Πολιτισμός

Αχιλλέας Κυριακίδης: Όλους μας απασχολεί ο χρόνος “Θ”

κυριακίδης πρόσωπο

Με αφορμή την ανθολόγηση του συγγραφικού έργου του από το 1973 ως το 1995 με τίτλο “Μουσική και άλλα πεζά”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη, ο συγγραφέας, μεταφραστής και κινηματογραφιστής Αχιλλέας Κυριακίδης μιλά στις Διαδρομές και στη Χαριτίνη Μαλισσόβα για τη νοσταλγία και τη συγκίνηση που νιώθει βλέποντας τη συγκεντρωτική έκδοση του πρώτου και μεταγενέστερου έργου του. Αναφέρεται στον Μπόρχες αλλά και στον Νομπελίστα Πατρίκ Μοντιανό (έργα των οποίων έχει μεταφράσει), στη σχέση του με τον Θ.Αγγελόπουλο, αλλά και στην πορεία του ως σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής. Αποκαλύπτει τα μελλοντικά του βιβλία, τη σχέση του με το χρόνο και τη σημασία της οικογένειας στη ζωή του, ενώ με γενναιοδωρία απαριθμεί τα νέα πρόσωπα που πιστεύει ότι θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική λογοτεχνία.

Το βιβλίο σας «Μουσική και άλλα πεζά», είναι μια αναδρομή στην πεζογραφία σας από το 1973 έως το 1995, μια γνωριμία με τα πρώτα σας βήματα, μια ανθολόγηση του έργου σας. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;

Δεν είναι μόνο τα πρώτα βήματα, αλλά και πολλά μεταγενέστερα, αφού περιλαμβάνονται –και δη αυτούσια– τα βιβλία Ο πληθυντικός μονόλογος του 1984, Διεστραμμένες ιστορίες του 1988 και Μουσική του 1995, τα οποία, βέβαια, πλαισιώνονται και με διηγήματα (από 5) των πρώτων συλλογών, Διαφάνεια του 1973 και Στοιχεία ταυτότητος του 1977.

Ποια είναι τα συναισθήματά σας από την ανθολόγηση του έργου σας, σαράντα χρόνια μετά;
Από τα δύο πρώτα βιβλία, μια νοσταλγία της αθωότητας· από τα επόμενα, μια συγκίνηση που έχει να κάνει με τον αγώνα και την επιτυχή του έκβαση για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους το οποίο έμελλε να παγιωθεί με τις δύο μεταγενέστερες συλλογές διηγημάτων (“Τεχνητές αναπνοές”του 2003 και “Ο καθρέφτης του τυφλού” του 2005) και, κυρίως, τις δύο τελευταίες νουβέλες: “Κωμωδία”του 2010 και “360” του 2013. Για να προλάβω τυχόν κακεντρέχειες, σας παρακαλώ να προσέξετε ότι το επίθετο «επιτυχής» φορέθηκε στην «κατάκτηση» και όχι στο «ύφος».

Τελειώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου, νομίζω πως θα μπορούσα άνετα να έχω διαβάσει πρώτα το επίγραμμα. Επιπλέον, η ανθολόγηση ξεκινά από το πιο πρόσφατο προς το πιο παλιό βιβλίο. Υπάρχει λόγος που έγινε αυτό;
Μα αυτή δεν είναι η λογική της αναδρομής; Aφήστε που θα μου ήταν αδύνατον να μην προτάξω, σε οποιαδήποτε ανθολογία, τη Μουσική. “De la musique avant toute chose” («Προ παντός η μουσική») είπε ο Βερλέν.

Μπορεί ο δημιουργός να δει αποστασιοποιημένα -και μέχρι ποιο βαθμό- το έργο του;
Ο δημιουργός οφείλει να μπορεί να δει το έργο του αποστασιοποιημένα. Δίκην τρέιλερ, ιδού δύο σχετικοί αφορισμοί μου από υπό έκδοσιν βιβλίο μου: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για έτοιμο έργο, πριν ο συγγραφέας αισθανθεί λαθραναγνώστης του» και: «Όταν το έργο κρύβεται απ’ τον δημιουργό του, τότε έχει κλείσει άλλος ένας προπατορικός κύκλος».

