Πρόβλημα επικοινωνίας με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της σχολικής επίδοσης των παιδιών τους, αντιμετωπίζουν κυρίως οι μετανάστες που ήρθαν πρόσφατα στην Ελλάδα και είναι νεαρής ηλικίας, αφού ακόμη δεν έχουν μάθει καλά την ελληνική γλώσσα, συγκεκριμένα γυναίκες καθώς και αυτοί που διαθέτουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Το ζήτημα της σχέσης που αναπτύσσει ο γονιός μετανάστης με το διαπολιτισμικό πλέον ελληνικό σχολείο, απασχολεί εδώ και χρόνια την εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς οι αλλοδαποί μαθητές αποτελούν περίπου το 10% του συνολικού μαθητικού πληθυσμού, επομένως η σχολική τους επίδοση και η ομαλή ένταξή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία ενδιαφέρει όλο και περισσότερους. Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι κυρίως οι μετανάστες γονείς διαβάζουν τα παιδιά τους στην ελληνική γλώσσα.
Σήμερα η «Θ» δημοσιεύει μία από τις ελάχιστες έρευνες που έχουν γίνει σε αυτό το πεδίο σε πανελλαδικό επίπεδο. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε όλη τη Θεσσαλία έχει τίτλο «Σχέσεις οικογένειας και σχολείου: Αντιλήψεις των μεταναστών γονέων για την εμπλοκή τους στην υποστήριξη της βασικής εκπαίδευσης των παιδιών και διαπολιτισμική ετοιμότητα των εκπαιδευτικών της Α/θμιας Εκπαίδευσης» και διεξήχθη από το διευθυντή του 13ου Δημοτικού Σχολείου, διδάκτορα, κ. Γιώργο Πολύζο.
Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας διερευνήθηκαν τα σημαντικότερα συστατικά της έννοιας της γονεϊκής εμπλοκής, μέσα από τις αντιλήψεις μεταναστών γονέων και εκπαιδευτικών. Συγκεκριμένα δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη βοήθεια που προσφέρεται από τους μετανάστες γονείς στη μελέτη των παιδιών τους στο σπίτι καθώς και στην επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς.
Επιπρόσθετα διερευνήθηκαν οι παράγοντες που επηρεάζουν κατά τη γνώμη των μεταναστών γονέων τη σχολική επίδοση των παιδιών τους καθώς και ο βαθμός διαπολιτισμικής επάρκειας και ετοιμότητας των εκπαιδευτικών.
Η έρευνα διεξήχθη το χρονικό διάστημα Σεπτεμβρίου – Νοεμβρίου 2011 και δόθηκαν ερωτηματολόγια σε 517 μετανάστες γονείς με παιδιά που φοιτούν σε Δημοτικά Σχολεία Περιφέρειας Θεσσαλίας. Ως χώρα προέλευσης το 95,4% δηλώνει την Αλβανία και επίπεδο σπουδών το Λύκειο (53,0%) και το Γυμνάσιο (34,5%). Από τις μητέρες το 28,4% δηλώνουν άνεργες και το 17,4% οικιακά και οι πατέρες δηλώνουν ανειδίκευτοι εργάτες και χειροτέχνες (45,1%).
Επίσης μοιράστηκαν ερωτηματολόγια σε 424 εκπαιδευτικούς (69,6% άνδρες, 30,4% γυναίκες) της Α/βάθμιας Εκπαίδευσης και συγκεκριμένα δάσκαλοι (74,1%) και εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων (11,6%) σχολικών μονάδων της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Ευπρόσδεκτοι στο σχολείο
Σύμφωνα με την έρευνα οι γονείς εκφράζουν σαφέστατα την πεποίθηση ότι είναι ευπρόσδεκτοι στο σχολείο των παιδιών τους (90,3%) και ασφαλώς αυτό αποτελεί επιτυχία των εκπαιδευτικών που αντιλαμβάνονται την ανάγκη συμμετοχής του γονέα στην επίτευξη της βασικής εκπαίδευσης του παιδιού του. Οι μετανάστες γονείς στο σύνολό τους (86%) εμφανίζονται ικανοποιημένοι από την ενημέρωση προς το σχολείο σε περίπτωση απουσίας του παιδιού τους, καθώς και από την εν γένει επικοινωνία (88,4%), τη συχνότητα επικοινωνίας (77,9%) και τη συμμετοχή στις προγραμματισμένες συναντήσεις εκπαιδευτικών – γονέων (82,1%). Ως προσφορότερο τρόπο επικοινωνίας με τους εκπαιδευτικούς, οι γονείς επιλέγουν μια επαφή κατά πρόσωπο (85,3%) παρά να τηλεφωνήσουν ή να στείλουν γραπτό σημείωμα. Οι μετανάστες γονείς στο σύνολό τους εκτιμούν ότι το σχολείο αποτιμά θετικά τη φυλή και τον πολιτισμό τους (73,6%).
