O Αλμπέρ Καμύ (7/11/1913-4/1/1960), Γάλλος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος, τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1957. Γεννήθηκε στο Μοντοβί της Αλγερίας και πέθανε -σκοτώθηκε- στο Σανς της Γαλλίας, μαζί με τον εκδότη του Μισέλ Γκαλιμάρ, σε τροχαίο δυστύχημα. Ιδρυτής του «Theatre du Travail» (1935), για το οποίο δούλεψε ως σκηνοθέτης, διασκευαστής, ηθοποιός και θεωρητικός, χρωστά σχεδόν εξίσου τη φήμη του στα μυθιστορήματά του «Ο Ξένος» και «Η Πανούκλα», όσο και στα θεατρικά του έργα «Καλιγούλας», «Οι δίκαιοι», αλλά και στα φιλοσοφικά του δοκίμια «Ο μύθος του Σισσύφου», «Ο επαναστατημένος άνθρωπος».
Σήμερα παρουσιάζουμε τρεις από τους πιο πρόσφατους τίτλους βιβλίων του που μεταφράστηκαν στην ελληνική γλώσσα.
Δαιμονισμένοι, εκδ. Πατάκη, 2018
Οι «Δαιμονισμένοι» είναι ένα από τα τέσσερα ή πέντε έργα που τοποθετώ υπεράνω όλων των άλλων. Για πολλούς λόγους, μπορώ να πω ότι γαλουχήθηκα μ’ αυτά και διαμορφώθηκα χάρη σ’ αυτά. Εδώ και είκοσι χρόνια περίπου, πάντως, βλέπω αυτά τα πρόσωπα επί σκηνής. Δεν έχουν μόνο το κύρος δραματικών προσώπων, έχουν και τη συμπεριφορά, τις εκρήξεις, το γρήγορο και απρόσμενο στιλ τους. Ο Ντοστογιέφσκι, άλλωστε, έχει στα μυθιστορήματά του μια τεχνική θεάτρου: Ελίσσεται με διαλόγους, χρησιμοποιώντας κάποιες ενδείξεις τόπων και κινήσεων. Ο άνθρωπος του θεάτρου, είτε είναι ηθοποιός, είτε σκηνοθέτης ή δραματουργός, έχει πάντα στη διάθεσή του όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται.
Σήμερα, ιδού οι «Δαιμονισμένοι» επί σκηνής. Για να τους ανεβάσω, χρειάστηκαν πολλά χρόνια εργασίας και παρατήρησης. Κι όμως, ξέρω, υπολογίζω όλα όσα χωρίζουν το θεατρικό έργο απ’ αυτό το καταπληκτικό μυθιστόρημα! Επιχείρησα απλώς να ακολουθήσω τον βαθύ μηχανισμό του βιβλίου και να προχωρήσω, όπως κι εκείνο, από τη σατιρική κωμωδία στο δράμα, ύστερα στην τραγωδία»,είχε πει ο ίδιος ο Αλμπέρ Καμύ για τους Δαιμονισμένους.
Πρώτος Άνθρωπος, εκδ. Καστανιώτη
Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Ζακ Κορμερί, ταξιδεύει στη γενέθλια πόλη του, το Αλγέρι. Μια πλημμυρίδα αναμνήσεων τον υποχρεώνει ν’ αναμετρηθεί με το παρελθόν του. Θυμάται τη φτώχεια, την ορφάνια, τους παθιασμένους με το ποδόσφαιρο συνομηλίκους του, αλλά και τον εμπνευσμένο δάσκαλο που του εμφύσησε την αγάπη για το διάβασμα και τα βιβλία. Ώριμος άντρας πια, ζει στη Γαλλία και αναρωτιέται σε ποια πλευρά της Μεσογείου ανήκει. «Τελικά, θα μιλήσω για κείνους που αγαπούσα» γράφει ο Αλμπέρ Καμύ σε μια σημείωση για τον Πρώτο άνθρωπο. Το κατεξοχήν αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του ανασύρθηκε ημιτελές από τα συντρίμμια του αυτοκινήτου όπου ο ίδιος έχασε πρόωρα τη ζωή του. Μέσα από τούτες τις σελίδες αναδύονται η προσωπικότητα και η ευαισθησία του, οι ρίζες της σκέψης και οι απαρχές της ιδεολογικής στράτευσής του. Γιατί, σε όλη του τη ζωή, ήθελε να μιλάει εξ ονόματος εκείνων στους οποίους απαγόρευαν τον λόγο. Ο ίδιος είχε πει κάποτε ότι οι συγγραφείς «τρέφουν την ελπίδα πως θα ξαναβρούν τα μυστικά μιας οικουμενικής τέχνης η οποία, με ταπεινότητα και μαεστρία, θα ξανάδινε επιτέλους ζωή σε ήρωες με σάρκα και διάρκεια». «Ο πρώτος άνθρωπος» είναι ο τελευταίος Καμύ, πάντα συγκινητικός, πάντα συναρπαστικός.
