Στο πάρκο του Ασύλου ο καλύτερος βαθμός

 

Το πάρκο του Ασύλου, αλλά και το Πολιτιστικό Άλσος της Νέας Ιωνίας λαμβάνουν την υψηλότερη βαθμολογία από την άποψη της οργάνωσης και της διαχείρισής τους ως χώροι αστικού πρασίνου μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε 20 περίπου πάρκα και πλατείες του πολεοδομικού συγκροτήματος Βόλου. Στον αντίποδα βρίσκεται το Πεδίον Άρεως το οποίο ουσιαστικά έχει εγκαταλειφθεί. Από την έρευνα διαπιστώθηκε πως η πόλη χρειάζεται περισσότερα πάρκα συνοικιών τα γνωστά διεθνώς και ως «pocket parks», τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ποιότητα του αστικού χώρου και τη ζωή των κατοίκων. Σε γενικές γραμμές οι χώροι αστικού πρασίνου υστερούν κυρίως σε καθαριότητα και φωτισμό, ενώ έχουν καλή προσβασιμότητα και μάλλον μέτρια επισκεψιμότητα. Όσον αφορά στην επάρκειά τους, μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι κεντρικές συνοικίες της πόλης, όπου οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.

Η εργασία είχε θέμα «Μελέτη των πολεοδομικών χαρακτηριστικών της πόλης του Βόλου με εστίαση στους χώρους αστικού πρασίνου» και εκπονήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος Στρατηγικές Ανάπτυξης και Διαχείρισης Πόλεων του 9ου εξάμηνου του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης από τους φοιτητές του Τμήματος Κώστα Παπαγιάννη και Χρήστο Καμπούρη. Διδάσκων του μαθήματος είναι ο αναπληρωτής καθηγητής Αλέξης Δέφνερ και βοηθοί διδασκαλίας οι Νικόλας Καραχάλης και Εύα Ψαθά, που επέβλεψε και την εκπόνηση της εργασίας.

Οι φοιτητές εστίασαν, μεταξύ άλλων, στους χώρους αστικού πρασίνου αναλύοντας και αξιολογώντας τα πάρκα και τις πλατείες του πολεοδομικού συγκροτήματος ως προς συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ανάλυση, πρότειναν δράσεις για τη βιώσιμη και αειφορική ανάπτυξη και διαχείρισή τους.

Αναλύοντας το σκεπτικό της όλης δράσης η κ. Εύα Ψαθά τόνισε: «Συμπεριλάβαμε στα θέματα των εργασιών το ζήτημα των χώρων πράσινου στο Βόλο, επειδή οι χώροι πράσινου αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους πόρους για τις πόλεις και την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους. Το ζήτημα της ορθής διαχείρισης αφορά κυρίως τρία επιμέρους θέματα: την επάρκεια, τη συντήρηση και την προσβασιμότητα. Ιδιαίτερα όσον αφορά στη συντήρηση και το φωτισμό έχει αποδειχτεί ότι τα στοιχεία αυτά, όταν παραμεληθούν μπορούν από μόνα τους να ανατρέψουν τις «καλές προθέσεις» μιας πλατείας. Με λίγα λόγια, ένας παραμελημένος ή σκοτεινός δημόσιος χώρος υποβαθμίζει αντί να αναβαθμίζει μια γειτονιά. Βλέπουμε επομένως ότι εκτός από τις μεγάλες πολεοδομικές παρεμβάσεις που απαιτούν δυσεύρετους, πλέον, πόρους, υπάρχουν και μικρές (οικονομικές) παρεμβάσεις που μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά στις αστικές γειτονιές. Τέτοιες είναι η φύτευση, η καλή συντήρηση και ο φωτισμός των διαθέσιμων κοινόχρηστων χώρων».

Βασικό στοιχείο για το σχεδιασμό των χώρων πρασίνου είναι και η προσβασιμότητα τους. Η ποιότητα ζωής σε μια συνοικία ή πόλη καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό και από τη δυνατότητα πρόσβασης όλων των κατοίκων στους πράσινους χώρους. Κρίσιμη θεωρείται η απόσταση 15 λεπτών περπατήματος από τα πάρκα και τις πλατείες, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.

