Της Αγγελικής Θάνου,
συνταξιούχου PhD εκπαιδευτικού και συγγραφέα
Ποτέ δεν είναι σίγουρος κάθε αρθρογράφος, κάθε συγγραφέας πού θα τον οδηγήσει το κείμενό του. Έχουν τα γραπτά κείμενα μια δική τους δύναμη, μια έλξη. Συμπεριφέρονται σαν προσκλητήρια συναισθημάτων, ενθουσιασμού, σαν ξυπνητήρια γονιδίων.
Το άρθρο μου της προηγούμενης Κυριακής με θέμα «Το 1821 και τα Κανάλια της Μαγνησίας» υποδύθηκε έναν τέτοιο ρόλο. Ταξίδεψε μέσα αφπό τις διαδρομές των social media και αντάμωσε με τη σπίθα της κληρονομιάς της Άννας – Μαρίας – Χάιδως Χατζηνικολάου, νηπιαγωγού στην Ερμούπολη της Σύρου και δισεγγονής του Καναλιώτη Φιλικού Χατζη-Νικόλα. Ο ενθουσιασμός και η συγκίνηση, τεράστια. Άνοιξε το σεντούκι των συναισθημάτων και η ανταπόκριση υπήρξε αξιοθαύμαστη. Η Άννα – Μαρία δεν είναι μια «χάρτινη απόγονος». Κουβαλά όλη τη ζέση και το πάθος του προπάππου της. Εργάζεται στην προσχολική αγωγή με τρόπο καινοτόμο και αστείρευτο. Το 2ο Νηπιαγωγείο Ερμούπολης, στο οποίο προΐσταται, διακρίνεται για τις σύγχρονες μεθόδους αγωγής και φροντίδας του παιδιού, για τις ανοιχτές δράσεις, την πρωτοπορία και την αγάπη.
Μα γνωρίστε την ίδια μέσα από τις απαντήσεις της στη συνέντευξη που μου παραχώρησε, για την οποία νιώθω ευγνώμων.
Πότε συνειδητοποιήσατε τη σπουδαία κληρονομιά του Φιλικού προγόνου – προπάππου σας;
Από πολύ μικρή (4-5 ετών) γνώριζα από τις αφηγήσεις του πατέρα μου Νικολάου Χατζηνικολάου, ότι ο παππούς του ήταν Φιλικός και πολέμησε τους Τούρκους. Τότε αναρωτιόμουν πώς γίνεται να είναι φιλικός με τους ανθρώπους και να τους πολεμά! Αργότερα, στην έκτη δημοτικού που μάθαμε για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, συνειδητοποίησα για πρώτη φορά ότι ο χαρακτηρισμός «Φιλικός» αναφέρεται στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας και όχι σε αυτό που τα παιδικό μου μυαλό πίστευε.
Πάντα ένιωθα θαυμασμό για τον προπάππο μου επειδή είχε πολεμήσει τους Τούρκους, αλλά όταν έμαθα ότι ανήκε στην ομάδα των πρωτεργατών της Επανάστασης, τότε ένιωσα ιδιαίτερα περήφανη.
Μέσα από τα ακούσματα αυτά πώς έχετε σκιαγραφήσει στον νου σας αυτή τη σημαντική προσωπικότητα της οικογένειάς σας;
Ο πατέρας μου και τα αδέλφια του συχνά αναφέρονταν στον παππού τους με θαυμασμό και τον παρουσίαζαν ως μια αυστηρή προσωπικότητα, δυναμικό και θαρραλέο, συνετό και μετρημένο στη συμπεριφορά του, οξυδερκή και εχέμυθο, με έντονο το συναίσθημα της Φιλοπατρίας και της Ελευθερίας.
