Καθημερινές είναι πλέον οι ιστορίες απόγνωσης πολιτών, οι οποίοι βρίσκονται στο εδώλιο κατηγορουμένου και στα ποινικά δικαστήρια του Βόλου, έχοντας απέναντι Δημόσιο και Ασφαλιστικά Ταμεία να τους διώκουν για χρέη. Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των επαγγελματιών της Μαγνησίας που οδηγείται σε οικονομικό αδιέξοδο, καθώς η τακτική του κράτους «μπαταχτσή» συνεχίζεται, παρά τις δηλώσεις και υποσχέσεις κυβερνητικών παραγόντων ότι θα πληρωθούν οφειλόμενα. Για ένα μικρό διάστημα, κάτι κινήθηκε, δόθηκαν μερικά ποσά, σε κάποιους επιχειρηματίες, όμως αυτό «πάγωσε».
Και το φετινό δικαστικό έτος, εκατοντάδες είναι οι επαγγελματίες της Μαγνησίας, οι οποίοι σέρνονται καθημερινά στα δικαστήρια για οφειλές προς το Δημόσιο και το ΙΚΑ, ενώ βρίσκονται αντιμέτωποι με αυστηρές ποινές και υψηλά χρηματικά πρόστιμα.
Τα δικαστήρια του Βόλου έχουν μετατραπεί σε «τιμωροί οφειλετών». Πολλοί επαγγελματίες οδηγήθηκαν σε οικονομικό αδιέξοδο από την τακτική του κράτους βιώνοντας το δικό τους δράμα…
Τα πινάκια των συνεδριάσεων των ποινικών δικαστηρίων – Τριμελούς και Μονομελούς – έχουν «πάρει φωτιά» από το μεγάλο αριθμό των υποθέσεων που προσδιορίζονται προς εκδίκαση και αφορούν, στην πλειοψηφία τους, χρέη στο Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στο πινάκιο του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Βόλου, την περασμένη Τετάρτη, είχαν προσδιοριστεί να εκδικαστούν 86 υποθέσεις, από τις οποίες 70 αφορούσαν σε χρέη προς το ΙΚΑ. Το δικαστήριο έδωσε, στην πλειοψηφία των κατηγορουμένων, αναβολή ως μία ευκαιρία είτε να ρυθμίσουν τις οφειλές, είτε να πληρώσουν.
Άνθρωποι με έντονη την αγωνία και το άγχος να αποτυπώνονται στα πρόσωπά τους εμφανίζονται καθημερινά πλέον ενώπιον των δικαστών προσπαθώντας να εξηγήσουν αυτό που τους συμβαίνει.
Άνθρωποι στο χείλος της οικονομικής καταστροφής χωρίς ελπίδα οδηγούνται στα δικαστήρια – πολλοί με τη συνοδεία αστυνομικών – για να βρεθούν αντιμέτωποι με τον αυστηρό, άψυχο Νόμο. Οι δικαστές δείχνουν να κατανοούν τα προβλήματα και εμφανίζονται επιεικείς, όμως η δική τους δουλειά είναι η εφαρμογή του Νόμου. Εξαντλούν πάντως όλα τα περιθώρια. Οι δικαστές καλούνται να εφαρμόσουν το Νόμο και να τιμωρήσουν τους ασυνεπείς πολίτες, ενώ την ίδια στιγμή διαπιστώνουν το αδιέξοδό τους.
Ένας φαύλος κύκλος που δείχνει να μην έχει τελειωμό καταγράφεται για τρίτη συνεχή χρονιά στα δικαστήρια του Βόλου. Φέτος πάντως το πρόβλημα είναι εντονότερο και αποτυπώνεται αμέσως εκεί που η οικονομική κρίση έχει πλήξει εκατοντάδες επιχειρήσεις, ακόμη και ιστορικές.
Επαγγελματίες, άνθρωποι που δεν είχαν εμπλοκή με το Νόμο στη ζωή τους, βρίσκονται στο εδώλιο λόγω χρεών. Οι ποινές που επιβάλλουν τα ποινικά δικαστήρια κυμαίνονται από έξι μήνες έως και τρία χρόνια. Ανάλογα με το ποσό της οφειλής. Η καταδίκη τους όχι μόνο δεν εξαλείφει το χρέος, αλλά επιδεινώνει τη θέση τους, συσσωρεύει ακόμη περισσότερα χρέη και φυσικά επιβαρύνει την ήδη βαριά ψυχολογία και το άγχος τους.