Στις ευρωπαϊκές πόλεις οι χώροι πράσινου αποτελούν έναν από τους βασικούς άξονες που διαμορφώνουν τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών. Μια χαρακτηριστική περίπτωση πόλης που θεωρείται ως πρότυπο διαχείρισης του αστικού πράσινου, είναι η πόλη του Μάντσεστερ στην Αγγλία. Την προηγούμενη δεκαετία, μετά από την εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για τους χώρους πρασίνου και τη διαχείριση τους υλοποιήθηκε σε τρεις φάσεις ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με βάση τους ήδη υπάρχοντες χώρους και τις ανάγκες που υπήρχαν. Έτσι η πόλη του Μάντσεστερ βάσει του ολοκληρωμένου σχεδίου διαθέτει 1.000 στρέμματα αστικού πρασίνου με πολλά μικρά πάρκα διάσπαρτα χωροθετημένα μέσα στην πόλη.

Η κατάσταση στις ελληνικές πόλεις είναι βέβαια αρκετά διαφορετική. Η Ελλάδα παρουσιάζει τη χαμηλότερη κατά κεφαλή αναλογία αστικού πρασίνου σε όλη την Ευρώπη.

Ισοζύγια σε πάρκα και πλατείες

Όσον αφορά στο αστικό πράσινο στο Βόλο, αυτό καλύπτει μόλις το 5% της συνολικής έκτασής του (146,64 στρέμματα), ενώ η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο είναι 6,43 τετραγωνικά μέτρα, αρκετά μικρότερη από την αντίστοιχη των μεσαίων και μικρών πόλεων στην Ευρώπη. Ενδεικτικά τα αντίστοιχα μεγέθη είναι στο Άμστερνταμ 27 τ.μ., τη Ζυρίχη 35 τ.μ., την Ουάσιγκτον 50 τ.μ., τη Δρέσδη 144 τ.μ. και σε Λονδίνο, Ρώμη και Παρίσι 9 τ.μ. Η αναλογία είναι όμως αρκετά μικρότερη και από το αποδεκτό πρότυπο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (9 τ.μ./κάτοικο), το οποίο ισχύει προκειμένου οι πόλεις να θεωρούνται βιώσιμες για τους κάτοικούς τους.

Στην έρευνα οι υφιστάμενοι χώροι πρασίνου κατηγοριοποιήθηκαν σε τέσσερις ομάδες: τις παιδικές χαρές, τις πλατείες, τα πάρκα συνοικιών και τα πάρκα πόλης. Ακόμη, παρουσιάστηκαν οι θεωρητικές ανάγκες σε πράσινο με βάση τον πληθυσμό και κάποια σταθερότυπα, καθώς επίσης και το ισοζύγιο των δύο παραπάνω κατηγοριών. Τα στοιχεία αναφέρονται στο σύνολο της Οικιστικής Ενότητας Βόλου (ΟΕΒ), αλλά και στις πιο σημαντικές Πολεοδομικές Ενότητες (ΠΕ).

Πιο συγκεκριμένα, στο σύνολο της πόλης παρατηρείται αρνητικό ισοζύγιο στα πάρκα συνοικιών και θετικό στις πλατείες και τις παιδικές χαρές. Στην πολεοδομική ενότητα Μεταμόρφωση -Ανάληψη – Άγ. Νικόλαος παρατηρείται σημαντικά αρνητικό το ισοζύγιο στις κατηγορίες πάρκο πόλης και αρνητικό στις κατηγορίες πάρκο και παιδικές χαρές, ενώ θετικό εμφανίζεται μόνο στην κατηγορία πλατείες.

Τα ίδια χαρακτηριστικά εμφανίζονται στην πολεοδομική ενότητα Οξυγόνο – Επτά Πλατάνια – Παλιό Λιμεναρχείο, με σημαντικές ελλείψεις στην κατηγορία πάρκο πόλης. Στην ίδια κατηγορία υστερεί και η πολεοδομική ενότητα της Νέας Δημητριάδας, όπου πάντως το ισοζύγιο εμφανίζεται θετικό στις κατηγορίες παιδικές χαρές και πλατείες. Τέλος, η πολεοδομική ενότητα Άγ. Κωνσταντίνος παρουσιάζει τα αντίθετα χαρακτηριστικά, έχοντας θετικό ισοζύγιο μόνο στην κατηγορία πάρκο πόλης.

