25 χρόνια έρευνες στις θάλασσες από το Εργαστήριο Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Σε ακούραστο ερευνητή των ασπόνδυλων ζωικών οργανισμών, από τo Θρακικό μέχρι το Κρητικό Πέλαγος και από το Ιόνιο μέχρι και το Αιγαίο Πέλαγος έχει εξελιχθεί το Εργαστήριο Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιας Βιολογίας του Τμήματος Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Οι έρευνες πάνω σε διάφορους οργανισμούς όπως, αχινοί, ολοθούρια, σουπιές, πίνες και σφουγγάρια, οι οποίες μάλιστα εξασφαλίζουν και τους απαιτούμενους πόρους μέσω εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, είναι συνεχείς, αναδεικνύοντας ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Το Εργαστήριο Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ιδρύθηκε το 1995 (ΠΔ 50/ΦΕΚ Α´ 38/22-02-1995) και καλύπτει διδακτικές και ερευνητικές ανάγκες σε γνωστικά αντικείμενα της θαλάσσιας βιολογίας και ωκεανογραφίας, όπως η μελέτη της ποιοτικής και ποσοτικής σύνθεσης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, καθώς επίσης την παραγωγικότητα και τους μηχανισμούς που την ελέγχουν, τη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την εκτίμηση των βιολογικών της επιπτώσεων, της οικονομικής αποτίμησης της αξίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας στο πλαίσιο των αρχών της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος με την ταυτόχρονη επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Οι σύγχρονες και ποιοτικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμός του, που έχουν μάλιστα πιστοποιηθεί με ISO 9001:2015, το καθιστούν ικανό τόσο για εκπαίδευση υψηλού επιπέδου, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό – διδακτορικό επίπεδο, αλλά και για την εκπόνηση και υλοποίηση, σημαντικών, εθνικών και διεθνών ερευνητικών προγραμμάτων.

Έρευνες σε όλες τις θάλασσες
«Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στη φυσιολογία των ασπόνδυλων, όπως η σουπιά, ο αχινός, τα σφουγγάρια, αποτελεί ένα πεδίο μελέτης του εργαστηρίου μας. Επίσης ένα άλλο μεγάλο κομμάτι είναι οι μελέτες αναγεννητικής ικανότητας σε ορισμένα είδη, όπως το ολοθούριο, αλλά και οι έρευνες για την αλιεία, την αναπαραγωγή και την αφθονία. Τέλος, ασχολούμαστε με τη μελέτη κοινοτήτων, που ζουν στον πυθμένα της θάλασσας. Ασφαλώς όλα αυτά σχετίζονται άμεσα με το πεδίο. Δηλαδή θα πρέπει οι φοιτητές, μας, οι μεταπτυχιακοί, οι διδάκτορες, οι ερευνητές και οι άλλοι συνεργάτες μας να βρίσκονται στη θάλασσα», τόνισε ο καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ιχθυολογίας, διευθυντής του Εργαστηρίου κ. Δημήτρης Βαφείδης και πρόσθεσε πως «η έρευνά μας επεκτείνεται σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές, από το Θρακικό μέχρι το Κρητικό Πέλαγος και από το Ιόνιο μέχρι το Αιγαίο». Ο καθηγητής πρόσθεσε πως «το εργαστήριο Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιας Βιολογίας έχει μια μακρά ιστορία, όντας από τα παλαιότερα του Τμήματος. Αποτελείται από 6 μέλη ΔΕΠ, υποψήφιους διδάκτορες και τεχνικό προσωπικό (ΕΤΕΠ-ΕΔΙΠ) με κύρια ερευνητικά και διδακτικά ενδιαφέροντα, που καλύπτουν το ευρύ φάσμα της θαλάσσιας Βιολογίας και Ωκεανογραφίας».

Εισβολές ξενικών ειδών στις ελληνικές θάλασσες
«Οι θάλασσες αλλάζουν», υπογραμμίζει ο Βαφείδης και συμπληρώνει πως «δεν είναι οι θάλασσες αυτές που βλέπαμε πριν 15-20 χρόνια και δεν θα είναι οι ίδιες μετά από 20 χρόνια. Λέγοντας ότι αλλάζουν, εννοούμε πως μεταβάλλονται τα πλήθη και τα είδη. Έχουμε τις εισβολές ξενικών ειδών και τον ανταγωνισμό τους με τα ντόπια, την υπεραλίευση, ενώ εξαφανίζονται οι μεγάλοι θηρευτές. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, όπως και ότι μεταβάλλονται οι θερμοκρασίες, το pH. Επίσης κατά καιρούς συμβαίνουν πληθυσμιακές εκρήξεις, όπως είναι το καλοκαίρι με τις μέδουσες», επισήμανε ο καθηγητής.

Πρόγραμμα για τα ολοθούρια και τους πληθυσμούς τους
Ένα από τα πιο πρόσφατα ερευνητικά προγράμματα του Εργαστηρίου Ωκεανογραφίας, σχετίζεται με τα ολοθούρια και την αφθονία τους. «Οι στόχοι του προγράμματος για τα ολοθούρια είναι να εντοπίσουμε τους πληθυσμούς τους, τις γενετικές τους διαφορές, αλλά και την ποιότητα της σάρκας και ιδιαίτερα πόσο πλούσια ή φτωχή είναι σε ω3. Επίσης θέμα του προγράμματος αποτελεί η διαχείριση της μεταποίησης της σάρκας. Είναι διαφορετικά κομμάτια, που εμπλέκονται ερευνητές από το δικό μας Πανεπιστήμιο, το ΕΚΠΑ, το ΑΠΘ», σημείωσε ο κ. Βαφείδης.

Από την κατάδυση στην ανάλυση δειγμάτων στο εργαστήριο
Η έρευνα πεδίου είναι μια πραγματική πρόκληση. Οι ερευνητές μπαίνουν στο αλιευτικό σκάφος, γίνεται η κατάδυση από τους ίδιους ή τους επαγγελματίες δύτες για τη συλλογή στοιχείων, που θα μελετηθούν μετά στο Εργαστήριο Ωκεανογραφίας.
Ο κ. Βαφείδης μας περιγράφει τη διαδικασία, λέγοντας πως «η έρευνα για τη συλλογή πεδίου έχει διάφορα στάδια. Γίνεται η συμφωνία σύμβασης με ένα ενεργό επαγγελματία αλιέα, για να μεταφέρει τους ερευνητές στα σημεία της θάλασσας, που έχουν επιλεγεί για τις δειγματοληψίες και οι οποίες συνήθως γίνονται με κατάδυση. Έχουμε επαγγελματίες δύτες και καταδυτική ομάδα για τον σκοπό αυτό. Με τη χρήση ηλεκτρονικού εξοπλισμού καταγράφουμε τους παράγοντες, όπως η θερμοκρασία, η αλατότητα, η χλωροφύλλη. Είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Στη συνέχεια ακολουθούμε μια σειρά από πρωτόκολλα για τους στόχους, καθώς συλλέγονται τα δείγματα και μελετώνται στο εργαστήριό μας για τη συνέχιση και ολοκλήρωση της έρευνας».