Τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών από δικηγόρους (ευεργέτημα πενίας) ζητούν εκατοντάδες πολίτες, που απευθύνονται στη δικαιοσύνη, καθώς αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά και να καταβάλουν τα χρήματα που απαιτούνται, για παράβολα και λοιπά δικαστικά έξοδα και αμοιβές δικηγόρων.
Μέχρι σήμερα το τρέχον έτος έχουν υποβληθεί περίπου 300 αιτήματα από πολίτες προς τις δικαστικές αρχές του Βόλου για παροχή υπηρεσιών από δικηγόρους σε δίκες που έχουν, όπως στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο ή στο Ειρηνοδικείο. Σύμφωνα με στοιχεία από το Πρωτοδικείο Βόλου, το ευεργέτημα της πενίας έχουν ζητήσει με αιτήσεις τους 180 περίπου πολίτες της Μαγνησίας, ενώ άλλοι 120 περίπου έχουν ζητήσει το ίδιο ευεργέτημα από το Ειρηνοδικείο Βόλου. Αναφορικά με το Πρωτοδικείο, οι αιτήσεις αφορούν δίκες στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο, ενώ στο Ειρηνοδικείο αφορούν οι περισσότερες αιτήματα υπαγωγής στον Νόμο Κατσέλη για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και ελάχιστα αλλαγές ονομάτων (ληξιαρχικές πράξεις) και αποποιήσεις κληρονομιών.
Μάλιστα το Ειρηνοδικείο έχει ορίσει δύο ημέρες την εβδομάδα, Τρίτη και Πέμπτη, που δέχεται τις σχετικές αιτήσεις. Μεταξύ αυτών φυσικά που καταθέτουν αιτήσεις, είναι και ορισμένοι δικομανείς…
«Η τάση είναι αυξητική, όσο η κρίση μεγαλώνει», δηλώνει ο προϊστάμενος του Ειρηνοδικείου Βόλου Βασίλειος Κουκόπουλος.
Για να υπαχθεί ένας πολίτης στο ευεργέτημα της πενίας και να του δοθεί η δυνατότητα να έχει δωρεάν υπηρεσίες από δικηγόρο, πρέπει να απευθυνθεί με αίτησή του στο αρμόδιο δικαστήριο, το Πρωτοδικείο ή το Ειρηνοδικείο.
Το ευεργέτημα (άρθρο 194) παρέχεται σε όποιον αποδεδειγμένα δεν μπορεί να καταβάλει τα έξοδα της δίκης και τα παράβολα, χωρίς να περιορισθούν από αυτό τα απαραίτητα μέσα για τη διατροφή του ίδιου και της οικογένειάς του.
Το ευεργέτημα μπορεί να δοθεί και σε νομικά πρόσωπα, κοινωφελή ή που δεν επιδιώκουν κερδοσκοπικό σκοπό, καθώς και σε ομάδες προσώπων που έχουν την ικανότητα να είναι διάδικοι, αν αποδεικνύουν ότι με την προκαταβολή των εξόδων γίνεται πια αδύνατη ή προβληματική η εκπλήρωση του σκοπού τους. Η διάταξη αυτή εφαρμόζεται και σε ομόρρυθμες ή ετερρόρυθμες εταιρείες, καθώς και σε συνεταιρισμούς, εφόσον η καταβολή των εξόδων δεν μπορεί να γίνει ούτε από το ταμείο τους ούτε από τα μέλη, χωρίς να περιοριστούν τα απαραίτητα μέσα για τη διατροφή των ιδίων και της οικογένειάς τους. Το ευεργέτημα επίσης δίνεται, μόνον εφόσον η δίκη δεν παρουσιάζεται φανερά άδικη ή ασύμφορη. Με τις ίδιες προϋποθέσεις μπορεί να δοθεί το ευεργέτημα της πενίας και σε αλλοδαπούς και σε πρόσωπα που αποδεδειγμένα δεν έχουν ιθαγένεια.
