Αποκαλυπτήρια μνημείου για το Ελληνικό Δ΄ Σώμα Στρατού στην Πολωνία

*του Δημητρίου Μπενέκου

Ποιος θυμάται γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου που σημάδεψαν την ιστορία κρατών ως και την προσωπική ιστορία των λαών τους; Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος ακούγεται πολύ μακριά, στο ακαθόριστο παρελθόν και σχεδόν δεν μας αφορά σε τίποτε. Και όμως, ακριβώς μετά από έναν αιώνα στο Ζγκο(ρ)ζέλετς, το πολωνικό τμήμα της άλλοτε ενιαίας γερμανικής πόλης της Σαξονίας Γκαίρλιτς, έγιναν την Παρασκευή 8.Ιουλίου 2016 τα αποκαλυπτήρια ενός πέτρινου οβελίσκου στο γνωστό πάρκο Παντερέφσκι, προς τιμήν των περίπου 6.500 ελλήνων στρατιωτών του Δ΄ Σώματος Στρατού, που παρέμειναν εκεί από το 1916 έως το 1919.
Στον τεσσάρων μέτρων υψηλό οβελίσκο αναγράφεται τρίγλωσσο αναμνηστικό κείμενο, στο οποίο διαβάζουμε στα Ελληνικά, Πολωνικά και Γερμανικά: «Στα έτη 1916-1919 σε 28 εκτάσεις της γύρω περιοχής υπήρξε το «Ελληνικό στρατόπεδο». Σ’ αυτό διέμεναν περίπου 6500 στρατιώτες του Δ΄ Σώματος του Ελληνικού Στρατού. Οι 133 από αυτούς θάφτηκαν στο αστικό νεκροταφείο του Γκαίρλιτς».
Τόσο στο Γερμανικό Γκαίρλιτς όσο και στο πολωνικό Ζγκο(ρ)ζέλετς υπάρχουν ελληνικής καταγωγής οικογένειες που προέρχονται από στρατιώτες του Δ΄ Σώματος Στρατού, που παρέμειναν εκεί και ίδρυσαν διεθνοτικές οικογένειες όσο και Έλληνες που βρήκαν καταφύγιο, μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.
Με πρωτοβουλία του δραστήριου ελληνικού συλλόγου Stowarsyszenie Greków w Polsce Delta του πολωνικού Ζγκο(ρ)ζέλετς επετεύχθη η έγκριση και κατασκευή του μονολιθικού οβελίσκου και η τοποθέτησή του στο κεντρικό πάρκο της πόλης. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν με στρατιωτικές τιμές και παρευρέθηκαν επίσημες αντιπροσωπείες από την Πολωνία, τη Γερμανία και την Ελλάδα, ενώ πλήθος κόσμου παρακολούθησε την σεμνή και αξιοπρεπέστατη τελετή.
Τι συνδέει αυτό το γεγονός στη μακρινή Πολωνία με τον Βόλο και τη Θεσσαλία; Μια πρώτη και αυθόρμητη απάντηση θα ήταν «τίποτε». Και όμως. Στο Γκαίρλιτς και το ελληνικό στρατόπεδο βρέθηκε ως διερμηνέας ο αείμνηστος φιλέλληνας πρόξενος της Γερμανίας Έλμουτ Σέφελ, που τόσα καλά και σωτήρια προσέφερε στον Βόλο και τη Θεσσαλία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εκεί βρέθηκαν Βολιώτες και Θεσσαλοί στρατιώτες, όπως ο δεκανέας Νικόλαος Μαργαριτούλης, ο στρατιώτης Κωνσταντίνος Τσόγιας, ο λοχίας Ονούφριος Δελημουχτάρης, ο αντισυνταγματάρχης Τσιμπούκης, ο στρατιώτης Ευστάθιος Φιλίππου και άλλοι πολλοί από τα χωριά της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας. Μερικοί απεβίωσαν εκεί, οι πιο πολλοί επέστρεψαν στην Ελλάδα.
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου μας θυμίζει πως η Ιστορία δημιουργεί συνδετικούς κρίκους μνήμης ανάμεσα στους λαούς, που οφείλουμε να τους φροντίζουμε καλλιεργώντας συνθήκες ειρηνικής συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης.

*τ. Αν. καθηγητής Παν/μίου Θεσσαλίας