Δεν θα μπορούσα να μην σας ρωτήσω για την επιρροή των βιβλίων που έχετε μεταφράσει και,κυρίως, για τα Πεζά του Μπόρχες.
Δεδομένου ότι δεν μπορώ να ορίσω καλύτερα έναν μεταφραστή παρά ως «δημιουργικό αναγνώστη», τολμώ να πω ότι η σχέση (και η εξ αυτής επιρροή) του μεταφραστή με τον συγγραφέα τον οποίο μεταφράζει, δεν διαφέρει σε τίποτα από την αντίστοιχη του αναγνώστη με τον συγγραφέα τον οποίο διαβάζει. Όσο για τον Μπόρχες, πραγματικά δεν ξέρω πώς να διατυπώσω τον τρόπο με τον οποίο άλλαξαν όχι μόνο η σκέψη μου και το συγγραφικό μου ύφος αλλά και η ζωή μου μετά από τη γνωριμία μου με το έργο του, εκείνη τη μετωπική σύγκρουση που κονιορτοποίησε όλες μου τις αυτάρεσκες βεβαιότητες, ούτε μπορώ να εξηγήσω τι είναι αυτό τελοσπάντων που ακόμα με κρατάει, εκόντα, δεσμώτη του, να γυροφέρνω στο λαβύρινθό του σαν μακάριος Μινώταυρος.

Πατρίκ Μοντιανό, νομπελίστας λογοτεχνίας για το 2014, βιβλία του οποίου έχετε επίσης μεταφράσει κι έχετε βραβευτεί γι’ αυτό. Θέλετε να μας μιλήσετε για το έργο του;
Κάθε σχόλιο για τον Πατρίκ Μοντιανό οφείλει να είναι ολιγόλογο, σεμνό, σχεδόν ψιθυριστό, όπως η ζωή του, το έργο του και ο κόσμος του, ένας κόσμος σπαραγμένος και σπαραχτικός, γεμάτος αλλοιωμένες μνήμες και επώδυνες ανασκαφές στην παιδική ηλικία εξ ης τα πάντα εκπορεύονται. Η βράβευσή του ήταν βράβευση του μέτρου και της ταπεινότητας.

Συχνή είναι η αναφορά σας στην Ιωάννα, τη σύζυγό σας, αλλά και στην οικογένεια γενικότερα. Πόσο δύσκολο είναι για έναν άνθρωπο της διανόησης να κρατήσει την οικογένεια; Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της γυναίκας, γενικότερα, στη διατήρηση της οικογενειακής ισορροπίας;
Η απάντηση στη δεύτερη ερώτηση είναι τόσο αυτονόητη, ώστε να μετατρέπει την ερώτηση σε ρητορική, ενώ η απάντηση στην πρώτη θα μπορούσε ν’ απαντηθεί με αντιστροφή της ερώτησης. Όσο για τη σύζυγό μου, είναι το ego μου χωρίς το alter.

Έχετε εκδώσει βιβλία που αφορούν τον κινηματογράφο,έχετε σκηνοθετήσει ταινίες μικρού μήκους σε δικά σας σενάρια.Επίσης οι νουβέλες σας “Κωμωδία ” και “360» έχουν έντονη χροιά σεναρίου ανάλογης ταινίας.Θέλετε να μας μιλήσετε για τη σχέση σας με τον κινηματογράφο;
Έχω εκδώσει ένα βιβλίο με αμιγώς κινηματογραφικά κείμενα (“Η συνέχεια επί της οθόνης@, 1984) και δύο συλλογές δοκιμίων (“Ψευδομαρτυρίες”, 1998, και “Μικρή περιοχή”, 2007), μεγάλο μέρος των οποίων καλύπτουν δοκιμές για συγκεκριμένους (αγαπημένους) σκηνοθέτες ή/και συγκεκριμένες (αγαπημένες) ταινίες. Όμως, δεν είμαι μόνο… παθητικός κινηματογραφόφιλος: έχω γυρίσει 11 ταινίες μικρού μήκους και 2 τηλεταινίες, όλες σε δικά μου σενάρια. Λατρεύω τον κινηματογράφο, κι ο κινηματογράφος μού το ανταπέδωσε επηρεάζοντας βαθιά τη γραφή μου. Όπως σωστά διαγνώσατε, οι δύο τελευταίες μου νουβέλες (“Κωμωδία” και “360”) δείχνουν εμφανή σημάδια αυτής της επιρροής, κυρίως σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του αφηγηματικού χρόνου. Βλέπετε, ως παραβάτης και, ταυτόχρονα, θύμα τού «ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν», όταν γράφω σκέφτομαι με εικόνες, κι όταν σκηνοθετώ, με λέξεις.