Η διαδικασία
Το ευεργέτημα της πενίας δίνεται ύστερα από αίτηση, από τον ειρηνοδίκη, τον δικαστή του μονομελούς πρωτοδικείου ή τον πρόεδρο του δικαστηρίου στο οποίο εκκρεμεί ή πρόκειται να εισαχθεί η δίκη και, αν πρόκειται για πράξεις που είναι άσχετες με δίκη, από τον ειρηνοδίκη της κατοικίας του αιτούντος. Η αίτηση πρέπει να αναφέρει συνοπτικά το αντικείμενο της δίκης ή της πράξης, τα αποδεικτικά μέσα που υπάρχουν για την κύρια υπόθεση, καθώς και τα στοιχεία που βεβαιώνουν τη συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 194. Στην αίτηση πρέπει να επισυνάπτονται: α) Πιστοποιητικό, ατελώς, του δημάρχου όπου είναι η κατοικία ή η μόνιμη διαμονή του αιτούντος, το οποίο βεβαιώνει την επαγγελματική, οικονομική και οικογενειακή κατάστασή του και β) πιστοποιητικό, ατελώς, του οικονομικού εφόρου της κατοικίας ή της μόνιμης διαμονής του αιτούντος, το οποίο βεβαιώνει αν ο αιτών υπέβαλε κατά την τελευταία τριετία δήλωση φόρου εισοδήματος ή οποιουδήποτε άλλου άμεσου φόρου, καθώς και την εξακρίβωσή της, ύστερα από έλεγχο.
Όπως σημειώνει ο δικηγόρος Κυριάκος Παπαγεωργίου στον Δικηγορικό Σύλλογο υπάρχουν δύο λίστες συναδέλφων. Μία για το ευεργέτημα της πενίας και μία για κακουργήματα, όπου είναι υποχρεωτική η παράσταση δικηγόρου. Στο κακούργημα ο πολίτης που έχει αδυναμία, δηλώνει ότι δεν έχει δικηγόρο και ο Σύλλογος προβαίνει σε κλήρωση από τη λίστα, στον οποίο και αναθέτει για ενημέρωση τον φάκελο της υπόθεσης για μία ώρα. Μετά την παρέλευση της μιας ώρας, τον ξανακαλεί για να συμμετάσχει στη δίκη. Και στην περίπτωση του ευεργετήματος της πενίας, προσθέτει ο κ. Παπαγεωργίου, γίνεται κλήρωση, ενώ και στις δύο περιπτώσεις προβλέπεται μια αποζημίωση από το Ελληνικό Δημόσιο.
Το ευεργέτημα της πενίας δίνεται χωριστά για κάθε δίκη, ισχύει για κάθε βαθμό δικαιοδοσίας για κάθε δικαστήριο και περιλαμβάνει την αναγκαστική εκτέλεση της απόφασης. Όποιος έλαβε το ευεργέτημα της πενίας απαλλάσσεται προσωρινά από την υποχρέωση να καταβάλει τα έξοδα της δίκης και γενικά της διαδικασίας, ιδίως τα τέλη χαρτοσήμου, το τέλος δικαστικού ενσήμου, το τέλος του απογράφου και τις προσαυξήσεις τους, τα παράβολα, τα δικαιώματα των συμβολαιογράφων και των δικαστικών επιμελητών, των μαρτύρων και άλλων δικαστικών πληρεξουσίων, καθώς και από την υποχρέωση εγγυοδοσίας για τα έξοδα αυτά.
Η παραχώρηση του ευεργετήματος της πενίας εξάλλου δεν επηρεάζει την υποχρέωση, να πληρωθούν τα έξοδα που επιδικάστηκαν στον αντίδικο.
Στο Νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για τα Παράβολα προβλέπεται τη διαδικασία για το ευεργέτημα της πενίας να την αναλάβουν οι δικηγορικοί σύλλογοι των εδρών των Εφετείων και για τη Μαγνησία η Λάρισα. Ωστόσο ο ΔΣΒ ζητεί να αναλάβουν τη διαδικασία οι κατά τόπους δικηγορικοί σύλλογοι.