Αποχαιρετισμός στον σπουδαίο δάσκαλο Πέτρο Θεοχαρίδη

Του
Πασχάλη Δήμου,
συμβούλου Εκπαίδευσης
5ης Θέσης Δασκάλων Μαγνησίας

Το να υπηρετήσει κάποιος εκπαιδευτικός στον χώρο της Μειονοτικής Εκπαίδευσης ακόμη και σήμερα είναι ακόμη και σήμερα μια μεγάλη πρόκληση. Το ζήτημα είναι σίγουρα πολυπαραγοντικό, ελλιπείς προπτυχιακές σπουδές στο συγκεκριμένο αντικείμενο, κακή διαχείριση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αλλά και στερεοτυπικές απόψεις εκπαιδευτικών είναι μερικοί από τους παράγοντες, που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση.
Για όλους/ες εμάς, που υπηρετήσαμε στη Θράκη και ιδιαίτερα στα ορεινά χωριά της, στα Πομακοχώρια το όνομα του Πέτρου Θεοχαρίδη ήταν μυθικό. Τον Θεοχαρίδη, τον γνώρισα πρώτα από το έργο του και ήταν αυτός που μου έδωσε τα εργαλεία για να πλησιάσω τους/τις μαθητές/τριές μου και τις οικογένειές τους. Ήταν αυτός που μου έδωσε τη γλώσσα για να προσεγγίσω, να γνωρίσω και να καταλάβω την Πομακική κουλτούρα. Αργότερα, όταν τόλμησα να εκφράσω στην επιστημονική κοινότητα τις θέσεις μου για τη Μειονοτική Εκπαίδευση και τον ρόλο των Πομάκων σε αυτήν ήταν αυτός, που καλοπροαίρετα με συμβούλευε με τη μεγάλη του εμπειρία, όταν ανεκδιήγητοι φοβισμένοι «ερευνητές» βάφτιζαν σε ένα βράδυ τη Λεσίτσα του βιβλίου Γλώσσας σε Ελενίτσα. Ήταν αυτός, που ενίσχυσε προσπάθειες καταγραφής της Πομακικής κουλτούρας και από νεότερους ερευνητές αλλά και μεταφράσεις ορισμένων τραγουδιών των Πομάκων.
Ο Πέτρος Δ. Θεοχαρίδης, γεννήθηκε στα Άθυρα Γιαννιτσών του νομού Πέλλης, στις 2 Δεκεμβρίου 1934. Οι γονείς του ήταν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη (1923). Μετά το Δημοτικό (Άθυρα), το Γυμνάσιο (Κουφάλια) και τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του φοίτησε στην Παιδαγωγική Ακαδημία, Θεσ/νίκης. Στη διάρκεια της φοίτησής του στην Ακαδημία έλαβε υποτροφία κι έγραψε βιβλίο για τον αναλφαβητισμό που βραβεύτηκε από το Βασιλ. Εθνικό Ίδρυμα και το Υπουργείο Εθν. Παιδείας, με το «Βραβείο Εφηβικής Πρωτοβουλίας» (1961). Με τη σύζυγό του Αφεντούλα, υπάλληλο του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας, απέκτησε τον γιο του Διονύση, τώρα οικονομολόγο. Διορίστηκε δάσκαλος στον Νομό Ξάνθης (1964-1975) και υπηρέτησε σε μουσουλμανικά σχολεία (έτσι ονομάζονταν εκείνη την περίοδο), μεταξύ των οποίων στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου από τον Σεπτέμβριο του 1964 έως το καλοκαίρι του 1971. Στο πολύ σημαντικό έργο του, ως δάσκαλος σε μουσουλμανικό σχολείο, προσπάθησε ν’ ανταποκριθεί κατά το δυνατό καλύτερα. Πρώτη του ανάγκη και χρέος στάθηκε η ενημέρωση. Την αναζήτησε και προσπάθησε να τη μεταδώσει και αξιοποιήσει.
Η πορεία του ήταν θεαματική στον χώρο αυτό. Εξέδωσε πολλά σημαντικά έργα.
