Του Αλέξανδρου Καπανιάρη*
Για το 2021 η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών, συνεχίζοντας την παράδοση των τελευταίων ετών στη δημιουργία θεματικών ημερολογίων από τον χώρο των εικαστικών τεχνών, παρουσιάζει φέτος το ημερολόγιό της για το 2021 αφιερωμένο στον ζωγράφο Γεώργιο Κοσμαδόπουλο. Τα προηγούμενα χρόνια επίσης κυκλοφόρησαν τα καλαίσθητα ημερολόγια για τον Νικόλαο Χριστόπουλο (2017), τον Giorgio De Chirico (2018), τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ (2019) και τον Γιώργο Γουναρόπουλο (2020). Όλα τα θεματικά ημερολόγια της Ε.Θ.Ε. εστιάζουν σε ντόπιους καλλιτέχνες αναδεικνύοντας μ’ αυτό τον τρόπο το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα της Μαγνησίας στη λαϊκή και λόγια ζωγραφική.
Η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών συμπλήρωσε φέτος μισό αιώνα δημιουργικής πορείας, με μεγάλη προσφορά στην επιστήμη, στην έρευνα, στην τοπική ιστορία και κυρίως στον πολιτισμό. Εκτός από τις σημαντικές εκδηλώσεις, ομιλίες, παρουσιάσεις κα εκθέσεις που έχει διοργανώσει ή συνδιοργανώσει η Ε.Θ.Ε. έχει να επιδείξει ένα σπουδαίο επίτευγμα, αυτό της έκδοσης του επιστημονικού της οργάνου, του «Αρχείου Θεσσαλικών Μελετών», το οποίο περιλαμβάνει πρωτότυπες μελέτες ιστορικού, λαογραφικού, αρχαιολογικού και λογοτεχνικού περιεχομένου. Η προσφορά της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών τιμήθηκε και επιβραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών, το 2011. Επίσης ιδρυτές και μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων αυτής της σπουδαίας πνευματικής εστίας για την περιοχή μας, υπήρξαν προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών όπως ο Δημήτρης Θεοχάρης, ο Γιώργος Χουρμουζιάδης, ο Νίκος Μπαζιάνας, ο Kώστας Στριμμένος, ο Απόστολος Λιβανός, ο Κίτσος Μακρής, ο Γιάννης Μουγογιάννης, ο Γιάννης Σακελλίωνας, ο Νίκος Κολοβός, ο Μένιος Μουρτζόπουλος, ο Γιώργος Θωμάς και ο Κώστας Λιάπης.
Η σημερινή πρόεδρος της Ε.Θ.Ε. κ. Μηλίτσα Ζαρλή – Καραθάνου, συνέχεια αυτής της παράδοσης, με πολλά χρόνια θητείας στο τιμόνι της Ε.Θ.Ε., αποτελεί ψυχή αυτής της προσπάθειας συντονίζοντας για ακόμα μια φορά την ύλη και έχοντας την επιμέλεια και αυτής της έκδοσης. Σημαντική βέβαια είναι και η προσφορά όλων των προηγούμενων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου όπως και του σημερινού.
Βέβαια η ποιότητα μιας τέτοιας έκδοσης, θα ήταν δυνατόν να διασφαλιστεί αν δεν παρείχαν την οικονομική τους στήριξη ο καρδιοχειρουργός κ. Δημήτρης Χρ. Ηλιόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής καρδιοχειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η βιομηχανία ΕΨΑ, ο Ο.Λ.Β. και το Εμπορικό Επιμελητήριο Μαγνησίας.
Εστιάζοντας στο θέμα του φετινού ημερολογίου της Ε.Θ.Ε. που σχετίζεται με το έργο του ζωγράφου Γεώργιου Κασμαδόπουλου θα παραθέσουμε πρώτα από όλα κάποια ιστορικά στοιχεία για την οικογένεια Κοσμαδόπουλου, η οποία ήταν στενά συνδεδεμένη με ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του Βόλου. Η οικογένεια Κοσμαδόπουλου, αργυραμοιβοί στο επάγγελμα και με καταγωγή από το Πουρί της Ζαγοράς, κατείχαν πολύ σημαντικό ρόλο στα επιχειρηματικά δρώμενα της πόλης του Βόλου. Η οικογένεια Κοσμαδόπουλου ως μια από τις πιο εύπορες οικογένειες του Βόλου κατάφερε να ιδρύσει την Τράπεζα Κοσμαδόπουλου, να συνδεθεί με την Ανώνυμη Ηλεκτρική Εταιρεία Βόλου, την Εταιρεία Ψυγείων Αγριάς (ΕΨΑ) και την εταιρεία Τσιμέντων «Όλυμπος», που αργότερα συγχωνεύτηκε με την εταιρεία «Ηρακλής», δημιουργώντας την ΑΓΕΤ.