Σας επηρέασε η οικογενειακή ιστορία στις προσωπικές σας επιλογές; Είστε και εσείς επαναστάτρια;
Εννοείται ότι αυτή η σημαντική προσωπικότητα επηρέασε όλους τους απογόνους του λόγω του ισχυρού παραδείγματος που ήταν για μας. Πράγματι θεωρώ ότι η Ελευθερία σε όλες τις εκφάνσεις της (ατομική, κοινωνική, λόγου, σκέψης, έκφρασης, αυτοδιάθεσης) είναι το πολυτιμότερο ιδανικό που δεν χαρίζεται, αλλά κατακτιέται με αγώνα, και στη ζωή μου πάντα το υπερασπίζομαι και το σέβομαι. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν από όποια θέση και αν έχω βρεθεί στη ζωή μου εκτιμώ ότι το έχω υπερασπισθεί με σθένος.
Θεωρείτε ότι οι υπόλοιποι απόγονοι επηρεάστηκαν από τη δράση του, ώστε να έχουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία;
Ο παππούς μου, ο γιος του Δημήτρη Χατζη-Νικόλα, ο Γιώργος, υπήρξε πρόεδρος της κοινότητας Καναλίων το 1934-1935 και μάλιστα ήταν από τους πολέμιους της αποξήρανσης της Κάρλας παρόλο που η αποξήρανση ήταν υπέρ του, καθώς το πηγάδι του κτήματος Μπαχτσέ που του ανήκε, ήταν ο μοναδικός τροφοδότης νερού για το πότισμα των χωραφιών της περιοχής.
Ο πατέρας μου εκτός του ότι πολέμησε στην Αλβανία, ανέβηκε αντάρτης στο βουνό πολεμώντας τον φασισμό και μετά εξορίστηκε στη Μακρόνησο αφού δικάστηκε. Μία παρόμοια δράση είχε και ο θείος μου ο Θανάσης Χατζηνικολάου. Εμείς τα δισέγγονά του επηρεαστήκαμε θετικά και έχουμε έντονο το συναίσθημα της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας, της δημιουργικότητας, του θάρρους και προσπαθούμε για το κοινό καλό, αλλά για αυτά ας μας κρίνουν άλλοι.
Θα ήταν χρήσιμο για τους αναγνώστες μας μα και για την τοπική ιστορία, εάν μας περιγράφατε το οικογενειακό δέντρο του Καναλιώτη Φιλικού Χατζη-Νικολάου (αδέρφια, σύζυγο, παιδιά, εγγόνια, κ.λπ.)
Ο παππούς μου Γεώργιος Χατζηνικολάου ήταν γιος του Φιλικού προπάππου μου, ο οποίος είχε ακόμη έναν γιο τον Απόστολο και τρεις θυγατέρες.
Μπορώ να περιγράψω το οικογενειακό κλωνάρι του παππού μου. Παντρεύτηκε τη Βικτωρία Χατζηνικολάου (γιαγιά μου) το γένος Ρίγγα.
Απέκτησαν πέντε παιδιά, όλα αγόρια, κατά σειρά: Δημήτριος, Κωνσταντίνος, Νικόλαος, Αθανάσιος και Απόστολος. Αυτοί είναι οι θείοι μου και μερικά από τα εγγόνια του Φιλικού προγόνου μας. Όλοι διέπρεψαν επαγγελματικά και δημιούργησαν τις δικές τους οικογένειες.
Ο πατέρας μου Νικόλαος, δικηγόρος, μαζί με τη μητέρα μου Ευαγγελία Παππά, δασκάλα, απέκτησαν την αδελφή μου Βικτωρία και εμένα Άννα-Μαρία-Χάιδω. Ο θείος μου ο Δημήτρης, υπάλληλος στη ΔΕΗ, απέκτησε μαζί με τη θεία μου Νίτσα (Ελένη) τον Θανάση και τον Γιώργο. Ο θείος μου ο Κώστας, υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος, απέκτησε μαζί με τη θεία μου Μαρίκα (Μαρία) τον Γιάννο, τον Γιώργο και τον Άρη. Ο θείος μου ο Θανάσης, έμπορος, απέκτησε μαζί με τη θεία μου Βικτωρία τον Γιώργο και τη Μαριάννα. Ο θείος μου ο Απόστολος, διοικητικός υπάλληλος στο εργοστάσιο του Ματσάγγου, έκανε τη δική του οικογένεια επίσης. Και όλοι εμείς τα δισέγγονα έχουμε αποκτήσει τους δικούς μας απογόνους (τρισέγγονα και όχι μόνο!).
