Της Ελένης Λαμπράκη
Ένα έργο υψηλής αισθητικής, το ημερολόγιο του 2020 του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού Πηλίου ευωδιάζει από την ανθοβολιά των λουλουδιών που κοσμούν τις σελίδες του.
Θα έλεγα πως αυτό το ημερολόγιο είναι η λαϊκή μας παροιμία «Τ’ αδέλφια όταν σμίγουνε, τριαντάφυλλα ανθισμένα» που έγινε πράξη, μιας και είναι έργο των δύο αδελφών Μοράρου, του Κώστα και του Δημήτρη.
Είναι μια ανθολογία, ένα απάνθισμα μιας σειράς έργων του αγαπημένου καλλιτέχνη Δημήτρη Μοράρου που θα στολίσουν τη ζωή μας, με το Νέο Έτος.
Είναι ένας εναγκαλισμός της ελιάς της τιμημένης, κατά τον Κωστή Παλαμά στην ομορφιά των ανθών!
Κοιτώντας το εξώφυλλο του ημερολογίου, ασυναίσθητα, η πρώτη μου κίνηση ήταν να μυρίσω τα λουλούδια!
Είναι τόσο… ζωντανά! Τόσο αληθινά! και σκέφτηκα…
«Θεέ μου, τι χαρίσματα έδωσες στους ανθρώπους!».
Η καθαρότητα του νερού και του κρυστάλλινου βάζου, κι αυτό σε σχήμα λουλουδιού, που αφήνει το φως να περνάει, κρύβει μέσα της έναν κόσμο μυσταγωγίας και θείας ενέργειας.
Τα χρώματα των λουλουδιών, πινελιές του αοράτου φωτός, ευφραίνουν όχι μόνο την ψυχή του καλλιτέχνη αλλά και τη δική μας, και γινόμαστε όλοι μας κοινωνοί της θεολογίας της τέχνης του!
Υπάρχει άραγε άνθρωπος που να έζησε πάνω στη γη που να μην μοιράστηκε τις χαρές του και τις λύπες με τα λουλούδια;
Που να μην θαύμασε, να μην ζήλεψε την ομορφιά και τ’ αρώματά τους;
Υπάρχει καλλιτέχνης, τεχνίτης, λογοτέχνης, ποιητής… που να μην ύμνησε αυτή την ομορφιά… με τον δικό του τρόπο;
Τι να ήταν όμως αυτό που ώθησε τον καθένα απ’ αυτούς τους ανθρώπους ν’ αποτυπώσουν στον πηλό, στο μάρμαρο, στο ξύλο, στο γυαλί, στο ύφασμα, στον καμβά, στον χρυσό… μοτίβα από άνθη και σκηνές από τη φύση;
Που τον έκανε να εφεύρει λέξεις που να… διανθίζουν τον λόγο και μουσικές που να ακούγονται σαν θρόισμα του ανέμου σε ανθισμένα δέντρα;
Μόνο ο θαυμασμός;
Η έμπνευση;
Ο συμβολισμός που απέκτησαν τα λουλούδια/τα φυτά μέσα στους αιώνες;
Ή μήπως κάποια ασυναίσθητη ανάγκη να μετρήσει τον χρόνο που κυλά και αν δύναται να κρατήσει στη μνήμη του ζωντανή μια μόνο στιγμή, ένα άρωμα, και να προλάβει τη φθορά;
Στο ποίημα του «Τεχνητά άνθη», ο Κωνσταντίνος Καβάφης καταγράφει αυτή την ανθρώπινη αγωνία…
Δώστε με άνθη τεχνητά – οι δόξες του τσινιού και του μετάλλου –
που δεν μαραίνονται και δεν σαπίζουν, με μορφές που δεν γερνούν.
Άνθη των εξαισίων κήπων ενός τόπου άλλου,
που Θεωρίες, και Ρυθμοί, και Γνώσεις κατοικούν.
Κι έρχεται ο αγιογράφος να απαντήσει και να δώσει ελπίδα στον κόσμο αγιογραφώντας την Παναγία μας με τον Χριστό ως «Ρόδον Αμάραντο».
