Του Γιάννη Παναγιωτίδη*
Μέρος ΙΙ
Όποιος δεν έχει επιδερμική σχέση με την πόλη (ειδικά με τη Νέα Ιωνία) ή δεν κοιτάζει μόνο το ατομικό του συμφέρον, γνωρίζει ότι εδώ και πολλά χρόνια είναι ώριμο το αίτημα μεταφοράς του στρατοπέδου «Γεωργούλα» από το κέντρο της Νέας Ιωνίας. Βέβαια για κάποιους ανάπτυξη σημαίνει η Νέα Ιωνία να είναι το ορμητήριο του στρατού των ΗΠΑ και ο ευρύτερος Βόλος να γίνει Τρούμπα του ’60 (με άρωμα σκουπιδιών). Το αν το στρατόπεδο παραμείνει στα όρια του δήμου ή του νομού θα το αποφασίσει το υπουργείο Άμυνας. Το στρατόπεδο όμως, όπως και κάθε στρατόπεδο, δεν έχει καμία θέση στο κέντρο της πόλης. Η Νέα Ιωνία λοιπόν βρίσκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα στις σιδηροδρομικές γραμμές, σε μεγάλο εργοστάσιο στις παρυφές της, στο παλιό νεκροταφείο (τι γίνεται αλήθεια με το πρόγραμμα ανάδειξης των μνημείων και τη διαμόρφωση των χώρων περιπάτου;) και στο κέντρο της δεσπόζει το στρατόπεδο, του οποίου οι χώροι, σύμφωνα με το ΓΠΣ, πρέπει να αποδοθούν στην τοπική κοινωνία.
Σχετικά με τη χρήση απορριμμάτων και αποβλήτων ως πηγή ενέργειας στη βιομηχανία προκειμένου να καθίσταται αυτή ασφαλής, κρίσιμοι παράγοντες είναι η σύσταση της πρώτης ύλης, οι συνθήκες καύσης και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται τόσο για την καύση, όσο και για την επεξεργασία των καυσαερίων. Τα παραπάνω φυσικά θα πρέπει να εξασφαλίζονται από μια σειρά αυστηρών ελέγχων σε όλα τα στάδια. Κι εδώ είναι το πρόβλημα. Στο «Πουέρτο Ρίκο των Βαλκανίων» η προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών αποτελούν εμπόδια για τον κομπραδόρικο καπιταλισμό που επικρατεί. Υπάρχουν λοιπόν σύγχρονος υλικοτεχνικός εξοπλισμός, πεντακάθαρη σύσταση καυσίμου, ικανότητα και δέσμευση στην προστασία από την ατμοσφαιρική ρύπανση ή σύγχρονοι και επαρκείς ελεγκτικοί μηχανισμοί; Οι υπεύθυνοι των αδειοδοτήσεων και οι υπέρμαχοι των επενδύσεων μπορούν να δηλώσουν με στοιχεία τι εξασφαλίζεται στην περιοχή από όλα τα παραπάνω;
Μέχρι πρόσφατα ο Δήμος δήλωνε αναρμόδιος και η Περιφέρεια πετούσε την μπάλα στην εξέδρα. Τώρα, προφανώς ως επαΐοντες, ταυτίζονται με την κυβέρνηση υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα ρύπανσης, αφού έτσι θεωρούν οι πανταχού παρόντες άριστοι. Οι κυβερνητικοί βουλευτές είναι εξαφανισμένοι, οι υπόλοιποι έχουν μείνει στα λόγια ευαισθησίας. Η ανεπάρκεια, η αναξιοπιστία και η εθελοδουλία κυριαρχούν σε αυτό το δυστοπικό σκηνικό. Ποιος θα μετρήσει βαρέα μέταλλα, φουράνια, διοξίνες και άλλες πτητικές οργανικές ενώσεις, ποιος θα ελέγξει τα αποτελέσματα, ποιος θα πάρει αποφάσεις; Παρεμπιπτόντως, οι Δήμοι της Δυτικής Θεσσαλονίκης μόλις πριν από μερικές ημέρες εξέφρασαν την καθολική αντίθεσή τους στα σχέδια καύσης αποβλήτων από βιομηχανία της περιοχής.