Βαθμολόγηση

Τα σημαντικότερα πάρκα και πλατείες του πολεοδομικού συγκροτήματος Βόλου είναι τα εξής: Πάρκο Αγίου Κωνσταντίνου, πάρκο Αναύρου, πάρκο Ασύλου, πάρκο καραγάτς, δημοτικό πολιτιστικό πάρκο ή Άλσος Νέας Ιωνίας, πάρκο Χιλιαδούς, πάρκο ΟΤΕ Νέας Ιωνίας, πάρκο Πεδίον Άρεως, πάρκο Κύπρου, πάρκο Αγίων Αναργύρων, Ρήγα Φεραίου, Καλλιθέας, παραλιακό πάρκο Γλυπτών, πλατεία Ελευθερίας, πλατεία Ευαγγελίστριας, πλατεία Νεολαίας, πλατεία Πανεπιστήμιου, πλατεία Νέας Δημητριάδας.

Τα πάρκα και πλατείες αξιολογήθηκαν ύστερα από επιτόπια επίσκεψη και παρατήρηση των φοιτητών σε διάφορες ώρες της ημέρας ως προς τους εξής παράγοντες: την κατάσταση συντήρησης, την επάρκεια σε πράσινο (βλάστηση) και την ευκολία πρόσβασης για όλες τις ομάδες του πληθυσμού (π.χ. παιδιά και Άτομα με Αναπηρίες). Αξιολογήθηκαν επίσης η επάρκεια του φωτισμού και η καθαριότητα και βαθμολογήθηκε η επισκεψιμότητα. (Τα αποτελέσματα εμφανίζονται συνοπτικά στον πίνακα, στη διπλανή φωτό).

Οι φοιτητές τονίζουν πως «μπορούμε να πούμε πως οι χώροι αστικού πρασίνου, υστερούν κυρίως σε καθαριότητα και φωτισμό, ενώ έχουν καλή προσβασιμότητα και μάλλον μέτρια επισκεψιμότητα. Όσον αφορά στην επάρκειά τους, μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι κεντρικές συνοικίες της πόλης, όπου οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.

Όσον αφορά στους υπάρχοντες χώρους πράσινου, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στο πάρκο του Πεδίου του Άρεως που, αν και είναι ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα της πόλης, βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση, όσον αφορά στην επάρκεια και την ποιότητα πρασίνου, του φωτισμού, και της καθαριότητας. Αν και συνορεύει µε την περιοχή της Νεάπολης, µε το θαλάσσιο μέτωπο και µε το πανεπιστημιακό συγκρότημα του Πεδίου του Άρεως, δυστυχώς δεν λειτουργεί ως χώρος αναψυχής για τους κάτοικους των γύρω συνοικιών, ούτε ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Η πρόσβαση του είναι δύσκολη, καθώς η είσοδος βρίσκεται σε κεντρικό οδικό άξονα (Λεωφόρος Αθηνών) με ιδιαίτερα αυξημένο κυκλοφοριακό φόρτο, και χωρίς να υπάρχει κάποιος ασφαλής τρόπος προσέγγισης (π.χ. πεζογέφυρα). Έτσι, καθίσταται εξαιρετικά επικίνδυνη η επισκεψιμότητα για συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες, όπως ηλικιωμένοι και μικρά παιδιά.

Αντίθετα, μια από τις καλύτερες περιπτώσεις οργάνωσης και διαχείρισης είναι το πάρκο Ασύλου. Το πάρκο αυτό συνδυάζει αθλητικές εγκαταστάσεις (αίθουσα βαρών, μπάσκετ, τένις, βόλεϊ), πράσινο και χώρο για τζόκινγκ, ενώ παράλληλα η πρόσβαση σε αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με αυτοκίνητο, ποδήλατο, με τα πόδια αλλά και με το αστικό λεωφορείο. Για το λόγω αυτό, και σε συνδυασμό με την καθαριότητα και τον κατάλληλο φωτισμό, βρίσκεται στις πρώτες θέσεις προτίμησης και επισκεψιμότητας.

Μία ακόμη καλή περίπτωση οργανωμένου πάρκου φαίνεται να αποτελεί το δημοτικό πολιτιστικό πάρκο ή Άλσος Ν. Ιωνίας. Στο πάρκο αυτό, εκτός από τις αθλητικές εγκαταστάσεις και τις διαδρομές για περίπατο, βρίσκεται και το ανοιχτό θέατρο Νέας Ιωνίας. Έτσι, συγκεντρώνει και πολιτιστικό ενδιαφέρον, τουλάχιστον κατά τους θερινούς μήνες».