Ο ιερός υμνογράφος μάλιστα τη χαιρετά ως το μόνο άνθος που δεν υπόκειται σε γήινους κανόνες…
«Χαίρε το άνθος της αφθαρσίας»…
Έτσι ήρθε το πιο χαρμόσυνο μήνυμα του κόσμου, με ένα κάτασπρο λουλούδι, έναν κρίνο, κι έναν χαιρετισμό:
Χαίρε η Κεχαριτωμένη…
Κι ενώ ο άνθρωπος δεν εκτίμησε, κι εξακολουθεί πολλές φορές να μην εκτιμά, τον «επίγειο παράδεισο», η Παναγία μας επιμένει να θέλει το Περιβόλι της στην πατρίδα μας, ένα περιβόλι όπου καλλιεργούνται τα φυσικά μαζί με τα πνευματικά άνθη, που πολλά απ’ αυτά δίνουν «ουράνιους καρπούς».
Ο Θεός ευλόγησε και την πλάση και τον χρόνο.
Οι τέσσερις εποχές είναι το ημερολόγιο της φύσης, που μετράει και καλλωπίζει τον επίγειο χρόνο με χρώματα κι αρώματα.
Το Πήλιο, το βουνό των τεσσάρων εποχών, «εινοσίφυλλον» κατά τον Όμηρο, λόγω της πυκνότατης βλάστησης και «υλήεν» για τον Ησίοδο, χάρη στην ποικιλία των δέντρων του, είναι πλούσιο σε κάθε λογής φυτά και θεραπευτικά βότανα.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, σύμφωνα με τον μύθο, πως εδώ μαθήτευσε ο θεός της ιατρικής Ασκληπιός, δίπλα στον σοφό Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος μύησε και τον Ηρακλή, τον Ιάσονα και τον Αχιλλέα στα μυστικά των βοτάνων.
Ανοίγοντας το ημερολόγιο, μου αρέσει πολύ που μας καλωσορίζει ο καλλιτέχνης με μια «ανθο-δέσμη» έργων του και ειδικά που μας επιτρέπει να δούμε εν τη γενέσει ένα έργο του και να θαυμάσουμε το μεγαλείο του, μέσα από την ταπεινότητα των υλικών και την απλότητα της τεχνικής.
Από κει και μετά… κάθε μήνα και μια αποκάλυψη! Κι ο χρόνος αρχίζει τώρα…
Ιανουάριος
Τον Ιανουάριο τον υποδέχεται ο κοκκινολαίμης που γλυκοκελαηδεί κάτω από τα φύλλα του χειμωνανθού λες και τον ρωτάει… κατά τη λαϊκή ρήση:
-Χειμωνανθέ πώς άντεξες, κι άνθισες μες το κρύο.
-Έχω χυμούς στις φλέβες μου, δεν καρτερώ απ’ τα γύρω!
Κάθε μέρα μια γιορτή!
Είτε προς τιμή ανθρώπων που φωτίζουν με τη χρηστότητα του βίου τους είτε προς τιμή μιας αξίας, μια ιδέας ή ενός σπουδαίου γεγονότος που γιορτάζεται παγκοσμίως!
Φεβρουάριος
Για το τριαντάφυλλο του Φεβρουαρίου θα μπορούσα να μιλήσω ή να διαβάσω αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ μιας κι όλη η πλοκή του έργου είναι γραμμένη στα… φύλλα ενός κόκκινου τριαντάφυλλου, αλλά με εμπνέει περισσότερο η επικοινωνία της ποίησης με τα έργα του Δημήτρη Μοράρου, γιατί θεωρώ πως η ποίηση είναι η ανώτερη μορφή λόγου.
Ο Διονύσιος Σολωμός είδε ένα… όνειρο…
«Το Όνειρο»
«Άκου ένα όνειρο, ψυχή μου,
και της ομορφιάς θεά.
Μου φαινόταν πως ήμουν
με εσένα μια νυχτιά.
Σ’ ένα ωραίο περιβολάκι
περπατούσαμε μαζί.