Υπάρχουν κειμήλια του ανθρώπου αυτού;
Δυστυχώς δεν έχω, αλλά και δεν ξέρω αν κάποιος από τους συγγενείς μου έχει.
Εάν γύριζε ο χρόνος πίσω και είχατε την ευκαιρία να συνομιλήσετε μαζί του τι θα του λέγατε;
Θα του έλεγα ένα μεγάλο ευχαριστώ για την κληρονομιά που μου χάρισε.
Έχουν καταγραφεί στη μνήμη σας αφηγήσεις από τους συγγενείς σας σχετικές με την περιοχή των Καναλίων κατά την Τουρκοκρατία;
Πράγματι, θυμάμαι τη γιαγιά μου Χάιδω Κοντσοστεργίου, γεννηθείσα το έτος 1902, μητέρα της μητέρας μου Ευαγγελίας Παππά (αντάρτισσα και αυτή στο βουνό, φωτισμένη δασκάλα, η οποία πήρε το πρώτο της πτυχίο από το Παιδαγωγικό Φροντιστήριο της Τύρνας με υπογραφή διευθύντριας της μεγάλης παιδαγωγού Ρόζας Ιμβριώτη), να μου διηγείται ότι ο δικός της παππούς ήταν ο ιερέας του χωριού μας και έσωσε το χωριό από ολική καταστροφή από φωτιά από τους Τούρκους, βάζοντας μπροστά από όλους τον εαυτό του στον αρχηγό του τούρκικου ασκεριού στην είσοδο του χωριού. Ο τρόπος που μίλησε και το θάρρος του εξέπληξε τον Τούρκο και έτσι το χωριό σώθηκε. Δυστυχώς δεν θυμάμαι περισσότερα για τη στιχομυθία, αλλά θυμάμαι ότι απολάμβανα την ιστορία αυτή, καθώς από τη μία ένιωθα περήφανη και από την άλλη σκεφτόμουν τότε (5-6 χρονών ήμουν) ότι ευτυχώς σώθηκαν και έτσι γεννήθηκα!
Αν ο Καναλιώτης Φιλικός Δημήτρης Χατζη-Νικόλας είχε σήμερα φωνή οι στίχοι του ποιητή Κωστή Παλαμά που ακολουθούν θα τον κάλυπταν απόλυτα στην επικοινωνία του με τη δισεγγονή του μα και με τους υπόλοιπους απογόνους του:
Ο πρόγονος
Ο πρόγονος εγώ, με ξέρεις; / Ο αριγωμέτωπος κι ο ανοιχτοχέρης… / Από ρηγάδικο κρατιέμαι γένος / μα εγώ είμαι απόπαιδο της γης και ξένος, / και της παράδεισος εγώ εραστής / και ουρανοχτύπητος ησυχαστής. / Εγώ είμ’ ο πρόγονος / εγώ ο γενάρχης, / κι είσαι από μένανε, / μ’ εμένα υπάρχεις, σποριάς κι εγώ έσπειρα παντού τη σκέψη / κι ο σπόρος έπιασε δεν θα στερέψει / σπέρνω τον σπόρο μου, δεν καταλιέμαι, / με τον απόγονο ξαναγεννιέμαι, / κι όσα κι αν χαίρεσαι από μένα τα’ χεις, / γέννα του έρωτα και της αμάχης, / κι είσαι ακριβότατος γιος της καρδιάς μου / στερνέ της κλήρας μου και της καρδιάς μου.