Της Μαρίας Αλμπανίδου,
νομικού MSc, ποιήτριας
Καλημέρα, καλημέρα αγαπημένες φίλες και αγαπημένοι φίλοι! Με τον Παναγιώτη Βλάχο γνωριστήκαμε το 2017 στον Βόλο, όταν αποφασίσαμε με την ομάδα που είμασταν τότε να παρουσιάσουμε στο bistrot la petite cantine στα Παλιά το εξαιρετικό βιβλίο του «Το blues της ανεργίας». Και γίναμε φίλοι. Ο Παναγιώτης είναι έντιμος και ειλικρινής άνθρωπος. Έτσι ακριβώς είναι και το βιβλίο που θα σας παρουσιάσω σήμερα, το «Αλλαγή φρουράς» από τις εκδόσεις Κέδρος, του 2020. Ένα έντιμο και ειλικρινές βιβλίο. Αν ήταν στη Γαλλία ή στην Αμερική ο Παναγιώτης Βλάχος θα βραβευόταν με το βραβείο Γκονκούρ (Prix Goncourt) για το καλύτερο πεζό έργο μυθοπλασίας της χρονιάς και το βιβλίο του θα γινόταν best seller στους New York Times. Τόσο καλό!
Ας δούμε κάποια στοιχεία του συγγραφέα: Ο Παναγιώτης Βλάχος γεννήθηκε στη Μεσσηνία. Μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και ζει. Σπούδασε οικονομικά και έκανε μεταπτυχιακά στην Περιφερειακή Ανάπτυξη. Εργάζεται ως ειδικός επιστήμονας σε μελέτες και έρευνες που άπτονται περιβαλλοντικού, χωροταξικού και οικονομικού σχεδιασμού. Εργάστηκε για σχεδόν είκοσι χρόνια στον εκδοτικό χώρο. Ασχολείται συστηματικά με την ψυχανάλυση. Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν τα μυθιστόρηματά του: «Ανά δύο και ένας μόνος του» (2002), «Καλή σας νύχτα, κύριε Φρόυντ» (2006), «Οι ανόητοι» (2011), «Το blues της ανεργίας» (2016).
Ο συγγραφέας μιλάει για το βιβλίο του στην Ερτ news και στη Μαρία Σφυρόερα. Ας τον διαβάσουμε:
«Ως εκ τούτου, επειδή συχνά βρίσκομαι μπροστά στο ερώτημα τι ακριβώς είναι η Αλλαγή φρουράς – αστυνομικό, πανεπιστημιακό, πολιτικό, υπαρξιακό μυθιστόρημα; – πιστεύω πως είναι ένα αδέσποτο, ένας μικρός αλήτης της λογοτεχνίας, αλλά με τρόπους.
Λοιπόν, το αστυνομικό στοιχείο ξεκινάει με τη φράση: Ο καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Δημήτρης Ιακώβου, ετών 67, βρέθηκε νεκρός στο γραφείο του με μια σφαίρα στο κεφάλι. Και θα μπορούσε να συνεχίζει με αυτό:
Ο Δημήτρης Ιακώβου συνδιαλεγόταν με τη θεσμική γνώση. Για να την αμφισβητήσει ή να την επικυρώσει. Ύστερα, με την εξουσία που την ορίζει και τις νομοθετήσεις της εξουσίας. Με την κατακερματισμένη γνώση, που θέλει να παράγει ειδικούς. Με τους φοιτητές που αδιαφορούν για το μάθημα, τους φοιτητές που διαρκώς αμφισβητούν. Με τον ίδιο του τον εαυτό. Με την ανέλιξή του στον ακαδημαϊκό χώρο, με εκλέκτορες, δημοσιεύσεις, συνέδρια. Με την αμφιβολία για την επάρκειά του. Με τον ίδιο τον τρόπο που λειτουργεί το πανεπιστήμιο. Τις συντεχνιακές αντιλήψεις, τον νεποτισμό, τους κομματικούς εγκάθετους, τον προσπορισμό ερευνητικών κονδυλίων, τα αμειβόμενα μεταπτυχιακά, την υποταγμένη γνώση για παραγωγή πτυχίων, την ιδιοκτησιακή σχέση σχολών και τμημάτων, την αγωνία της κατάταξης του πανεπιστημίου στην παγκόσμια κλίμακα».