Ποιος ο απόηχος της συναναστροφής σας με τον άνθρωπο και δημιουργό Θόδωρο Αγγελόπουλο;
Είχα την ευλογία να συμμετάσχω στο γύρισμα μιας σκηνής της τελευταίας του (δυστυχώς, ο όρος και με τις δύο έννοιες) ταινίας, τρεις μέρες πριν τον βρει αυτός ο παράλογος τροχαίος θάνατος. «Έπαιξα» έναν παλιό συμφοιτητή του κεντρικού ήρωα, που τον συναντά τυχαία σε μια Τράπεζα. Όταν τελειώσαμε το γύρισμα, του είπα: «Πολύ μου άρεσε! Δε γράφεις καμιά άλλη σκηνή με τον συμφοιτητή;». Βγήκα στο δρόμο ανάλαφρος, παίρνοντας μαζί μου το γέλιο του. Δεν τον είχα ξαναδεί πιο ήρεμο, πιο ευτυχισμένο.

Τον Αγγελόπουλο, λ.χ., τον απασχολούσε ο χρόνος. Τι σημαίνει ο χρόνος για εσάς; Τι νιώθετε πως αλλάζει με την πάροδο των χρόνων;
Όλους μάς απασχολεί ο χρόνος. Το θέμα είναι να βρούμε έναν τρόπο να τον απασχολήσουμε κι εμείς, για να μην περνάει.

Πώς βλέπετε το μέλλον στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας; Ποιους νέους Έλληνες συγγραφείς ξεχωρίζετε;
Φοβάμαι ότι η εξαντλητική απαρίθμηση των νέων Ελλήνων συγγραφέων που έχω ξεχωρίσει θα οδηγούσε τη συνέντευξή μας στο δικό της μέλλον, να συνεχιστεί δηλαδή στο επόμενο φύλλο. Από την άλλη, όσο ενδεικτικός και αν είναι, ένας τέτοιος κατάλογος δεν μπορεί να μην περιέχει τους πεζογράφους Ιάκωβο Ανυφαντάκη, Τζούλια Γκανάσου, Βασίλειο Δρόλια, Κατερίνα Έσσλιν, Λευτέρη Καλοσπύρο, Χρίστο Κυθρεώτη, Γιώργο Λαμπράκο, Διονύση Μαρίνο, Ευγενία Μπογιάνου, Νίκο Ξένιο, Δημοσθένη Παπαμάρκο, Άκη Παπαντώνη, Βασιλική Πέτσα, Θεόδωρο Ρακόπουλο, Γιάννη Τσίρμπα, Μάκη Τσίτα, Ελισάβετ Χρονοπούλου, και τους ποιητές Δημήτρη Αθηνάκη, Βασίλη Αμανατίδη, Ευαγγελία Ανδριτσάνου, Χαράλαμπο Γιαννακόπουλο, Γιάννη Δούκα, Παναγιώτη Ιωαννίδη, Όλγα Παπακώστα, Δημήτρη Πέτρου, Κυριάκο Συλφιτζόγλου.

Τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια-βήματα;
Γράφω (αυτός κι αν είναι ενεστώς διαρκείας…) μια νουβέλα με τον τίτλο Σώμα (Πατάκης), ενώ στα πρόθυρα του τυπογραφείου βρίσκεται ένα απάνθισμα αφορισμών μου με τον τίτλο “Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας” (Κίχλη).

