Ανήλικα θύματα. Παιδιά που κακοποιούνται, παραμελούνται, είναι εκτεθειμένα σε κινδύνους, καταλήγουν σε ιδρύματα αλλά που δεν αποτελούν ούτε στατιστική μέτρηση. Κανένας επίσημος φορέας στη χώρα δεν διαθέτει συνολικά στατιστικά στοιχεία για τα παιδιά που αποτελούν κάθε χρόνο θύματα παραμέλησης και κακοποίησης καθώς οι μηχανισμοί που αναλαμβάνουν την προστασία τους, λειτουργούν αυτόνομα και αποσπασματικά , χωρίς την ομπρέλα ενός κοινού θεσμικού πλαισίου. Αυτονόητα στη λύση τους προβλήματα εξακολουθούν να ταλανίζουν όλους τους φορείς, κρατικούς και ιδιωτικούς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην υποστήριξη και στην προστασία των ανηλίκων θυμάτων εγκληματικών πράξεων.
Είναι σχεδόν αδύνατον να παρασχεθεί μία ακριβής εκτίμηση του αριθμού των ανήλικων θυμάτων σε εθνικό επίπεδο. Αυτό αποδίδεται – τουλάχιστον από τους φορείς παιδικής προστασίας σε πολλαπλούς παράγοντες, ιδίως στην έλλειψη εναρμόνισης των συστημάτων συλλογής και ανάλυσης δεδομένων που υφίστανται μεταξύ των Κρατών – Μελών της Ευρώπης και των διαφόρων οργανώσεων και στην απροθυμία του ανηλίκου τόσο να παραδεχθεί και να μοιρασθεί την τραυματική του εμπειρία με ανθρώπους από το οικείο περιβάλλον όσο και να προχωρήσει σε επίσημη αναφορά του γεγονότος, μέσα από τις εθνικές γραμμές προστασίας ή την αστυνομία. Παρόλα αυτά, στην πλειοψηφία των Κρατών-Μελών, αλλά και στο πλαίσιο της ΕΕ και των παιδικών οργανώσεων της διεθνούς κοινότητας, παρατηρείται ότι πραγματοποιούνται συστηματικές προσπάθειες για τη συγκέντρωση και δημοσιοποίηση στατιστικών στοιχείων σχετικά με τα εγκλήματα που τελούνται κατά ανηλίκων, μέσα από τη χρήση διαφόρων μεταβλητών, όπως η ηλικία και το φύλο του θύματος ή ο τύπος του εγκλήματος.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Το κράτος έχει δεχθεί δριμεία κριτική σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο για το γεγονός ότι δεν διατηρείται κανένα κρατικό αρχείο για τις αναφορές της τέλεσης ποινικών αδικημάτων κατά ανηλίκων. Έτσι, η πιο σημαντική πηγή πληροφόρησης σχετικά με το μέγεθος της παιδικής θυματοποίησης στην Ελλάδα αποτελεί η ΜΚΟ με τον διακριτικό τίτλο «Το Χαμόγελο του Παιδιού».
Το Κέντρο Ερευνών Νοτιοανατολικής Ευρώπης SEERC, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «E-PROTECT» που υλοποιείται υπό τη χρηματοδότηση του Προγράμματος Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διοργανώνει στον Βόλο σεμινάριο για τα ανήλικα θύματα και τη διαχείριση των περιπτώσεων. Το σεμινάριο αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς τα ανήλικα θύματα είτε καταλήγουν στο Ορφανοτροφείο με εισαγγελική εντολή, ή σε ιδρύματα εκτός Βόλου. Η δικαιοσύνη σε μια χώρα χωρίς υποδομές είναι «εχθρική» απέναντι στα ανήλικα παιδιά.
Η Βολιώτισσα νομικός Φωτεινή Βερβερίδου υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου του Sheffield στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο και ερευνήτρια στο Κέντρο Ερευνών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αναφέρεται σήμερα στη «Θ» στο τεράστιο πρόβλημα που παραμένει άλυτο στην Ελλάδα, όταν τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση εκδηλώνει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη δημιουργία ενός προστατευτικού νομικού περιβάλλοντος για τη συμμετοχή των θυμάτων εγκλημάτων στην ποινική διαδικασία. Η προσήλωση του εθνικού συστήματος ποινικής δικαιοσύνης στον ρόλο του δράστη δικαιολογεί αυτήν την πρόσφατη νομοθετική προσπάθεια για την εξισορρόπηση των δικαιωμάτων των μερών μίας ποινικής υπόθεσης ενισχύοντας τον ρόλο του θύματος. Για τον σκοπό αυτό, το θεμελιώδες νομικό κείμενο, υιοθετήθηκε για τη θέσπιση των ελάχιστων προτύπων για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των θυμάτων σε κάθε Κράτος-Μέλος και ενσωματώθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, από την Ελλάδα με τον Νόμο 4478/2017.
Μια τέτοια Ευρωπαϊκή Οδηγία δεν θα μπορούσε, ωστόσο, να θεωρηθεί πλήρης χωρίς να περιέχει ρητή ρύθμιση του καθεστώτος της προστασίας των ανήλικων θυμάτων, πάντοτε υπό το πρίσμα της προώθησης μίας φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης.
«Σε αυτό το πλαίσιο, γεννήθηκε και η πρόταση για το ερευνητικό έργο E-PROTECT, το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση των δικαιωμάτων του ανηλίκου θύματος και της θέσης που αυτό λαμβάνει εντός του συστήματος απονομής ποινικής δικαιοσύνης, στον εντοπισμό των βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται εντός της ευρωπαϊκής κοινότητας και στη δημιουργία ενός ισχυρού δικτύου διασύνδεσης των κύριων παραγόντων παιδικής προστασίας. Για την υλοποίησή του συνεργάζονται πέντε εταίροι από πέντε Κράτη-Μέλη της ΕΕ, οι οποίοι έχουν εκπονήσει εθνικές μελέτες για την ενσωμάτωση της Οδηγίας στην εσωτερική νομοθεσία επιλεγμένων Κρατών-Μελών, καθώς και μελέτες σχετικά με την ατομική αξιολόγηση των αναγκών των ανήλικων θυμάτων κατά τη συμμετοχή τους στην ποινική διαδικασία», τονίζει η κ. Βερβερίδου.
Με γνώμονα την έλλειψη ενός ενιαίου πρωτοκόλλου για την προστασία των παιδιών πρέπει να αναπτυχθεί μια μεθοδολογία για τον τρόπο διαχείρισης των υποθέσεων ανήλικης θυματοποίησης, βασισμένη στη σύγχρονη προσέγγιση του ανήλικου θύματος ως φορέα ανθρώπινων δικαιωμάτων.
«Η μεθοδολογία αυτή αναπτύσσεται τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, μέσα από τη μελέτη μίας πρόσφατης περίπτωσης ανήλικου θύματος και του μοντέλου που ακολουθήθηκε για τη διαχείρισή της. Επιβάλλεται όμως στη χώρα η διαμόρφωση μίας γενικής εικόνας σχετικά με το νομικό πλαίσιο που περιβάλλει την αξιολόγηση των ατομικών αναγκών των ανηλίκων θυμάτων στην ελληνική ποινική διαδικασία και τη συμβολή της πρόσφατης μεταφοράς της Ευρωπαϊκής Οδηγίας στο καθεστώς αυτό», κατέληξε.