Η μεγάλη παραφωνία αφορά στις περιπτώσεις κατηγορουμένων, οι οποίοι εμφανίζονται μεν ως οφειλέτες του Δημοσίου, όταν το Δημόσιο τους έχει «φεσώσει» με περισσότερα χρήματα από αυτά που εμφανίζονται να οφείλουν. Η οφειλή δε αυξάνεται εξαιτίας των προσαυξήσεων και των πρόσθετων φόρων που έχει θέσει το Δημόσιο.
Τους τελευταίους έξι μήνες η ποινική Δικαιοσύνη υποχρεώνεται να δικάσει υποθέσεις οφειλών, που σε πολλές περιπτώσεις, είχαν «ξεχαστεί» ή «παραγκωνιστεί» εδώ και χρόνια. Η Πολιτεία ζητεί από τη Δικαιοσύνη προτεραιότητα εκδίκασης υποθέσεων με οφειλές στο Δημόσιο. Με ελπίδα να αρχίσει να κλείνει η… μαύρη τρύπα.
Η κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού για τους οφειλέτες είναι μεγάλη και κοστίζει. Αφού εντοπιστεί ο οφειλέτης και παρέλθουν όλες οι προθεσμίες και οι ημερομηνίες κινείται σε βάρος η ποινική διαδικασία με τις διώξεις. Εκδίδεται σε βάρος του ένταλμα σύλληψης, αρχίζει να αναζητείται από την Αστυνομία προκειμένου να συλληφθεί και να οδηγεί στο δικαστήριο. Οι αστυνομικοί χάνουν πολύ χρόνο καθημερινά αναζητώντας τους οφειλέτες. Πολλοί εμφανίζονται πλέον αυθορμήτως, συλλαμβάνονται και οδηγούνται στο δικαστήριο για να ζητήσουν αναβολή. Τα εντάλματα σύλληψης για χρέη προς το Δημόσιο εκδίδονται καθημερινά. Οι αστυνομικοί καλούνται να τα εκτελέσουν εντοπίζοντας και συλλαμβάνοντας τους οφειλέτες και οι δικαστές να τιμωρήσουν τους ασυνεπείς. Και ο κύκλος δεν κλείνει…
Στις δικαστικές αίθουσες, ακούγονται ιστορίες, που πάνω – κάτω μοιάζουν.
Κάθε υπόθεση έχει και τη δική της ανθρώπινη πλευρά. Άνθρωποι, οι οποίοι μέχρι πριν από ένα χρόνο, ήταν παραγωγικοί με εργασία και υπαλλήλους, τώρα βρίσκονται στο εδώλιο επειδή δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο ή τα Ασφαλιστικά Ταμεία.
Από την αρχή του 2013, τα πινάκια είναι «φορτωμένα» με αυτές τις υποθέσεις. Στο Τριμελές προσδιορίζονται προς εκδίκαση μέχρι και 90 υποθέσεις (αριθμός ρεκόρ για τα μέχρι τώρα δεδομένα), μισές από τις οποίες αφορούν σε χρέη προς το Δημόσιο. Το ίδιο συμβαίνει και στο Μονομελές. Σημειώνεται ότι έχει απλουστευτεί η διαδικασία παραπομπής στα ποινικά δικαστήρια για υποθέσεις χρεών, ενώ η Νομοθεσία έχει γίνει αυστηρότερη προβλέποντας ποινές από έξι μήνες έως πέντε χρόνια για τις πλημμεληματικές πράξεις και από πέντε έως 10 χρόνια για κακουργηματικές.
Δεν είναι λίγοι οι κατηγορούμενοι οφειλέτες, οι οποίοι προχώρησαν σε κλείσιμο της επιχείρησής τους επειδή δεν μπορούν – λόγω χρεών – να πάρουν ασφαλιστική ενημερότητα.
Με την Εφορία τα πράγματα μάλλον πιο βατά μπορεί να χαρακτηριστούν. Το σύστημα είναι πιο ενημερωμένο, κατά καιρούς εκδίδονται υπουργικές αποφάσεις για ρυθμίσεις και η διαδικασία δίνει πρόσκαιρη «ανάσα».
Πιο σύνθετα είναι όμως τα πράγματα στα Ασφαλιστικά Ταμεία και κυρίως το ΙΚΑ.
Το σύστημα φαίνεται να… πάσχει. Φαίνεται πως υπάρχουν προβλήματα σωστού καταλογισμού και σε περιπτώσεις εκχώρησης υπέρ των ΙΚΑ να υπάρχουν ελλείψεις.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κάποιοι – στους οποίους οφείλουν άλλοι δημόσιοι οργανισμοί χρήματα – εκχωρούν το δικαίωμα είσπραξης των οφειλομένων χρημάτων στο ΙΚΑ (διαδικασία πληρωμής εις χείρας τρίτων) που όμως αδυνατεί να εισπράξει, αλλά και να κάνει καταλογισμό. Έτσι οι υπάλληλοι του ΙΚΑ, οι οποίοι εμφανίζονται στο δικαστήριο για την κατάθεση των στοιχείων, δηλώνουν ότι δεν εισπράττονται τα οφειλόμενα καταδικάζοντας στην ουσία τους οφειλέτες, οι οποίοι όχι μόνο δεν αδιαφορούν, αλλά προσπαθούν να βρουν μία λύση.