Επειδή το ζήτημα της χωροθέτησης των βιομηχανιών εντός αστικού ιστού είναι σημαντικό και αφορά αρκετές περιπτώσεις, η τοπική κοινωνία οφείλει να συζητήσει σοβαρά στις τάξεις της για το τι πόλη θέλει. Να γίνει όμως συνολικός διάλογος για όλες τις εγκαταστάσεις και τις αντίστοιχες περιοχές, για τις δυνατότητες και τις εναλλακτικές. Με ειλικρίνεια, με τεκμηριωμένα στοιχεία και προτάσεις. Παράλληλα, θα πρέπει να βρεθούν λύσεις για σοβαρά θέματα όπως η ρύπανση στην περιοχή του Παλιού Λιμεναρχείου, οι πηγές οικιακής θέρμανσης, η καύση των τζακιών, η συνεισφορά της οδικής κυκλοφορίας στη ρύπανση, η τσιμεντοποίηση των πάντων και η μη διαμόρφωση ελεύθερων χώρων, παραγόντων δηλαδή που συνεισφέρουν σημαντικά στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Τελικά, παρά τις κούφιες υποσχέσεις, δεν θέλει και πολύ αντί για το Μόντε Κάρλο να βρεθεί κανείς στο «Λέτσοβο», όπου τα πανάκριβα φτιασίδια και μερικά σποραδικά έργα μικρής δυναμικής δεν επαρκούν για να κρύψουν τα προβλήματα. Ο πήχης βρίσκεται τόσο χαμηλά που μερικοί κυκλικοί κόμβοι έχουν γίνει σημείο αναφοράς και θεωρούνται μέγιστο τεχνικό επίτευγμα. Ε λοιπόν, δεν ήταν πάντα έτσι.
Το σύγχρονο πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου διαμορφώθηκε κληρονομώντας από τον 19ο αιώνα μια σειρά πρωτοποριακών υποδομών για τα ελληνικά δεδομένα (εμπορικό λιμάνι, σιδηρόδρομος), στις οποίες αργότερα προστέθηκαν νέες (διαμόρφωση σύγχρονης πόλης, πανεπιστήμιο, βιομηχανικές περιοχές, δίκτυο αποχέτευσης, βιολογικός καθαρισμός, δίκτυο φυσικού αερίου, κ.ά.), εξίσου σημαντικές. Τόσο η κληρονομιά αυτή, όσο και άλλοι παράγοντες (π.χ. οι προσπάθειες σημαντικού αριθμού κατοίκων και ενεργών πολιτών) κατέστησαν τον Βόλο και τη Νέα Ιωνία ως πόλεις πρότυπα ανάμεσα στις υπόλοιπες επαρχιακές της χώρας, που σε κάποιους τομείς ξεπερνούν ακόμη και σήμερα άλλες περιοχές μεγαλύτερες σε μέγεθος και με μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα (στην ευρύτερη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα υπάρχουν ολόκληρες περιοχές, οι κάτοικοι των οποίων αγνοούν τι σημαίνει δίκτυο αποχέτευσης και βιολογικός καθαρισμός, ενώ το ποσοστό διείσδυσης του φυσικού αερίου στην αγορά ενέργειας της πρωτεύουσας είναι ακόμη σχετικά χαμηλό).
Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά και ίσχυαν παλαιότερα. Δυστυχώς εδώ και αρκετά χρόνια, ο ενιαίος πλέον δήμος έχει βρεθεί σε ένα καθοδικό σπιράλ παρακμής. Προχειρότητα, οπισθοδρόμηση και υποβάθμιση είναι η σύγχρονη πραγματικότητα, την οποία από ό,τι φαίνεται αρκετοί συμπολίτες έχουν αποδεχθεί για διάφορους λόγους. Η έλλειψη αισθητικής κυριαρχεί, το νερό, ο αέρας και το έδαφος απειλούνται από την εγκατάλειψη, την αδιαφορία και τα συμφέροντα τρίτων. Η ΔΕΥΑΜΒ κατασπαράζεται οικονομικά χωρίς ο Δήμος να την προστατεύει, το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι συγκεκριμένο και μονίμως παρόν, αφού δεν υπάρχει επιθυμία επίλυσής του. Αντί να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες διαλογής, ανακύκλωσης και συνολικής διαχείρισης των απορριμμάτων όπως τόσοι ειδικοί και μη έχουν προτείνει, ο Δήμος αυτοπαρουσιάζεται ως γραφείο εξυπηρέτησης επιχειρηματικών συμφερόντων. Για το λιμάνι, το αεροδρόμιο και την αλληλεπίδρασή τους με την πόλη καλύτερα να μη ρωτήσουμε τι σκέφτονται οι υπεύθυνοι. Κατά τ’ άλλα έφταιγαν οι προηγούμενοι που ήταν όλοι άχρηστοι, μετά τα αδέσποτα, στη συνέχεια οι κάτοικοι της Αγριάς, το ΤΕΕ, οι βρύσες, τα δέντρα, οι αυλές, οι κάτοικοι της Καραμπατζάκη επειδή «δεν προέχει η ποιότητα ζωής σε δέκα σπίτια», σήμερα οι Σταγιάτες, αύριο κάτι άλλο και ο κατάλογος μεγαλώνει.