Παρά το ότι κατάφερε τόσο πολλά στα μόλις σαράντα επτά χρόνια ζωής που διάνυσε. Τραγικά άτυχος αφού αυτό το βιβλίο, Ο πρώτος άνθρωπος, που μας παραδίδουν οι εκδόσεις Καστανιώτη, σε μια εξαιρετική μετάφραση της κ. Ρ. Κολαΐτη, ήθελε να είναι το opus magnum της λογοτεχνικής του παραγωγής -και μάλλον κάπως έτσι θα ήταν- δεν κατάφερε, φυσικά, να το τελειώσει. Τραγικά άτυχος αφού τρία χρόνια πριν τον θάνατό του τιμήθηκε με το Νομπέλ λογοτεχνίας -ήταν μόλις σαράντα τεσσάρων ετών- και δεν πρόλαβε, ίσως, να δρέψει όλες τις δάφνες του. Τραγικά άτυχος, αφού γνώρισε τον πατέρα του μέσα από μια φωτογραφία – ο Λισιέν Καμί σκοτώθηκε το 1914, έναν χρόνο μετά τη γέννηση του γιου του. Ίσως όμως και όλες αυτές οι «τραγικές ατυχίες» του να τον έκαναν τόσο σπουδαίο. Και, τελικά, μπορεί να είμαστε εμείς οι «τραγικά άτυχοι», αν αναλογιστούμε τι άλλο θα είχε να μας παραδώσει αυτός ο συγγραφέας, αν ζούσε έστω είκοσι χρόνια ακόμα (Αν. Βιστωνίτης).
Σημειωματάρια, Βιβλίο πρώτο: Μάιος 1935 – Φεβρουάριος 1942, Πατάκης 2017
«Πρώτα πρώτα πρέπει να σωπαίνουμε – να καταργούμε το κοινό και να έχουμε το κουράγιο της αυτοκριτικής. Να εξισορροπούμε μια προσεκτική καλλιέργεια του σώματος με την πλήρη συνείδηση της ζωής. Να εγκαταλείπουμε κάθε αξίωση και ν’ αφοσιωνόμαστε σ’ ένα διπλό έργο απελευθέρωσης – ως προς τα χρήματα και ως προς τις ματαιοδοξίες και τις μικροψυχίες μας. Να ζούμε ακολουθώντας τους κανόνες του παιχνιδιού. Δεν είναι υπερβολικά τα δύο χρόνια από μια ολόκληρη ζωή για να σκεφτούμε πάνω σ’ ένα μόνο πράγμα. Πρέπει να εξουδετερώσουμε οριστικά όλες τις προηγούμενες καταστάσεις και να βάλουμε όλη μας τη δύναμη, πρωτίστως για να μην ξεμάθουμε τίποτα, κατόπιν για να μάθουμε υπομονετικά».
Ο Αλμπέρ Καμύ αντιμέτωπος τόσο με τον κόσμο, όσο και με τον εαυτό του. Με περιέργεια για όλους και για όλα, διηγείται ένα συμβάν, «πιάνει» μια αίσθηση, αποτυπώνει -για να επιστρέψει αργότερα σε αυτές- ιδέες και μνείες. Οι σημειώσεις αφορούν τα παιδικά του χρόνια, αρχικά, τα αναγνώσματά του εκείνης της εποχής. Τις σκέψεις, κατόπιν, που θα πλέξουν τα θέματα από όπου θ’ αναδυθούν ο «Ευτυχισμένος θάνατος», ύστερα ο «Ξένος», αποσπάσματα του «Μύθου του Σισύφου» και της «Πανούκλας», που προαναγγέλλουν τον «Επαναστατημένο άνθρωπο». Τα «Σημειωματάρια» μάς μισανοίγουν την πόρτα της εσωτερικής ζωής του Καμύ, σε μια ατμόσφαιρα οικειότητας που φωτίζει το έργο του, ενώ αποτελούν, παράλληλα, μια θαυμαστή μαρτυρία για τη σχέση του με τον κόσμο.
Επιμέλεια
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