Χωρίς αντίδοτο σε εισφοροδιαφυγή και «μαύρη» εργασία παραμένει το ΙΚΑ

«Μαύρες τρύπες» στη μεθοδολογία του συστήματος ελέγχων, εγγενείς αδυναμίες, κατακερματισμός μηχανισμών, έλλειψη στρατηγικών σχεδιασμών και άλλες δυσλειτουργίες που εντοπίστηκαν στο ΙΚΑ δυσκολεύουν την πάταξη της εισφοροδιαφυγής και της ανασφάλιστης εργασίας.

Παράλληλα, η έλλειψη συντονισμού, η ανεπαρκής συνεργασία με άλλους φορείς, η αδυναμία συστηματικής και ακριβούς παρακολούθησης των εσόδων, η μη έγκαιρη χρηματοοικονομική πληροφόρηση κ.λπ. διευκολύνουν τη σημαντική απώλεια εσόδων για τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό φορέα.

Οι διαπιστώσεις αυτές για το ΙΚΑ και κάποιους συνεργαζόμενους ελεγκτικούς φορείς έγιναν από το Ελεγκτικό Συνέδριο και αφορούν την οικονομική περίοδο 2013-’14, οπότε ειδική ομάδα έκανε «φύλλο και φτερό» τα σχετικά συστήματα για την οικονομική διαχείριση, τις εσωτερικές δικλίδες ασφαλείας για τα έσοδα του οργανισμού, τις εισφορές των επιχειρήσεων, τους ελέγχους τους κ.λπ. Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει προσπάθειες βελτίωσης μέσα από διαγωνισμούς και διαδικασίες που αφορούν τους ελέγχους, το μηχανογραφικό σύστημα, τις ηλεκτρονικές διασταυρώσεις, αλλά ο δρόμος παραμένει ακόμα μακρύς.

Η σχεδόν 200 σελίδων έκθεση του ΕΣ διαπίστωσε παράλληλα ότι είχαν ενταχθεί ασφαλιστικά ταμεία βάσει της σχετικής νομοθεσίας του 2008 «με προσωρινά και αναξιόπιστα στοιχεία», παρατήρηση που έχει ιδιαίτερη σημασία εν όψει και των σχεδιαζόμενων νέων συγχωνεύσεων, αφού δόθηκε επίσημα η απάντηση ότι τότε οι εντάξεις έγιναν υπό την πίεση ελλειμμάτων και προκειμένου να διασφαλιστεί η καταβολή των συντάξεων.

Πολύπλοκο
Το ΕΣ επικρίνει επίσης το «ασταθές και πολύπλοκο νομοθετικό πλαίσιο» υπογραμμίζοντας ότι δεν ενισχύει τη διαμόρφωση ασφαλιστικής συνείδησης, τονίζοντας την ανάγκη κωδικοποίησης και αυστηροποίησης της ασφαλιστικής νομοθεσίας. Μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:

• Η διοίκηση δεν μπορεί να γνωρίζει την πλήρη χρηματοοικονομική θέση του Οργανισμού, ώστε να συγκροτήσει αποτελεσματική στρατηγική για τη διαχείριση εισφορών και υποχρεώσεών του.

• Το 2014 υπήρχε μεγάλο ύψος ληξιπρόθεσμων οφειλών από εργοδότες (πάνω από 8,7 δισ.) χωρίς να προκύπτει συνολική εικόνα των επίδικων υποθέσεων και της πορείας των σχετικών δικών, ενώ ποσό περίπου 2,5 δισ. αφορούσε απαιτήσεις ακίνητες από 1950-2007, χωρίς να έχουν γίνει διαδικασίες διερεύνησης και διαγραφής των παλαιότερων απαιτήσεων (έως το 2000) που ανέρχονται σε 904 εκατ. με μικρή πιθανότητα εισπραξιμότητας.

• Διαπιστώθηκε έλλειψη διαχωρισμού αρμοδιοτήτων σε διάφορους ελεγκτές, αλλά και επικάλυψη αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε ελεγκτικούς μηχανισμούς (λόγω έλλειψης προγραμματισμού και συντονισμού), με συνέπεια να εντοπιστούν π.χ. 5 περιπτώσεις όπου οι ίδιοι οι εργοδότες υποβλήθηκαν ξανά σε επιτόπιο έλεγχο μέσα σε λίγες εβδομάδες, τη στιγμή που άλλοι δεν ελέγχθηκαν καθόλου για μεγάλο διάστημα.

• Εχουν ατονήσει οι τακτικές επιθεωρήσεις υποκαταστημάτων του ΙΚΑ και διενεργούνται μόνο ύστερα από καταγγελία.

