ. Κιοσσές, που είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο Τμήμα Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, περιγράφει το βιβλίο του λέγοντας πως το τσιγάρο, σε κάποια μορφή του (καπνός, καπνά, γόπα, στάχτη κ.λπ.) συνοδεύει ως στοιχείο του σκηνικού τα 48 αφηγήματα που απαρτίζουν την παρούσα συλλογή.
Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν το περιοδικό του δρόμου «Σχεδία», το Κέντρο Πολιτισμού Ιωλκός το εργαστήρι Δ.Α.Γ.Π.Ε της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το βιβλιοπωλείο Πλαστελίνη και οι εκδόσεις Μεταίχμιο.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ:
ΒΙΟΛΕΤΤΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

Ο αφηγητής, συνήθως σε πρώτο πρόσωπο, καταφεύγει στη μνήμη και στην παρατήρηση του άμεσου περιβάλλοντός του και διηγείται μικρές ιστορίες. «Πρόκειται για μια σειρά σύντομων αφηγήσεων που αποτυπώνουν ενδεικτικές στιγμές από τη ζωή χαρακτήρων, οι οποίοι αποτελούν «ανθρώπους της διπλανής πόρτας»: μακρινές θείες, γειτόνισσες, πλανόδιοι πωλητές, περαστικοί, παιδιά, περιθωριακοί τύποι, αλλά και ζώα, πουλιά ή αδέσποτα που κινούνται πλάι τους. Άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, που ενοικούν την περιφέρεια, γεωγραφική, ταξική ή κοινωνική, και κουβαλούν ιστορίες που εγείρουν το ενδιαφέρον του γράφοντος και, ελπίζω, των αναγνωστών. Ιστορίες των «μικρών» αυτού του κόσμου, αλλά και μικρές σε έκταση. Αρκετά από τα κείμενα θα μπορούσαν να οριστούν ως «ιστορίες–μπονζάι»: αφηγηματικές μινιατούρες, οι οποίες διατηρούν την αίσθηση ενός αφηγηματικού συνόλου, αν και σε μικρότερες διαστάσεις. Άλλα ανήκουν μάλλον στην κατηγορία του λεγόμενου «αφηγήματος – αστραπή» (flash-fiction), καθώς στοχεύουν όχι τόσο στην αναπαράσταση ή στην κατασκευή ολοκληρωμένων όψεων του μυθοπλαστικού κόσμου όσο στην παρουσίαση ενός χαρακτηριστικού θραύσματός του».
Σε κάθε περίπτωση, ο αναγνώστης καλείται να εμπλακεί ενεργά στην ανάγνωση, να συμπληρώσει κενά, να κατανοήσει υπαινιγμούς, να νιώσει την ένταση, τη συμπύκνωση και τη συναισθηματική φόρτιση των κειμένων, να προσέξει λεπτομέρειες της ζωής, οι οποίες αποκτούν μεταφορική ή συμβολική σημασία, όπως δήλωσε στη «Θ» ο καθηγητής κ. Κιοσσές. Το βιβλίο, όπως μας εξήγησε ο συγγραφέας του, μιλά για τους ανθρώπους του περιθωρίου και τις μικρές ιστορίες τους που διαρκούν όσο ένα τσιγάρο, αλλά συμπυκνώνουν νοήματα που είναι χρήσιμα για την κοινωνία μας. Αναζητούν οι άνθρωποι αυτοί το δικό τους χώρο σε αυτή την κοινωνία.

Εμβάθυνση, εμπλουτισμός και αναθεώρηση
της διδακτικής προσέγγισης της λογοτεχνίας

Στη συνέχεια σε ερώτηση της «Θ» πως κρίνει ο συγγραφέας με την επιστημονική εμπειρία του τον προγραμματισμό του Υπουργείου Παιδείας για τη διδασκαλία αυτοτελών λογοτεχνικών έργων από το επόμενο εκπαιδευτικό έτος απάντησε τα εξής:
“Η ανάγνωση και η διδασκαλία εκτενών αυτοτελών λογοτεχνικών έργων στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες και ουσιαστικότερες, κατ’ εμέ, παρεμβάσεις στη διδακτική του μαθήματος. Η συγκεκριμένη πρόβλεψη, βεβαίως, δεν αποτελεί καινοτομία καθαυτή, καθώς οι συνάδελφοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πάντα προσπαθούσαν να εντάξουν στο μάθημα την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων παράλληλα προς τα κείμενα που ανθολογούνται στα υφιστάμενα εγχειρίδια, ενώ υπάρχει φυσικά και η «νησίδα» των θεματικών κύκλων της Α΄ Λυκείου, όπου η ανάγνωση ολόκληρων έργων υπήρξε ο κανόνας. Ωστόσο, η θεσμική «κατοχύρωση» της διδασκαλίας του εκτενούς αυτοτελούς έργου δίνει σημαντική ώθηση στη συγκεκριμένη αναγνωστική και διδακτική πρακτική. Η κίνηση αυτή μπορεί να αποτελέσει αφορμή για την εμβάθυνση, τον εμπλουτισμό και την αναθεώρηση της διδακτικής προσέγγισης της λογοτεχνίας, ευρύτερα».
“Οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν τα λογοτεχνικά κείμενα σε όλη την έκταση και στα ποικίλα επίπεδα και όψεις τους: έχουν συνολική εποπτεία της πλοκής και των χαρακτήρων και, το σημαντικότερο, βιώνουν όλα τα «στάδια» της αναγνωστικής εμπλοκής, τις ανατροπές, τις κορυφώσεις κ.λπ. Αντιλαμβάνονται, με δυο λόγια, ότι το έργο είναι ένα αισθητικό «όλον», στο πλαίσιο του οποίου τα μέρη αρθρώνονται λειτουργικά μεταξύ τους και με το σύνολο. Μόνο έτσι μπορούν να αισθανθούν την επενέργεια του έργου, να συνομιλήσουν κριτικά και δημιουργικά μαζί του και –το βασικότερο– να έχουν μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία”.
Η προσπάθεια αυτή είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και θα δώσει τη δυνατότητα στους μαθητές να εμβαθύνουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους από το διάβασμα ενός λογοτεχνικού πονήματος».
Να σημειωθεί ότι έσοδα από την πώληση του βιβλίου θα διατεθούν για τη στήριξη του Περιοδικού των δρόμων «Σχεδία».
Ευχόμαστε καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο! Τέτοιες πρωτοβουλίες που δηλώνουν την αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπο θα πρέπει να επικροτούνται.