Εμπόδια στην επικοινωνία
Αναφορικά με τα εμπόδια που αποτελούν ενδεχομένως τροχοπέδη στην επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς αξιολογούνται από μέτριας ως χαμηλής σπουδαιότητας και προτάσσονται αυτά της γλώσσας, της έλλειψης χρόνου, της διαφορετικής κουλτούρας και της άγνοιας του εκπαιδευτικού συστήματος. Η επικοινωνία καθίσταται δυσκολότερη για τις γυναίκες, τους γονείς με χαμηλό επίπεδο σπουδών, νεαρής ηλικίας που πρόσφατα ήρθαν στη χώρα μας. Εξέφρασαν ισχυρή την πεποίθησή τους ότι η εμπλοκή τους στην προετοιμασία των παιδιών τους για το σχολείο είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που βοηθά τα παιδιά τους να επιτύχουν υψηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις. Οι νεαρότερης ηλικίας μετανάστες γονείς, που πιστεύουν στη σπουδαιότητα της εμπλοκής τους και τον αντίκτυπο στην απόδοση των παιδιών τους, υιοθετούν ρόλο παράλληλου δασκάλου, κάτι που εξαρτάται σημαντικά από το επίπεδο σπουδών τους. Ασκούν έλεγχο σε ευρύτερα ζητήματα ανατροφής και διακατέχονται από άγχος για την επίδοση του παιδιού τους, ενώ επιδίδονται σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να τα ενθαρρύνουν ώστε να τονωθεί το ηθικό τους. Η στήριξη αυτή είναι ιδιαίτερη εμφανής στους μετανάστες γονείς υψηλού μορφωτικού επιπέδου με μικρό αριθμό παιδιών. Αξιολογούν ως σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση του παιδιού τους τον εκπαιδευτικό και το βαθμό συνεργασίας του με την οικογένεια και τη γονεϊκή εμπλοκή.
Διδασκαλία στα ελληνικά
Σύμφωνα με την έρευνα, η πλειοψηφία των μεταναστών γονέων φαίνεται να προτιμά τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, από τη μητρική, στη μελέτη των παιδιών τους. Την ελληνική επιλέγουν κυρίως οι νεαρής ηλικίας γονείς και οι γονείς που διαμένουν αρκετά χρόνια στη χώρα μας. Οι μετανάστες γονείς δεν καταβάλλουν ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε τα παιδιά τους να αναπτύξουν άλλα ενδιαφέροντα. Πιο απρόθυμοι όσοι πρόσφατα μετανάστευσαν, οι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και οι γονείς με πολλά παιδιά. Όσοι εκτιμούν ότι σημαντικός παράγοντας στην επίδοση των παιδιών τους είναι η προσπάθεια που τα ίδια καταβάλλουν, δίνουν έμφαση στην εντατική εκπαίδευση. Ιδιαίτερα σημαντικές αξιολογούνται και οι προσδοκίες των γονέων για τις μαθησιακές επιδόσεις των παιδιών τους.
