ΤΟΥ
Γ. ΚΑΠΟΥΡΝΙΩΤΗ
Το φθινόπωρο, είναι λέξη ελληνική που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Σημαίνει την εποχή που τελειώνουν τα φρούτα ή που έρχεται μετά τα φρούτα, «Μετόπωρον». Ο λαός τη λέει και «χειμόπωρο», «χυνόπωρο», «μοθόπωρο», «ψιμόπωρο» ή «στενοκαίρι».
Το φθινόπωρο είναι δεμένο άρρηκτα με τον άνθρωπο της υπαίθρου, τον γεωργό, τον κτηνοτρόφο… Είναι η εποχή των χρωμάτων, των αρωμάτων και των γεύσεων! Η εποχή της χαράς και της συγκομιδής, μα και της έντασης, της δουλειάς και της προετοιμασίας για τις δύσκολες ημέρες του χειμώνα που έρχεται…
Το φθινόπωρο σηματοδοτεί τη μετάβαση από το καλοκαίρι στον χειμώνα. Η διάρκεια της ημέρας μειώνεται και η διάρκεια της νύχτας αυξάνεται, καθώς ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του σε εύκρατα κλίματα είναι η απόρριψη φύλλων από τα φυλλοβόλα δέντρα, τα οποία τέτοια εποχή μένουν γυμνά γιατί ο δροσερός αέρας ρίχνει τα φύλλα από τα κλαδιά. Τα συννεφάκια σμίγουν στον ουρανό και ρίχνουν τα πρωτοβρόχια για να ποτίσουν τη γη. Οι φίλοι μας τα χελιδόνια, ταξιδεύουν για πιο ζεστές χώρες.
Οι μήνες του φθινοπώρου είναι: ο Σεπτέμβριος, ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος. Τα σχολεία ανοίγουν τον Σεπτέμβριο και τα παιδιά ξεκινούν το διάβασμα. Οι γεωργοί οργώνουν τα χωράφια τους και οι αμπελουργοί μαζεύουν τα σταφύλια τους. Από το ζουμί των σταφυλιών οι γιαγιάδες φτιάχνουν μουσταλευριά. Επίσης, το φθινόπωρο μαζεύουμε τις ελιές, τα ρόδια και τα καρύδια. Η αγορά γεμίζει με νόστιμα φρούτα όπως μανταρίνια, σταφύλια, σύκα και κυδώνια…
Αυτά και άλλα τόσα… τα παιδιά μας τα έχουνε ακούσει, ξανά και ξανά, πολλές φορές και αν τους ρωτήσει κάποιος τι γίνεται αυτήν την εποχή, αυτά είναι που θα αναφέρουν, αφού τα έμαθαν στο σχολείο. Αλλά τι γίνεται αυτήν την περίοδο στην Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου; Συμβαίνουν άραγε αυτά που ξέρουν τα παιδιά για το φθινόπωρο όταν η ζέστη συνεχίζει να είναι αμείωτη, τα πρωτοβρόχια ανύπαρκτα και φύλλα πουθενά να πέφτουν; Μα θα μου πείτε «…η κλιματική αλλαγή!…». Όχι, αγαπητοί μου αναγνώστες, αυτά συμβαίνουν δεκαετίες τώρα στην Ελλάδα! Κι όταν έρθουν τα πρωτοβρόχια – καμιά μέρα τέλη Σεπτέμβρη ή μέσα στον Οκτώβρη – τότε θα δούνε τα παιδιά μας, όχι να πέφτουν τα φύλλα, αλλά οι θάμνοι και τα φυτά να βγάζουν καινούρια φυλλαράκια! Αφήστε που τα δέντρα που υπάρχουν δεν είναι πλέον φυλλοβόλα! Ελιές, πικροδάφνες, κυπαρίσσια, δάφνες! Αυτά είναι τα δέντρα που κατακλύζουν τη χώρα μας εκτός από τα ορεινά μέρη της.