Κατασκευαστές, επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών και άλλοι, οι οποίοι έχουν εκδώσει τιμολόγια είσπραξης λογαριασμού από το Κράτος, παραμένουν όμως εδώ και χρόνια απλήρωτοι με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αποδώσουν το ΦΠΑ. Έτσι οδηγούνται στα δικαστήρια για μη καταβολή ΦΠΑ, που όμως και οι ίδιοι δεν έχουν εισπράξει.
Δικηγόροι τονίζουν με έμφαση πως «αυτό είναι στην κυριολεξία μία τρέλα». Καλούνται να υπερασπιστούν τους πελάτες τους, απέναντι σε ένα αυστηρό και άδικο Νόμο, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για «παραλογισμό».
«Τη στιγμή που ένας επαγγελματίας αδυνατεί να πληρώσει την οφειλή του – με τις όποιες προσαυξήσεις – πως μπορεί να ανταποκριθεί και στην καταβολή χρηματικής ποινής, διοικητικού προστίμου ή δικαστικών εξόδων;» αναφέρουν δικηγόροι του Βόλου. «Είναι αδιανόητο να σέρνουν, στην κυριολεξία, στα δικαστήρια επαγγελματίες, να κινδυνεύουν να μπουν φυλακή και το Κράτος να τους οφείλει χιλιάδες ευρώ» υπογραμμίζουν δικηγόροι του Βόλου.
Ο συμψηφισμός
Όλοι τονίζουν την ανάγκη συμψηφισμού χρεών. Κάτι που μέχρι τώρα δεν προβλέπει ο Νόμος. «Η νομική επιστήμη είναι κατ’ εξοχήν επιστήμη της λογικής. Είναι συνεπώς παράλογο να μην έχει γίνει Νόμος ο συμψηφισμός χρεών και η διαφορετική αντιμετώπιση των πολιτών στους οποίους οφείλει το κράτος» λένε έμπειροι ποινικολόγοι του Βόλου. Δεν είναι λίγοι άλλωστε αυτοί, οι κατηγορούμενοι, που θέτουν ενώπιον των δικαστηρίων το απλό ερώτημα: «Όταν το κράτος μου οφείλει περισσότερα από αυτά που χρωστάω, ποιος τελικά πρέπει να είναι κατηγορούμενος;»
Αν και πολλά ακούστηκαν περί συμψηφισμού, τελικά κάτι τέτοιο δεν έγινε Νόμος του κράτους. Δεν αποφασίστηκε και η εξήγηση που δίνεται – ίσως να χαρακτηρίζεται ως αυθαίρετη, έχει όμως λογική βάση – ότι αν το κράτος πλήρωνε τις οφειλές του δεν θα εμφάνιζε το πολυπόθητο πλεόνασμα…
Για τη συνταγματικότητα μάλιστα του συμψηφισμού είχε εκδοθεί και απόφαση του ΣτΕ (2164/2012) μετά από σχετική προσφυγή εργοληπτικής εταιρείας κατά της απόφασης της Εφορίας. Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε κρίνει τη συνταγματικότητα αυτεπάγγελτου συμψηφισμού οφειλών Δημοσίου και με μη ληξιπρόθεσμες δόσεις ρυθμισμένων οφειλών. Στο σκεπτικό της απόφασης, μεταξύ άλλων, σημειώνονται:
«Η δυνατότητα αυτεπάγγελτου συμψηφισμού και επί μη ληξιπρόθεσμων οφειλών ή μη ληξιπρόθεσμων δόσεων ρυθμισμένων οφειλών, στοιχούσα και προς γενική αρχή για την απόσβεση των ενοχών (άρθρο 445 ΑΚ), δεν ανατρέπει την εμπιστοσύνη που επέδειξαν οι οφειλέτες του Δημοσίου στη χαριστική προθεσμία που τους χορηγήθηκε για την εξόφληση των οφειλών τους μέσω της τμηματικής καταβολής, διότι, όπως προαναφέρθηκε, ο αυτεπάγγελτος συμψηφισμός δεν απαιτεί την καταβολή χρέους, αλλά μόνο το συνυπολογισμό βέβαιων και εκκαθαρισμένων απαιτήσεων». Στην ίδια απόφαση αναφέρεται επίσης ότι «η εξουσία του Δημοσίου να επιβάλλει αυτεπαγγέλτως το συμψηφισμό επί μη ληξιπρόθεσμων χρεών, ειδικότερα δε, επί μη ληξιπρόθεσμων δόσεων οφειλών που έχουν υπαχθεί σε ρύθμιση, προσκρούει στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει την οικονομική ελευθερία και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να προγραμματίζει την οικονομική δραστηριότητα δείχνοντας εμπιστοσύνη στις αποφάσεις που λαμβάνει κάθε φορά η Διοίκηση και τον αφορούν, οι οποίες δεν δύνανται να ανατρέπονται μονομερώς από τη Διοίκηση, λόγω μεταβολής του τρόπου δράσης της».