Οι υποδομές της πόλης μαραζώνουν, ο περιφερειακός παραμένει ατελής και επικίνδυνος, αφού πλέον δεν διεκδικείται καμία ολοκλήρωση ή βελτίωσή του. Με τις κωλυσιεργίες και τις ακατανόητες ενέργειες κάποιων φτάσαμε στο 2020 να προκρίνεται για το δικαστικό μέγαρο η λύση που είχε ήδη προταθεί εδώ και χρόνια, αλλά αυτοί οι κάποιοι αγνοούσαν. Συγχαρητήρια, τόσο καιρό πού ήταν όλοι αυτοί; Από την άλλη, δεν σημειώνεται καμία προσπάθεια για να αποδοθούν ελεύθερες εκτάσεις στους πολίτες, να στεγαστούν οι λαϊκές αγορές, να επισκευαστούν και να διαπλατυνθούν τα πεζοδρόμια σε ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα, να επεκταθούν οι ποδηλατόδρομοι με σύγχρονες, ασφαλείς και πρακτικές λύσεις. Η Περιφέρεια πρόσφατα ανακοίνωσε την κατασκευή ποδηλατόδρομων στη γνωστή τακτική να κάνει έργα για το θεαθήναι, για να πληρωθούν υλικά και εργολαβίες ώστε σε έναν μήνα κάποιοι να παρκάρουν επάνω τους. Κάποιο συγκροτημένο σχέδιο υπάρχει;
Την ίδια στιγμή σε άλλες ελληνικές πόλεις υιοθετούνται καλαίσθητες λύσεις (ποδηλατόδρομοι παλαιότερα στην Καρδίτσα και στην Κω και αντίστοιχες πρωτοβουλίες στα Τρίκαλα και στα Χανιά, ρυθμίσεις και τεχνικές εφαρμογές στα Ιωάννινα, στην Ξάνθη, στην Καβάλα, πρόσφατη διάκριση Καρδίτσας και Ρεθύμνου στα βραβεία Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Κινητικότητας της ΕΕ), ενώ η διπλανή Λάρισα έχει δεκάδες κυκλικούς κόμβους, προσπαθεί να αυξήσει το πράσινο για τους κατοίκους της και οι φορείς της εργάζονται για να ομορφύνει η περιοχή. Στον Βόλο κυριαρχεί κλίμα μόνιμης χριστουγεννιάτικης θαλπωρής και ξεγνοιασιάς. Στην έρημο της τοπικής μιζέριας, όαση ευτυχώς αποτελεί το πανεπιστήμιο και έτσι κάποιες περιοχές ξαναζωντανεύουν με τις νέες εγκαταστάσεις που δημιουργούνται (πέρα από οτιδήποτε άλλο θετικό προσφέρει η πανεπιστημιακή κοινότητα στην πόλη και στην κοινωνία).
Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει καμία προτεραιότητα στην κυκλοφορία των πεζών, των ατόμων με αναπηρία, του ποδηλάτου, των σύγχρονων μέσων μαζικής μεταφοράς. Καμία πρωτοβουλία για μέσο σταθερής τροχιάς σε μια πόλη που είχε τέτοιο από τον 19ο αιώνα, για περιορισμό της χρήσης του αυτοκινήτου και για αποτροπή του παράνομου παρκαρίσματος. Καμία διεκδίκηση για περισσότερες υπογειοποιήσεις του δικτύου της ΔΕΗ, για μείωση της οπτικής όχλησης από τον εναέριο εξοπλισμό. Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά και δεν σταματούν εδώ. Αντίθετα, ενδιαφέρον και χρήματα υπάρχουν για χριστουγεννιάτικα λαμπάκια που προμηθεύονται από το Πάσχα και τοποθετούνται τον Σεπτέμβριο και κυκλάμινα. Τη συζήτηση (όχι μόνο τώρα είναι η αλήθεια) μονοπωλούν δυο-τρεις οδοί του εμπορικού κέντρου και το δικαίωμα μιας μερίδας καταστηματαρχών στο κέρδος άνευ ορίων και ελέγχου.
Και για το κλείσιμο ένα σχόλιο σε επίπεδο περιφέρειας. Αντί κάποιοι να υπόσχονται εκ νέου την εκτροπή του Αχελώου προκειμένου να τον καταπιεί η ίδια πολιτική του «εθνάρχη» τους που εξαφάνισε τα ποτάμια της Θεσσαλίας και τα ρέματα της Αθήνας με τα γνωστά αποτελέσματα, ας αναζητήσουν σύγχρονες λύσεις για τα προβλήματα της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας με σεβασμό στη φύση. Η εμμονική και ιδεοληπτική επιστροφή στην προώθηση έργων και παρεμβάσεων που αποτελούν οράματα μιας άλλης εποχής και έχουν απορριφθεί σε όλα τα επίπεδα, μπορεί μόνο επιζήμια να αποδειχθεί. Με τη συγκυρία της τρέχουσας πανδημίας ας προσπαθήσουν όλοι οι παραπάνω να βάλουν σε πρώτη προτεραιότητα το περιβάλλον και την ήπια αλληλεπίδραση του ανθρώπου με αυτό. Το μοντέλο ανάπτυξης της αντιπαροχής, της παράδοσης των δημόσιων χώρων σε συμφέροντα, της κυριαρχίας του τσιμέντου, της ασφάλτου και της ρύπανσης κάθε είδους είναι καταδικασμένο.
*Ο Γιάννης Παναγιωτίδης είναι μηχανολόγος μηχανικός, μέλος του ΤΕΕ