Ένα όστρακο ηλικίας μισού εκατομμυρίου ετών φέρει πάνω του «ζικ ζακ» χαραγματιές που φαίνεται να έχουν γίνει εκ προθέσεως. Το γεγονός αυτό καθιστά το εν λόγω αντικείμενο το αρχαιότερο έργο συμβολικής «τέχνης» που έχει βρεθεί ποτέ, τουλάχιστον 300.000 χρόνια αρχαιότερο από οτιδήποτε σχετικό είχε ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα.
Το όστρακο είχε βρεθεί στην Ιάβα της Ινδονησίας στο τέλος του 19ου αιώνα, αλλά μόλις τώρα μελετήθηκε και έγινε αντιληπτή η σημασία του για την ανάδυση της πολύπλοκης και δημιουργικής ανθρώπινης σκέψης.
Το εντυπωσιακό είναι ότι ο πιθανός δημιουργός του αφηρημένου έργου τέχνης είναι ο «Όρθιος Άνθρωπος» (Homo erectus), ένας πρόγονος του σύγχρονου «έμφρονος» ανθρώπου (Homo sapiens), ο οποίος έως τώρα δεν θεωρείτο ικανός για τόσο συμβολική σκέψη. Μερικοί επιστήμονες θεωρούν μάλιστα ότι το εύρημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε γενικότερη αναθεώρηση των σημερινών απόψεων για τις περιορισμένες νοητικές και καλλιτεχνικές ικανότητες των μακρινών προγόνων μας.
Η δημιουργία έργων τέχνης θεωρείται πιο πρόσφατη κατάκτηση του ανθρώπου. Ωραίες σπηλαιογραφίες ηλικίας 40.000 ετών έχουν βρεθεί στην Ευρώπη και στην Ινδονησία, ενώ άλλες πιο απλές έχουν ανακαλυφθεί στην Αφρική και χρονολογούνται προ 100.000 ετών περίπου.
Ποτέ όμως μέχρι σήμερα δεν είχαν αποδοθεί ανάλογα δημιουργήματα στον Ηomo erectus, ένα είδος που εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από 1,9 έως 2 δισεκατομμύρια χρόνια, εξαπλώθηκε έως την Ασία και εξαφανίστηκε πριν από περίπου 140.000 έως 150.000 χρόνια και ενώ στο μεταξύ είχαν κάνει την εμφάνισή τους οι Νεάντερταλ. Οι περισσότεροι παλαιοανθρωπολόγοι θεωρούν τους Homo erectus τους άμεσους προγόνους τόσο των σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens), όσο και των «ξαδερφιών» μας, των Νεάντερταλ.
Το χαραγμένο όστρακο του γλυκού νερού είχε βρεθεί από τον ολλανδό παλαιοντολόγο Ευγένιο Ντιμπουά στην περιοχή Τρινίλ της ανατολικής Ιάβα, εκεί όπου ο ίδιος είχε ανακαλύψει το 1891 το πρώτο απολίθωμα Homo erectus (τον λεγόμενο ″Άνθρωπο της Ιάβα″). Μετέφερε όλα τα ευρήματα στην Ολλανδία, όπου εξετάστηκαν στη διάρκεια του μεσοπολέμου και μετά καταχωνιάστηκαν στα υπόγεια του Μουσείου του Λέιντεν. Ώσπου η βιολόγος Ζοζεφίν Ζόορντενς του ίδιου πανεπιστημίου τα «ξέθαψε» στην εποχή μας, τα μελέτησε ξανά και κατάλαβε την αξία τους.
Αναλυτικά στο www.ethnos.gr