• Διαπιστώθηκε έλλειψη επικοινωνίας, συνεργασίας και διασταύρωσης στοιχείων εσωτερικά, λόγω και της μη ολοκληρωμένης πληροφοριακής διασύνδεσης μεταξύ τμημάτων, διευθύνσεων, ενώ εντοπίστηκαν αδυναμίες και στην αυτοματοποιημένη διακρίβωση συνταξιούχων που παράλληλα εργάζονται (ώστε να μειωθεί η σύνταξη). Σε δειγματοληπτικό έλεγχο 6 συνταξιούχων που δούλευαν, οι μισοί (3) δεν το είχαν δηλώσει.

• Η έλλειψη μεθοδολογίας και καταγεγραμμένου σχεδιασμού, διαδικασίας επιλογής των κατά προτεραιότητα ελεγχόμενων επιχειρήσεων κ.λπ. εμποδίζουν τον εντοπισμό και την καταγραφή της ανασφάλιστης εργασίας και άλλων παραβάσεων, με συνέπεια την απώλεια εσόδων. Πολλές φορές ο έλεγχος γίνεται κατόπιν καταγγελίας ή με υποκειμενικά κριτήρια του ελεγκτή.

• Παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των εκθέσεων ελέγχου (κάποια υπόθεση χρειάστηκε 1 έτος) αλλά και αρκετές παραγραφές λόγω υπέρβασης 10ετίας για τη διενέργεια ελέγχου, με συνέπεια να μην είναι πλέον εφικτή η διεκδίκηση απαιτήσεων. Σε δείγμα 26 επιχειρήσεων, μόνο 4 δεν είχαν κανένα ζήτημα παραγραφής, ενώ στις υπόλοιπες υπήρχε τέτοιο πρόβλημα για διάφορες προγενέστερες του 2004 χρήσεις.

• Εντοπίστηκαν 185 περιπτώσεις εργοδοτών (μόνο στην περιφέρεια ελέγχου του υποκαταστήματος Συντάγματος) για τους οποίους δεν είχε γίνει κανένας έλεγχος δηλωθέντων – καταβληθέντων για μία 5ετία.

• Δεν γίνεται αξιοποίηση ευρημάτων επιτόπιων ελέγχων. Δειγματοληπτικά από έλεγχο 72 επιχειρήσεων, ενώ βρέθηκαν κλειστές οι 22, δεν διαπιστώθηκε ότι έγιναν ενέργειες για να βρεθούν οι νέες διευθύνσεις τους ή οι ενδεχόμενες μεταβολές τους, μολονότι το ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών των κλειστών επιχειρήσεων ξεπερνά τα 12,4 εκατ. € και ιδίως σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να γίνεται ενδελεχής έρευνα.

• Εντοπίστηκαν περιπτώσεις που δεν ακολούθησαν ουσιαστικοί έλεγχοι μετά τους επιτόπιους, καθώς και περίπτωση εργοδότη για τον οποίο δεν βρέθηκε η πράξη ελέγχου.

• Μέχρι τα μέσα του 2014 υπήρχαν «ατακτοποίητες καταβολές» ύψους 28,8 εκατ. € που έχουν γίνει κανονικά μέσω τραπεζών, αλλά η διόρθωση γίνεται ύστερα από όχληση των εργοδοτών.

• Η απουσία μιας επιτελικής ομάδας που να συντονίζει όλες τις ελεγκτικές υπηρεσίες (ΙΚΑ, ΕΥΠΕΑ, ΣΕΠΕ, Οικονομική Αστυνομία κ.λπ.) έχει ως αποτέλεσμα πλήθος επιχειρήσεων να παραμένουν ανέλεγκτες, ενώ σε άλλες να διενεργούνται επαναλαμβανόμενοι έλεγχοι. Ο κατακερματισμός δεν βοηθά στη δημιουργία ασφαλιστικής συνείδησης ούτε στην πάταξη παραβατικών συμπεριφορών.

• Εντοπίστηκαν δειγματοληπτικά 5 περιπτώσεις όπου υπήρχε επικάλυψη ορισμένων διαστημάτων λήψης επιδόματος ανεργίας από τον ΟΑΕΔ με περιόδους απασχόλησης.

• Διαπιστώθηκαν σημαντικές αδυναμίες του συστήματος ηλεκτρονικής παρακολούθησης και εντοπίστηκαν 71 περιπτώσεις όπου είχαν δηλωθεί κοινοί ΑΦΜ σε διαφορετικούς ασφαλισμένους και άλλες 35 περιπτώσεις με διπλούς Αριθμούς Μητρώου Ασφαλισμένων με κοινό ΑΦΜ, άλλες 3 περιπτώσεις με ασυμφωνίες μεταξύ ΑΦΜ και ονοματεπωνύμων.

• Πρέπει να σχεδιαστεί ένα μητρώο παραβατικότητας με τη συνολική εικόνα της συμπεριφοράς των εργοδοτών και η επιλογή των ελεγχόμενων επιχειρήσεων να μη γίνεται με υποκειμενικά κριτήρια.

Πηγή www.ethnos.gr