Όλο λάμπανε τ’ αστέρια
και τα κοίταζες εσύ.
Και παράμερα σε πήρα
σε μια τριανταφυλλιά.
Κι έπεσα σου αγάλι αγάλι
στην ολόλευκη αγκαλιά.
Κάθε φίλημα, ψυχή μου,
που μου έδινες γλυκά,
εξεφύτρωνε άλλο ρόδο
απ’ την τριανταφυλλιά».
Μάρτιος
Το κελάρισμα του νερού λαχταράει να τραγουδήσει η μικρή ανεμώνη…στο ποίημα Η ανεμώνη του Γεωργίου Βιζυηνού.
Ένας βράχος στα βουνά
συλλογιέται μοναχός του.
Ένα ρυάκι, που περνά,
κάτι τραγουδάει εμπρός του.
Μία ανεμώνη, που ανθεί
εις τον βράχο στηριγμένη,
να νοήση προσπαθεί
το τραγούδι τι σημαίνει.
Κι όλο σκύφτει πιο πολύ,
και ξεχνά το στήριγμά της.
Τι τραγούδι να λαλή
ο τρεχάμενος διαβάτης;
Τραγουδεί για μία αγκαλιά,
που με πόθον ανοιγμένη
στην χρυσήν ακρογιαλιά
μέρα νύχτα τον προσμένει.
-Αχ, κι ας ήμουν, λέγ’, εγώ
κείνη που θα τ’ αγκαλιάση!
Απρίλιος
Ω Γλυκύ μου Έαρ…
Ο Οδυσσέας Ελύτης μας συν-κλονίζει!!!
«Θεέ μου πρωτομάστορα,
μέσα στις πασχαλιές και εσύ.
Θεέ μου πρωτομάστορα,
μύρισες την ανάσταση».
Μάιος
Στην Κυρά των Αμπελιών του Γιάννη Ρίτσου, ένα σύμπλεγμα από περικοκλάδες των μύθων του Αισώπου και του Διονύσου αλλά και της απόλυτης θεολογίας «Εγώ ειμί η Άμπελος η αληθινή» στην μετουσίωση του οίνου σε αίμα.
Πότε στ’ αμπέλι κρύβεσαι και προσκυνάς το χώμα.
Πότε ψηλά στην κρεβατιά κρέμεσαι σαν καντήλι.
Εσύ είσαι ο πόθος των πουλιών, των αγριμιών λαχτάρα,
νυχτοπατούσα η αλεπού για σε τα ορνίθια αφήνει
κι η σφήκα απ’ τη γλυκάδα σου κυλιέται λιγωμένη.
Δίνεις τη σάρκα ζωντανό κι όταν πεθάνεις το αίμα.
Κι είναι για σένα μακελειού σφαγή το πατητήρι.
Ιούνιος
Ο μύθος του Νάρκισσου είναι απόλυτα συνδεδεμένος με το νερό.
Πώς αλλιώς να τα ζωγράφιζε ο Δημήτρης Μοράρος;
Πώς θα έδινε στον νάρκισσο αυτό που ποθεί η ψυχή του;
Να κρατήσει τη φρεσκάδα, τη δροσιά της νιότης του κι τη μνήμη του σ’ ένα στιγμιαίο καθρέφτισμα στο καθαρό νερό!
Ο λαός τραγουδάει και χορεύει για τα νιάτα και την ομορφιά.
Μανουσάκια
Εμένα η μάνα μ’ μ’ έστειλε να μάσω μανουσάκια.
Μανουσάκια, μανουσάκια μόσχος και γαρυφαλάκια.
Μανουσάκια μανουσάκια έμορφά μου κοριτσάκια.
Μανουσάκια μανουσάκια νόστιμά μου κοριτσάκια.
Ιούλιος
Ο Στρατής Μυριβήλης στο Έργο του «Η Παναγιά η Γοργόνα», περιγράφει την αναγέννηση της φύσης με ποιητική διάθεση!
Από τη μέση, από την καρδιά του ανθού της θάλασσας, βγαίνει η άνοιξη του Αιγαίου.