Πράγματι, o Δημήτρης Ιακώβου, καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και εξέχων μέλος της Κοινωνίας των Μεταφραστών, βρίσκεται νεκρός στο γραφείο του στο Πανεπιστήμιο με μια σφαίρα στο κεφάλι. Την ίδια στιγμή ένα φαξ καταφθάνει με μία και μόνο λέξη: Bejahung. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο αστυνομικός Αλεξάτος, που είναι ένας μοναχικός αστυνομικός, που διαβάζει αραιά και πού, ακούει μουσική, τραβάει φωτογραφίες και βλέπει κινηματογράφο. Ένα alien για το σώμα δηλαδή. Κι όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχω και ότι βρίσκομαι μαζί τους για να δοκιμάζω τις αντοχές τους». Επίσης οδηγεί τη μηχανή BMW R69S, η οποία ισχυρίζεται ότι είναι το αντίστοιχο μιας Rolls Royce ή καλύτερα μιας Mercedes.
Αλλά η «Αλλαγή φρουράς» δεν είναι μόνο αυτό. Ο Παναγιώτης Βλάχος καταπιάνεται με ζητήματα που καίνε. Όπως στο «Blues της ανεργίας» αναφερόταν στην κρίση της προηγούμενης δεκαετίας και στα γεγονότα που διαδραματίζονταν τότε, αλλά μέσα από έναν έρωτα έτσι και εδώ, ξανασχολείται με την πολιτική, την εξουσία, αλλά και το πνεύμα, την τέχνη, τη συγγραφή, τη νοσταλγία, την επανάσταση. Πάντα η επανάσταση με τον έναν ή τον άλλον τρόπο είναι κομμάτι της δουλειάς του Παναγιώτη Βλάχου. Στο «Blues της ανεργίας» μάς μιλούσε για το Κίνημα των Αγανακτισμένων και τις πορείες όλη εκείνη την περίοδο, αλλά και για έναν έρωτα (μήπως ο έρωτας από μόνος του δεν είναι πράξη επανάστασης;). Εδώ μας μιλά για τον Μάη του ’68, την Κοινωνία των Μεταφραστών και πάλι έναν επαναστάτη έρωτα και το πώς κάποιοι άνθρωποι μέσω της τέχνης και της αμφισβήτησης προσπάθησαν να αλλάξουν τον κόσμο. Το αν τα κατάφεραν είναι άλλο θέμα. Σημασία έχει ότι τουλάχιστον το δοκίμασαν.
Επίσης, είναι ένα ψυχαναλυτικό μυθιστόρημα. Ο Παναγιώτης Βλάχος αγαπά την ψυχανάλυση, όπως αναφέρει και στο βιογραφικό του σημείωμα, και μας το δείχνει. Σε πολλά σημεία γίνεται αναφορά σε θέματα ψυχαναλυτικά, όπως για παράδειγμα στο σημείο που αναφέρει: «Δίνω αγάπη σημαίνει δίνω αυτό που δεν έχω. Είναι η μόνη δυνατότητα της αγάπης». Ο Λακάν έχει πει χαρακτηριστικά: «Αγάπη είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις σε κάποιον που δεν το θέλει». Επίσης σ’ ένα άλλο σημείο: «Μια δημόσια πρόταση, ως προσχέδιο το είχε περιγράψει, για ένα πιο αποτελεσματικό ανάχωμα στην ενόρμηση του θανάτου που κέρδιζε αργά και σταθερά τη θέση της έναντι της ζωής». Σύμφωνα με τον Φρόυντ αρχικά και στη συνέχεια με τον Λακάν, ο οποίος όμως διαφοροποιήθηκε, με απλά λόγια Ενόρμηση Θανάτου είναι η καταστροφική δύναμη μέσα στην ανθρώπινη φύση που αφυπνίζεται όποτε σκεφτόμαστε να ακολουθήσουμε ένα δύσκολο και μακροπρόθεσμο έργο που ίσως τελικά ωφελήσει πραγματικά εμάς ή τους άλλους. Και σε άλλα σημεία γίνεται αναφορά σε ψυχαναλυτικά θέματα όπως για παράδειγμα στην απόλαυση του συμπτώματος.
Πρόκειται για ένα συναρπαστικό βιβλίο που μας δείχνει τι απέγινε η γενιά του Μάη του ’68. Μια γενναία γραφή που τ’ αποκαλύπτει όλα. Έρωτες, επανάσταση, λογοτεχνία, πολιτική, εξουσία. Είναι ένα βιβλίο που σε οδηγεί στην ομορφιά. Ομορφιά ψυχής, ομορφιά πνεύματος, ομορφιά σώματος. Ομορφιά! Τίποτα άλλο!
Καλή σας ανάγνωση!