«Καμπάνες» και ελάχιστα
ευρώ στα Ταμεία
Παρά τις αυστηρές ποινές και τις βαριές «καμπάνες» που άκουσαν πολλοί οφειλέτες από τα ποινικά δικαστήρια, τα δημόσια ταμεία δεν γέμισαν τελικά με χρήματα. «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» είναι η κλασική φράση που ακούγεται από δικηγόρους. «Αν οι εντολείς μας είχαν να πληρώσουν γιατί να οδηγηθούν στο εδώλιο;» λένε όλο και περισσότεροι δικηγόροι κατηγορουμένων για οφειλές επαγγελματιών, οι οποίοι δηλώνουν αδυναμία να καλύψουν τις καθημερινές οικονομικές υποχρεώσεις ακόμη και των οικογενειών τους.
Για χρόνια
στο «απυρόβλητο»
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί στο παρόν ρεπορτάζ ότι οι οφειλέτες Δημοσίου και Ασφαλιστικών Ταμείων χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Στους μόνιμα ασυνεπείς και σε αυτούς που διαχρονικά η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από την τακτική του «Δεν πληρώνω» και σε εκείνους που οδηγήθηκαν σε αδυναμία πληρωμής λόγω της οικονομικής κρίσης.
Η άποψη που διατυπώνεται είναι ότι «το κράτος είχε αφήσει εδώ και χρόνια την είσπραξη οφειλών και αρκετοί είχαν «βολευτεί». Είναι η κατηγορία εκείνη των επαγγελματιών, οι οποίοι για χρόνια είχαν αδιαφορήσει ή αμελήσει αφήνοντας απλήρωτα τα ποσά που όφειλαν στο κράτος. Είτε επειδή είχαν «πλάτες» και τα χρέη τους βρίσκονταν κάπου «ξεχασμένα» χωρίς να τους ενοχλεί κανείς, είτε γιατί έβρισκαν άλλους τρόπους να κερδίζουν χρόνο. Δεν είναι λογικό να διαπιστώνεται πως ένας ηλικιωμένος – άνω των 60 ετών επιχειρηματίας – να εμφανίζεται με χρέη που αγγίζουν ή ξεπερνούν και το ένα εκατομμύριο ευρώ. Η λογική λέει πως αυτά δεν είναι δυνατόν να συσσωρεύτηκαν την τριετία της μεγάλης οικονομικής κρίσης…
«Η επιβολή αυστηρών ποινών για οφειλές έρχεται τώρα ως μέσον πίεσης για να γεμίσουν τα ταμεία. Μόνο που τώρα είναι αργά» είναι η άποψη που διατυπώνουν δικηγόροι, οι οποίοι γνωρίζουν υποθέσεις.
Στην κατηγορία των «νέων οφειλετών» εντάσσονται οι επαγγελματίες εκείνοι, οι οποίοι εμφανίζουν αδυναμία πληρωμής Δημοσίου ή Ταμείων από το 2010 ή το 2011 και μετά. Άνθρωποι, οι οποίοι ήταν συνεπείς σε όλα τα χρόνια της επαγγελματικής τους δραστηριότητας και η κρίση τους τσάκισε.
Δικηγόροι του Βόλου υποστηρίζουν ότι η λύση πρέπει να είναι πολιτική για το ζήτημα των χρεών, καθώς η ακολουθούμενη διαδικασία δεν γεμίζει τα ταμεία, αλλά μόνο τα πινάκια των δικαστηρίων. Το δικαστικό κυνηγητό, έτσι μαζικά όπως γίνεται πλέον, δεν αποδίδει.
Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές οι αναφορές – διαπιστώσεις δικαστικών υπαλλήλων του ποινικού τμήματος του Πρωτοδικείου Βόλου. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά «όλο και περισσότεροι οφειλέτες μπαίνουν πλέον στην ψυχολογία ότι γίναμε πολλοί. Τι άλλο έχουμε να φοβηθούμε… Όλοι στην ίδια μοίρα είμαστε…».