Το 1995 το ΠΑΚΕΘΡΑ εξέδωσε το περίφημο έργο του Θεοχαρίδη «Πομάκοι», για το οποίο ο Γ. Παύλος γράφει:
«Το βιβλίο αυτό είναι καρπός της αγάπης του νεαρού δασκάλου Πέτρου Θεοχαρίδη τόσο για τους Πομάκους της Θράκης όσο και για τη Θράκη και την Ελλάδα γενικότερα. Κι εκπονήθηκε όταν ο ίδιος πριν 30 περίπου χρόνια ευρέθη και έζησε στην ορεινή περιοχή της Ξάνθης ως νεοδιόριστος δάσκαλος.
Πρέπει δε να πούμε πως η λαογραφική αυτή μελέτη του Π. Θεοχαρίδη δεν υπολείπεται σε τίποτε ώστε να αποτελεί μία πρωτότυπη ερευνητική εργασία, μάλιστα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, καλύπτοντας όλες τις πτυχές μιας άγνωστης σε πολλούς κοινωνικής ομάδας όπως είναι οι Πομάκοι της περιοχής της Ροδόπης. Από την άποψη αυτή καταλαβαίνει κανείς τι μπορεί να πραγματοποιήσει ο ενθουσιασμός και η αγάπη για την επιστήμη, αλλά και τους ανθρώπους συνδυαζόμενα μάλιστα με το ήθος και την εργατικότητα του συγγραφέως».
Ανάμεσα στα άλλα έργα του αναφέρω: «Ανέκδοτες ηχογραφήσεις στα πομακοχώρια της Ξάνθης». (2018). Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης.
Πρόλογος Μ.Γ. Βαρβούνη, Επιμέλεια – Μετάφραση – Σχόλια Φεχρή Ιμάμ και Νικόλαου Θ. Κόκκα, Μουσικές μεταγραφές του Ιωάννη Κακάρα. Το βιβλίο συνοδεύεται από cd με 117 ηχογραφημένα πομάκικα τραγούδια.
«Πραγματικά η νέα έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης έρχεται να αποκαλύψει έναν κρυμμένο μουσικό θησαυρό από την οροσειρά της Ροδόπης. Πρόκειται για το βιβλίο του Πέτρου Θεοχαρίδη με τίτλο «Ανέκδοτες ηχογραφήσεις στα πομακοχώρια της Ξάνθης». Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται 117 δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της ορεινής Ξάνθης, όπως ηχογραφήθηκαν το 1968 από το δάσκαλο Πέτρο Θεοχαρίδη. Παρουσιάζονται επίσης δέκα θρησκευτικοί ύμνοι της ισλαμικής θρησκείας που ηχογράφησε ο Π. Θεοχαρίδης. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν οι μουσικές μεταγραφές ορισμένων τραγουδιών και τα κείμενα 21 τραγουδιών που είχε καταγράψει ο Π. Θεοχαρίδης αλλά δεν τα είχε ηχογραφήσει. Παρατίθενται επίσης πίνακας κυρίων ονομάτων, κατάλογος εθνωνύμων, πίνακας γεωγραφικών θέσεων, ευρετήριο λεξιλογίου, θεματική ταξινόμηση, αλλά και αλφαβητικός κατάλογος των τραγουδιών. Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα dvd που περιλαμβάνει το ψηφιακό υλικό του Πέτρου Θεοχαρίδη από τα πομακοχώρια της Ξάνθης. Το υλικό είναι χωρισμένο σε έξι φακέλους, που αντιστοιχούν σε έξι δίσκους (cds), έτσι ώστε να μπορούν να εγγραφούν σε cds από τους αναγνώστες που το επιθυμούν», όπως σημειώνεται από τον σπουδαίο πνευματικό άνθρωπο της Ξάνθης, κ. Θανάση Μουσόπουλο.
Για το έργο του ο Θεοχαρίδης τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών στις 31 Δεκεμβρίου 1996.
Όλοι οι εκπαιδευτικοί, οι ερευνητές, αλλά και η Θράκη του χρωστάμε πολλά. Το έργο του είναι μια κληρονομιά σε όλους αυτούς που θα ακολουθήσουν και θα γνωρίσουν την Πομακική κουλτούρα και γλώσσα μέσα από αυτό.
Ο Πέτρος Θεοχαρίδης «έφυγε» την Τετάρτη 11/9/2024.
Καλή ανάπαυση Πέτρο Θεοχαρίδη…