Του Αντώνη Πολίτη,
κοινωνικού επιστήμονα –
οικονομολόγου, μέλους
Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής
ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής
Ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα της χώρας στα 200 περίπου χρόνια της ανεξαρτησίας μας, ήταν η οικονομική της κατάσταση. Η Ελλάδα ξεκίνησε φτωχή, αλλά παρά τις δυσκολίες μεγάλωνε πληθυσμιακά. Δυστυχώς πλέον μικραίνει, ενώ το δημογραφικό εξελίσσεται σε «βόμβα μεγατόνων» στα θεμέλια της κρατικής μας υπόστασης, σύμφωνα και με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2021. Λιγοστέψαμε κατά 383.805 χιλιάδες από το 2011, την πρώτη φορά που καταγράφηκε μείωση πληθυσμού.
Ερχόμενοι στα «του οίκου» μας, η Θεσσαλία αριθμεί 687.527 ανθρώπους. Καταμετρήθηκαν 45.235 λιγότερα άτομα, ενώ περίπου το 1/3 της μείωσης προέρχεται από τον Νομό Μαγνησίας, καθώς είμαστε κατά 14.191 λιγότεροι. Ο Νομός συνολικά, αριθμεί πλέον 189.617 ανθρώπους, με τους 13.029 να κατοικούν στην Περιφερειακή Ενότητα Σποράδων. Ο Δήμος Αλοννήσου είναι ο μόνος που αυξήθηκε. Το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης, 21,56%, καταγράφει ο Δήμος Ζαγοράς-Μουρεσίου, που είχε ήδη στενά περιθώρια καθότι ο μικρότερος σε πληθυσμό στην Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας. Τη μικρότερη ποσοστιαία μείωση έχει ο Δήμος Βόλου, κατά 3,86%. Αν υπολογιστεί ο πληθυσμός ως προς την έκταση κάθε Δήμου σε τετραγωνικά χιλιόμετρα, στοιχείο που υποδεικνύει εν μέρει την πυκνότητα του πληθυσμού, δεδομένων και των χωριών που περιλαμβάνονται, το αποτέλεσμα «βροντοφωνάζει» την ερημοποίηση όλης της υπαίθρου της Μαγνησίας. Ο Δήμος Ρήγα Φεραίου έχει τους λιγότερους κατοίκους ανά 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα, συγκριτικά με τους υπόλοιπους τέσσερις. Στον Δήμο Βόλου κατοικούν 35.873 άνθρωποι ανά 100 τετρ. χλμ., ενώ στον Δήμο Ρήγα Φεραίου μόλις 1.608.
Αναφορικά με όσους αμφισβητούν τα ασφαλή δεδομένα της πρόσφατης απογραφής, με επιχείρημα ότι πολλοί δεν συμμετείχαν στο ψηφιακό σύστημα που εφαρμόστηκε, παρότι υπήρξε το φαινόμενο, η απάντηση έρχεται από έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών του 2018: Σε περίπτωση που δεν συμβεί κάποια δραματική αύξηση των γεννήσεων, το 2035 ο συνολικός αριθμός μαθητών στα σχολεία θα έχει μειωθεί σε 1.050.000, έναντι 1.480.000 το 2008. Δηλαδή θα έχουν «εξαφανιστεί» 423.300 μαθητές (-29,2%). Αποδεικνύεται ξεκάθαρα η αρνητική τάση.
Το δημογραφικό δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα, αλλά ευρωπαϊκό, ως απόρροια του τρόπου ζωής σε έναν βαθμό. Η Ελλάδα, όμως, είναι από τις χώρες με τους πλέον αρνητικούς δείκτες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι λόγοι είναι πολλοί, όπως η οικονομική κρίση και η παραγωγική δομή της χώρας, η μετανάστευση – κυρίως των νέων – στο εξωτερικό, ειδικά στα χρόνια της κρίσης, η έλλειψη υποδομών και η ανισόρροπη κατανομή τους, η απουσία κεντρικού αναπτυξιακού σχεδιασμού ανά Περιφέρεια με σκοπό τη δίκαιη κατανομή θέσεων εργασίας και μια σειρά τοπικών χαρακτηριστικών. Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι από τη μία ο πληθυσμός να εγκλωβίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα και από την άλλη η νέα γενιά να μην μπορεί να δημιουργήσει οικογένεια, λόγω των συνθηκών που επικρατούν, ιδιαιτέρως εκεί που συγκεντρώνεται για να εργαστεί. Εν τω μεταξύ, σε όλη την ελληνική ύπαιθρο υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας, ιδίως για εργάτες γης, αλλά ακόμη και γιατρούς, πρόβλημα που οδηγεί στην εγκατάλειψη παραγωγικής γης, αλλά και ολόκληρων περιοχών, όμως, παραμένουμε δεύτεροι σε γενική ανεργία και πρώτοι στην ανεργία των νέων, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εντονότεροι, όμως, δείκτες ανεργίας σημειώνονται στα αστικά κέντρα. Είναι δεδομένο ότι η πληθυσμιακή κατανομή ανά Περιφέρεια αλληλεπιδρά με το δημογραφικό, μιας και καλούμαστε να το επιλύσουμε, με το 36,65% να κατοικεί στην Περιφέρεια Αττικής.