Εδώ, απ’ αυτή τη ζωγραφιά του Δημήτρη, αναδύεται η αύρα της θάλασσας αναμεμειγμένη, με τη φρεσκάδα των λουλουδιών και τη δροσιά των μελτεμιών του Αιγαίου, κι έρχεται σε αντίθεση με την ξεραΐλα του τοπίου των Κυκλάδων, την κάψα του καλοκαιριού και μια τέχνη αρχέγονη που αποδίδεται στην μορφή του πήλινου εγχάρακτου αγγείου!
Αύγουστος
Κι ενώ υπάρχουν λογιών-λογιών χρωματιστά τριαντάφυλλα, το γιασεμί είναι αυτό που πλημμύρισε με την ευωδιά του την καρδιά του ερωτευμένου…
«Το Γιασεμί» από την Κύπρο
Το γιασεμί στην πόρτα σου
γιασεμί μου
τζι ήρτα να το κλαδέψω
αχ γιαβρί μου
τζι ενόμισε η μάνα σου
γιασεμί μου
πως ήρτα να σε κλέψω
αχ γιαβρί μου
**
Σεπτέμβριος
Ο κισσός και η άμπελος είναι σαν αδέρφια που αναπτύχθηκαν προς αντίθετες κατευθύνσεις. Ο κισσός στο κρύο και στη σκιά, ενώ το κλήμα κουβαλά το φως του ήλιου κι ο καρπός του θερμαίνει ψυχή και σώμα!
Κι ενώ θα περίμενε κανείς να αναφερθώ στον μύθο του Διονύσου που ενώνει τα δύο αυτά φυτά, εγώ θα πω ένα απόσπασμα από ένα ποίημα του Γεωργίου Δροσίνη που πρέπει να γίνει τρόπος ζωής για όλους μας.
Δε θέλω του κισσού το πλάνο ψήλωμα
σε ξένα αναστυλώματα δεμένο.
Ας είμαι ένα καλάμι, ένα χαμόδεντρο.
Μα όσο ανεβαίνω, μόνος ν’ ανεβαίνω.
Οκτώβριος
Μυρωδάτος, μοσχοβολιστός, με τους καρπούς των ανθών της λεμονιάς.
Στη δημοτική μας ποίηση, στο γνωστό σε όλους Λεμονάκι μυρωδάτο οι στίχοι κρύβουν επιμελώς την ερωτική τους διάσταση.
Η υπαινικτική χρήση της μεταφοράς είναι απαραίτητη σε μία κοινωνία με αυστηρά ήθη.
Λεμονάκι μυρωδάτο
κι από περιβόλι αφράτο
μη παραμυρίζεις τόσο
και με κάνεις και νυχτώσω.
Νοέμβριος
Να ’τος πάλι ο κοκκινολαίμης, γλυκοκελαηδάει και ρωτά τη Μυρτιά μ’ έναν στίχο του Νίκου Γκάτσου:
Η μυρτιά
Πες μου μυρτιά να σε χαρώ
πού θα ’βρω χώμα και νερό
να ξαναχτίσω μια φωλιά
για της αγάπης τα πουλιά.
Δεκέμβριος
Όλα αλλάζουν όμως…
Σ’ ένα ποίημα 17 συλλαβών, όσων απαρτίζουν ένα χαϊκού, που έχει τίτλο «Το γιασεμί», ο Γιώργος Σεφέρης επιμένει πως…
Είτε βραδιάζει
είτε φέγγει
μένει λευκό
το γιασεμί.
Μια ολόκληρη ζωή δεν φτάνει να μιλάει κανείς για τα άνθη και τη σοφία της φύσης.
Αυτό το ανθοστόλιστο ημερολόγιο που κρατάμε σήμερα στα χέρια μας είναι ένα «κόσμημα» των ημερών μας, της νέας χρονιάς, γεμάτο χρώματα και αρώματα λουλουδιών της πατρίδας μας, γεμάτο φως!
Καλά Χριστούγεννα και ευλογημένη χρονιά!