Έλλειψη χρόνου,διαφορετική κουλτούρα
Αναφορικά με τα ευρήματα απαντήσεων των εκπαιδευτικών, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι έχουν μια αρκετά θετική στάση απέναντι στη γονεϊκή εμπλοκή υπό την προϋπόθεση όμως ότι αυτή γίνεται μέσα στο πλαίσιο που οι ίδιοι επιθυμούν ή ο νόμος ορίζει. Αξιολογούν ως απαραίτητη την επικοινωνία τους με τους μετανάστες γονείς, χωρίς όμως να εκτιμούν ότι η συχνότητα με την οποία αυτή πραγματοποιείται είναι ικανοποιητική κάτι το οποίο δεν τους ευχαριστεί. Θετικά αξιολογείται στην παρούσα μελέτη η πιθανότητα πρόσθετων συναντήσεων με τους μετανάστες γονείς για την ανάπτυξη της συνεργασίας, τη βοήθεια για αντιμετώπιση προβλημάτων, για την ενημέρωση σχετικά με τη συμπεριφορά και την πρόοδο των παιδιών τους. Σε μια προσπάθεια να αποτυπώσουν οι εκπαιδευτικοί τα εμπόδια που αποτελούν τροχοπέδη στις συναντήσεις με τους γονείς, δεν αναδεικνύονται ως σημαντικά προβλήματα η γλώσσα, η διαφορετική κουλτούρα, η άγνοια του εκπαιδευτικού συστήματος και η προκατάληψη στην αντιμετώπιση. Τα όποια προβλήματα δημιουργούνται εξαιτίας της γλώσσας προσπαθούν να τα επιλύσουν κυρίως χρησιμοποιώντας λιτή και απλή γλώσσα. Τα ζητήματα που θίγονται στις συναντήσεις εκπαιδευτικών – γονέων αφορούν κυρίως στην πρόοδο και τη συμμετοχή των παιδιών τους στο μάθημα και λιγότερο στη θετική ανταπόκρισή σχετικά με τη γλώσσα ή τον τρόπο που θα βοηθήσουν στη μελέτη των παιδιών τους. Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες γονείς κατά την ενεργό εμπλοκή τους στα δρώμενα του σχολείου, σύμφωνα πάντα με την άποψη των εκπαιδευτικών, είναι κυρίως η έλλειψη χρόνου και η διαφορετική κουλτούρα. Αξίζει να καταδειχθεί η άποψη των εκπαιδευτικών που υπερτονίζει τη σπουδαιότητα της ενημέρωσης των μεταναστών γονέων για τις μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούνται. Εκτιμούν ότι πολλοί γονείς νιώθουν ανίκανοι να προσφέρουν στα παιδιά τους ακαδημαϊκές συμβουλές, επειδή αγνοούν το σχολικό σύστημα. Αντιμετωπίζουν θετικά την προσφορά βοήθειας των μεταναστών γονέων στα παιδιά τους για τις σχολικές εργασίες στο σπίτι. Επιπλέον, τους παροτρύνουν να επισκέπτονται μαζί με τα παιδιά τους βιβλιοθήκες, μουσεία και τοπικές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Κυριότεροι εκφραστές αυτής της σύστασης είναι οι μεγαλύτερης ηλικίας εκπαιδευτικοί με πολλά έτη υπηρεσίας και οι εκπαιδευτικοί με εξομοίωση ή μετεκπαίδευση. Εμφανίζονται να αναγνωρίζουν μια αδυναμία των γονέων να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη μόρφωση του παιδιού τους λόγω της γλώσσας. Ανταποκρινόμενοι στα δεδομένα της εθνικής ποικιλομορφίας εκτιμούν ότι είναι μέτρια προετοιμασμένοι και παρουσιάζουν αδυναμία και έλλειμμα επάρκειας. Οι εκπαιδευτικοί (κυρίως οι άνδρες) εμφανίζουν ήπια θέση στο ζήτημα της αναγκαιότητας επιμόρφωσής τους σε θέματα επικοινωνίας και συνεργασίας με τους μετανάστες γονείς. Υιοθετούν μια μετριοπαθή στάση απέναντι στην εθνική ποικιλομορφία σε ζητήματα μορφών ενημέρωσης και πραγματοποίησης δράσεων, ενώ δεν αντιλαμβάνονται την εθνική ποικιλομορφία ως εμπόδιο του έργου τους.