 

Βιβλιοκριτική

κυριακίδης βιβλίο

 

Σε έναν τόμο 400 σελίδων  κυκλοφόρησε η ανθολόγηση του συγγραφικού έργου,από το 1973 ως το 1995,του Αχιλλέα Κυριακίδη.

Στο βιβλίο με το καλαίσθητο εξώφυλλο,βασισμένο σε εγκατάσταση του Andre Slominski(2010) -σίγουρα τραβά την προσοχή το πιάνο δίπλα στον μισογκρεμισμένο τοίχο-
περιλαμβάνονται –και δη αυτούσια– τα βιβλία :”Ο πληθυντικός μονόλογος” του 1984, “Διεστραμμένες ιστορίες” του 1988 και “Μουσική”του 1995, τα οποία πλαισιώνονται και με διηγήματα (από 5) των πρώτων συλλογών,” Διαφάνεια” του 1973 και “Στοιχεία ταυτότητος” του 1977.

Εντυπωσιακό είναι ότι άνετα μπορεί να διαβαστεί από το επίμετρο και αντίστροφα, αφού προτάσσονται τα μεταγενέστερα βιβλία, με πρώτο από όλα τη Μουσική ,γιατί,όπως ο ίδιος εξηγεί,”αυτή είναι η λογική της αναδρομής αλλά και θα  ήταν αδύνατον να μην προτάξει, σε οποιαδήποτε ανθολογία, τη Μουσική.”
“De la musique avant toute chose”

Το βιβλίο μας συστήνει με το πρώτο και μεταγενέστερο συγγραφικό έργο του Αχ. Κυριακίδη αλλά και με τον αγώνα και την επιτυχή του έκβαση για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους το οποίο έμελλε να παγιωθεί με τις δύο μεταγενέστερες συλλογές διηγημάτων (“Τεχνητές αναπνοές”του 2003 και “Ο καθρέφτης του τυφλού” του 2005) και, κυρίως, τις δύο τελευταίες νουβέλες:” Κωμωδία”του 2010 και “360” του 2013,μέσω των οποίων ο αναγνώστης απολαμβάνει τη εξαιρετική γραφή του.
Το επίμετρο του Αρ.Σαίνη,εξαιρετικά κατατοπιστικό,διευκολύνει στη μύηση στο έργο του “εραστή της απόλυτης αφαίρεσης,του ακριβολόγου,μινιμαλιστή και διάφανου πεζογράφου” (όπως τον αποκαλεί) ,Αχιλλέα Κυριακίδη.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης γεννήθηκε το 1946 στο Κάιρο. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει εννέα βιβλία με διηγήματα, μικρά πεζά και δοκίμια (κινηματογραφικά και φιλολογικά), έχει γράψει τρία σενάρια που γυρίστηκαν σε ισάριθμες κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους, και έχει σκηνοθετήσει έντεκα ταινίες μικρού μήκους σε δικά του σενάρια. Κυκλοφορούν πάνω από σαράντα πέντε μεταφράσεις του έργων συγγραφέων όπως ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Ζορζ Περέκ, ο Ρεϊμόν Κενό, ο Λουίς Σεπούλβεδα, ο Αλφρέντ Ζαρί, ο Ρολάν Τοπόρ, ο Άντριου Κρούμι, ο Ζαν Εσενόζ, ο Κάρλο Φραμπέτι κ.ά. Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τις “Τεχνητές αναπνοές”, το 2006 με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, για τη μετάφραση των πεζογραφικών “Απάντων” του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (στην οριστική έκδοση των “Ελληνικών Γραμμάτων” -η απονομή έγινε το 2007), την επόμενη χρονιά με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη Μετάφρασης, στο πλαίσιο των Καβαφείων 2007, και το 2009 με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γαλλόφωνης Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ, για τη μετάφραση του μυθιστορήματος “Στο cafe της χαμένης νιότης” του Πατρίκ Μοντιανό.

Χαριτίνη Μαλισσόβα

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το