Ο Γεώργιος Κοσμαδόπουλος, γιος του τραπεζίτη Δημήτριου Κασμαδόπουλου, γεννήθηκε στη Ζαγορά το 1890 και πέθανε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Λειψίας (Γερμανία) και στην Grande Chaumière του Παρισιού. Συμμετείχε από το 1926 σε αρκετές εκθέσεις της Ελλάδας και του εξωτερικού και το 1936 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το Αργυρό Μετάλλιο της Διεθνούς Εκθέσεως του Παρισιού. Συμμετείχε μεταξύ άλλων στην Μπιενάλε της Βενετίας (1934 και 1936) και σε πολλές πανελλήνιες εκθέσεις. Οι πίνακές του περιλαμβάνουν πορτρέτα, ηθογραφικές συνθέσεις και τοπιογραφίες. Το ύφος του κινείται ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον ιμπρεσιονισμό. Ειδικά στις τοπιογραφίες του, χρησιμοποίησε τις μικρές κοφτές πινελιές των ιμπρεσιονιστών με τις χρωματικές αντιθέσεις των εξπρεσιονιστών.
Το ημερολόγιο της Ε.Θ.Ε., 205 σελίδων, αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος της έκδοσης σε τετραχρωμία αποτελείται από 73 σελίδες, στις οποίες περιλαμβάνονται 26 έργα με λάδι σε καμβά και ξύλο. Στο δεύτερο μέρος (ημερολόγιο) είναι ασπρόμαυρο με φωτογραφίες από τη ζωή και το έργο της οικογένειας Κοσμαδόπουλου. Η έκδοση επίσης περιλαμβάνει χειρόγραφα και φωτογραφίες από την οικογένεια Κοσμαδόπουλου. Επιπρόσθετα στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται εισαγωγικά κείμενα της Μηλίτσας Καραθάνου – Ζαρλή, του Δημήτριου Ηλιόπουλου, του Νικόλαου Τσαούτου, του Σωκράτη Αναγνώστου και του Αριστοτέλη Μπασδάνη. Το εικαστικό έργο του Γεώργιου Κοσμαδόπουλου περιγράφει με σαφήνεια η ιστορικός τέχνης Ειρήνη Σαββανή, ενώ τη δραστηριότητα της οικογένειας καταγράφει συστηματικά η δρ Αννίτα Πρασσά, προϊσταμένη Γ.Α.Κ. Μαγνησίας. Η έκδοση σε επίπεδο καλλιτεχνικής επιμέλειας, σχεδίασης και εκτύπωσης φέρει το αποτύπωμα των γραφικών τεχνών «Παλμός».
Η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών σε πείσμα των καιρών επιμένει σε μια καλαίσθητη έκδοση – ημερολόγιο συνεισφέροντας στη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής, αναδεικνύοντας παράλληλα το σημαντικό έργο λαϊκών και λόγιων ζωγράφων της Μαγνησίας. Τα πέντε τελευταία ημερολόγια της Ε.Θ.Ε. στην ουσία συγκροτούν μια εκδοτική συλλογή, μια σειρά ημερολογίων που μαζί με τα αντίστοιχα επτά ημερολόγια του φορέα πολιτισμού της Ι.Μ.Δ. «Μαγνήτων Κιβωτός» σφραγίζουν μια ολόκληρη περίοδο θεματικών ημερολογίων – εκδόσεων.
Ας στηρίξουμε λοιπόν όλοι οι Μαγνησιώτες αυτή την έκδοση που αποτελεί ταυτόχρονα και ένα βασικό ετήσιο έσοδο της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε. Όλοι μπορούμε να προμηθευτούμε και να προσφέρουμε ως δώρο αυτή την καλαίσθητη έκδοση. Έτσι συνεισφέρουμε έμπρακτα σε προσπάθειες που πραγματικά διασώζουν τον πολιτισμό μας.
*Ο Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης είναι διδάκτωρ Ψηφιακής Λαογραφίας, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δ.Π.Θ. και συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Πληροφορικής του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Θεσσαλίας