Το ερώτημα είναι τι κάνουμε, αν όντως θέλουμε να αλλάξουμε πορεία. Οι απαντήσεις έχουν να κάνουν με τις πολιτικές που εφαρμόζονται. Αρχικά, μια προσωπική εκτίμηση, είναι ότι ήρθε η ώρα να ξεκινήσει διερεύνηση και συζήτηση από όλους τους θεσμικά αρμόδιους φορείς για το ενδεχόμενο μιας ακόμα μεταρρύθμισης τύπου «Καλλικράτη». Οι Δήμοι με πολύ λίγο πληθυσμό ή θα συνεργαστούν ή θα συνενωθούν για να μπορέσουν να κρατήσουν ισχυρές τις δυνάμεις τους συγκριτικά με τους μεγάλους. Πιθανόν έτσι διατηρήσουν την οικονομική δυνατότητα και αξίωση να διαθέτουν αντίστοιχες υποδομές, καθώς το ζήτημα φαίνεται, εμπειρικά τουλάχιστον, να λειτουργεί και με τη λογική του «φαύλου κύκλου». Όσο μειώνεται ο πληθυσμός, τόσο περισσότερο συρρικνώνονται οι υποδομές υγείας, παιδείας και πρόνοιας σε αυτές τις περιοχές. Όσο μειώνονται οι υποδομές, δημιουργούν τάσεις συγκέντρωσης σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Παράλληλα πρέπει να ενισχυθούν οι δυνατότητες περιφερειακής παρέμβασης, με μεταρρύθμιση κατανομής αρμοδιοτήτων και εξουσίας μεταξύ κυβέρνησης, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης. Σε συλλογικό πολιτικό επίπεδο, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής στα χρόνια της διακυβέρνησής, αλλά και της αντιπολίτευσης, αντιμετώπισε τα μεγάλα ζητήματα όπως είναι το δημογραφικό και η αποκέντρωση, με ευθύνη και συγκεκριμένες προτάσεις για μεταρρυθμίσεις.
Σήμερα ο νέος πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Κινήματος Αλλαγής Νίκος Ανδρουλάκης, σε συνέχεια των προηγούμενων περιόδων, έχει ορθώς αναγάγει το δημογραφικό σε μέγα εθνικό ζήτημα. Η παράταξη, συνδυαστικά με τις ρεαλιστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της ακρίβειας που διαλύει τον προγραμματισμό των οικογενειών και αποθαρρύνει τους νέους από το να κάνουν τη δική τους οικογένεια, είναι η μόνη που καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις για το δημογραφικό πρόβλημα, με κυριότερες:
Ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ώστε οι νέες γενιές να αποκτήσουν επιτέλους πρόσβαση σε φτηνή και ποιοτική κατοικία.
Δυνατότητα πρόσβασης όλων των παιδιών σε βρεφονηπιακό σταθμό και μια σειρά από εργασιακές διευκολύνσεις, ώστε η δημιουργία οικογένειας να μην αποτελεί αντικίνητρο απασχόλησης ή επαγγελματικής εξέλιξης.
Εκσυγχρονισμό και διεύρυνση των δικαιούχων των επιδομάτων τέκνων, όπως επίσης και με την καθιέρωση Εθνικού Αποταμιευτικού Λογαριασμού για κάθε παιδί με συμμετοχή τόσο του γονέα, όσο και της Πολιτείας.
Με την προϋπόθεση ότι η ελληνική οικογένεια είναι πιθανώς ευκολότερο να μεγαλώσει έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, λόγω της στήριξης και από τον ευρύτερο κύκλο της, αλλά και των ευρύτερων χωροταξικών παραγόντων που επικρατούν, οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής για την αναγέννηση του πρωτογενούς τομέα και εν γένει της υπαίθρου όπως:
Κίνητρα ως προς την ενασχόληση νέων ανθρώπων στην αγροτική παραγωγή, την εξεύρεση και αξιοποίηση σχολάζουσας γης από τους νέους και διευκόλυνση της απασχόλησης εργατών γης.
Χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης εκατοντάδων ενεργειακών κοινοτήτων για επένδυση σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας από αγρότες, κτηνοτρόφους και μεταποιητές.
Ενίσχυση της μετακίνησης νέων επιστημόνων και νέων επιχειρηματιών από το κέντρο στην ύπαιθρο για ενδυνάμωση του δυναμικού παραγωγής.
Σύνδεση και συνέργεια του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό για να δημιουργηθεί στο εξωτερικό νέα σημαντική αγορά των προϊόντων μας, μέσω των εκατομμυρίων επισκεπτών και στήριξη νέων συνεταιριστικών σχημάτων, είναι εφικτό να μετασχηματίσουν την αρνητική πορεία της χώρας.
Όσο λιγοστεύουμε σίγουρα θα φτωχαίνουμε. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού δεν είναι σημαία ευκαιρίας, αλλά οφείλει να είναι εθνική επιδίωξη για μια πατρίδα ευημερίας, ασφάλειας και προόδου. Το ΠΑΣΟΚ εγγυάται ότι θα ασκήσει την πολιτική του ακριβώς πάνω σε αυτό τον άξονα με γνώμονα τη σοσιαλδημοκρατική ιδεολογία του.