Με τα πρωτοβρόχια η φύση στην Ελλάδα αναγεννάτε. Φεύγει η νεκρή περίοδος, που δεν είναι ο χειμώνας εκτός από τα ψηλά βουνά, αλλά το καυτό και άνυδρο καλοκαίρι, που όλα πεθαίνουν. Μας καλεί να αποφορτιστούμε από ό,τι παλιό, επαναπροσδιορίζοντας τις ζωές μας και το άμεσο μέλλον μας. Και όσο για την έννοια του φθινοπώρου η λέξη σημαίνει «φθίνουν τα οπώρα», δηλαδή τελειώνουν τα φρούτα. Το φθινόπωρο λοιπόν έρχεται, όταν μειώνονται τα φρούτα; Τον Σεπτέμβρη όμως γίνονται τα ρόδια, πολλά σταφύλια εννοείται, τα μήλα, καρπούζια και πεπόνια ακόμη, κάποιες ποικιλίες σύκων, φραγκόσυκα, δαμάσκηνα και άλλα που μου διαφεύγουν. Δε μειώνονται τα φρούτα. Γεμάτοι οι πάγκοι στις λαϊκές αγορές. Από Οκτώβρη ίσως.
Και θα μου πείτε «…και γιατί λοιπόν τα διδάσκουν στα σχολεία και τα μαθαίνουμε εδώ και δεκαετίες;». Η απάντηση είναι μία: Γιατί όλα αυτά είναι αντιγραφές από τα σχολικά βιβλία της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης! Εκεί έρχονται βροχές από Σεπτέμβρη και εκεί ρίχνουν τα δέντρα τα φύλλα τους, αφού προετοιμάζονται για τη νεκρή περίοδο του χρόνου, τον χειμώνα! Που ισχύει για αυτές τις χώρες. Και όχι για τη δικιά μας!
Και το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά μας να μαθαίνουν το ανάποδο από αυτό που βλέπουν στην πραγματικότητα. Και δυστυχώς έτσι κάναμε κι εμείς. Έτσι με αυτό τον τρόπο κατ’ επέκταση μαθαίνουμε να μη συνδέουμε τις γνώσεις μας με την πραγματικότητα και στο τέλος να αποκτούμε σχιζοφρένεια και να γινόμαστε διχασμένες προσωπικότητες! «…Άλλα μου λεν τα μάτια μου και άλλα το μυαλό μου!».
Σε αυτό που διαφοροποιείται πρακτικά το φθινόπωρο από το καλοκαίρι στη χώρα μας – και γίνεται φανερό τον Σεπτέμβρη και Οκτώβρη – είναι η διάρκεια της ηλιοφάνειας. Δηλαδή απλά κι ωραία ότι πέφτει η νύχτα και το σκοτάδι πιο νωρίς και ξημερώνει πιο αργά. Αργεί να γίνει μέρα το πρωί και η νύχτα είναι μεγάλη. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό, κατά τη γνώμη μου, για την απαραίτητη διαφοροποίηση του φθινοπώρου από το καλοκαίρι στη διδασκαλία μας στα παιδιά, εφόσον βέβαια, πιστεύουμε ότι κάθε γνώση πρέπει να συνδέεται με τον άμεσο χώρο στον οποίο ζουν και κινούνται τα παιδιά μας.
Εν κατακλείδι, η χαρά του καλοκαιριού, δεν κρατά για πάντα και θα τη διαδεχθεί η λαβυρινθώδης καθημερινότητα του φθινοπώρου και του χειμώνα, όμως και αυτή λίγο αργότερα θα παρέλθει. Μόνο οι καλλιτέχνες, φύσεις πιο ευαίσθητες και αέρινες ψυχές, μυούνταν πάντα στις εποχές λίγο πιο έντονα, πιο πιστά και πιο απρόβλεπτα από ότι εμείς οι άλλοι. Όμως ας αρκεστούμε στα πιο πολυφορεμένα και ακουσμένα κλισέ, τα οποία εσωκλείουν μια δύναμη. Το: «Ζήσε (σ)το παρόν» λοιπόν κρύβει μέσα του την επίγνωση ότι δεν θα είμαστε εδώ για πάντα, διότι αυτό που ζούμε, την επόμενη ακριβώς στιγμή θα λάβει τέλος.
Καλό υπόλοιπο φθινοπώρου και καλό χειμώνα!