Τοπικά

Οι πληγές της κρίσης στον κοινωνικο-οικονομικό ιστό της Θεσσαλίας

 

Με γερασμένο και μειωμένο πληθυσμό, με μεγάλη μείωση της απασχόλησης και την ανεργία να αγγίζει το 22% καθώς και με πολλά διαρθρωτικά προβλήματα στην παραγωγική της δομή εμφανίζεται πλέον η Θεσσαλία της οποίας ο κοινωνικοοικονομικός ιστός έχει πληγεί ιδιαίτερα λόγω της δημοσιονομικής κρίσης. Μάλιστα οι επιπτώσεις της κρίσης φαίνεται πως είναι πολύ πιο μεγάλες από άλλες περιφέρειες της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο η στήριξή της από τους πόρους του νέου ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020 είναι κάτι περισσότερο από επιτακτική.

«Για μια Θεσσαλία με ισχυρή και καινοτόμο οικονομία στην Ευρώπη, με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον, μέσω της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» αποτελεί το κεντρικό πυρήνα του νέου στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την περίοδο 2014-2020.

Οι διαδικασίες για το νέο ΕΣΠΑ ή το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣΧ), όπως θα ονομάζεται πλέον, έχουν ξεκινήσει και αναμένεται να ολοκληρωθούν στο δεύτερο εξάμηνο του 2013. Στο περιφερειακό συμβούλιο της περασμένης Δευτέρας συζητήθηκαν οι κεντρικοί άξονες στους οποίους θα δώσει έμφαση η Περιφέρεια Θεσσαλίας αναζητώντας την πολυπόθητη ανάπτυξη μέσα σε ένα γενικευμένο περιβάλλον κρίσης, με στόχο τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.

Παράλληλα παρουσιάστηκε η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη Θεσσαλία, από τη δημογραφία και την εκπαίδευση, μέχρι και την παραγωγική της ισχύ. Τα συμπεράσματα είναι πως η Θεσσαλία έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδας, με τις επιπτώσεις να εμφανίζονται με μια χρονική καθυστέρηση ενός ή δύο ετών, αλλά με εντεινόμενους ρυθμούς.

Ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κώστας Αγοραστός υπογραμμίζει πως ο Στρατηγικός Στόχος της Περιφέρειας θα επιτευχθεί με την αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων που αναλογούν στην Περιφέρεια από όλα τα Ταμεία της ΕΕ, τα οποία θα συγχρηματοδοτήσουν το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ) για την Ελλάδα, κατά την περίοδο 2014-2020.

Η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι μία από τις λίγες Περιφέρειες της Χώρας η οποία, εδώ και αρκετά χρόνια, αντιμετωπίζει διαρθρωτικά προβλήματα στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της, τα οποία όμως λόγω της συνολικής οικονομικής μεγέθυνσης της Χώρας, όχι μόνο δεν είχαν εμφανισθεί στην πραγματική οικονομία της, αλλά αντίθετα συνετέλεσαν να δημιουργηθεί μία εικόνα οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, η οποία οδήγησε στην όξυνση αυτών των προβλημάτων, διατηρώντας τα όμως σε λανθάνουσα κατάσταση. Έτσι, με την εμφάνιση της δημοσιονομικής κρίσης και οικονομικής ύφεσης στη Χώρα και την έντασή της κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών, ο κοινωνικοοικονομικός ιστός της Θεσσαλίας επλήγη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το σύνολο της Χώρας, με μία μικρή χρονική υστέρηση, αλλά με εντεινόμενους ρυθμούς.

 

Δημογραφικά

στοιχεία

 

Η πρώτη ένδειξη των αναπτυξιακών διαρθρωτικών προβλημάτων της Θεσσαλίας, είναι η μεγαλύτερη μείωση που παρουσιάζει ο μόνιμος πληθυσμός της από εκείνη σε επίπεδο Χώρας, κατά την δεκαετία 2001-2011. Συγκεκριμένα, η πληθυσμιακή μείωση των πολιτών της Θεσσαλίας είναι 4,70% έναντι της μείωσης στη Χώρα κατά 2,97%.

Το πρόβλημα της πληθυσμιακής μείωσης είναι εντονότερο στις Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας (-11,4%) και Τρικάλων (-6,8%), με άμβλυνση του προβλήματος στις Περιφερειακές Ενότητες Μαγνησίας / Σποράδων (-3,0%) και Λάρισας (-0,8%). Παράλληλα ο δείκτης γήρανσης στην Θεσσαλία είναι 148%, έναντι 130% στη Χώρα και ο δείκτης εξάρτησης 55,5% έναντι 49,5% στη Χώρα. Από αυτούς τους δείκτες φαίνεται ότι το ποσοστό του πληθυσμού των παραγωγικών ηλικιών στη Θεσσαλία είναι πολύ μικρότερο από εκείνο στη Χώρα, έναντι των μη παραγωγικών ηλικιών, με μεγαλύτερα ποσοστά των ηλικιών από 65 ετών και πάνω. Συμπερασματικά, από τους παραπάνω δείκτες φαίνεται ότι ο μόνιμος πληθυσμός της Θεσσαλίας, δηλαδή οι δημότες της, αφ’ ενός γηράσκει, αφ’ ετέρου οι παραγωγικές ηλικίες εξυπηρετούν / συντηρούν μεγαλύτερο πληθυσμό εξαρτώμενων ατόμων (0-14 και 65+).

 

Εκπαιδευτικό

επίπεδο

 

Ένα θετικό όμως στοιχείο του πληθυσμού της Θεσσαλίας, είναι η σημαντική βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000, στο οποίο υστερούσε κατά πολύ του εκπαιδευτικού επιπέδου του συνολικού πληθυσμού της Χώρας. Συγκεκριμένα, κατά την πάροδο των ετών μέχρι το 2010, διαπιστώνεται θετική εξέλιξη και σύγκλιση με τους αντίστοιχους δείκτες εκπαιδευτικού επιπέδου της Χώρας, με μείωση των αποφοίτων πρωτοβάθμιας και χαμηλής μέσης εκπαίδευσης (από 50,3% σε 37,8%) και με παράλληλη αύξηση των ποσοστών τριτοβάθμιας και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης (από 18,1% σε 25,7%).

Η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού επιπέδου είναι σημαντικός παράγοντας για την αναπτυξιακή διαδικασία της Περιφέρειας προς μία οικονομία της γνώσης.

 

Αγορά

εργασίας

 

Η αγορά εργασίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας χαρακτηρίζεται από το διαχρονικά σχετικά χαμηλό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (51,5%) έναντι του αντίστοιχου της Χώρας (53%). Τα ποσοστά συμμετοχής της Περιφέρειας Θεσσαλίας ακολουθούν την ίδια τάση διαχρονικά, με εκείνων της Χώρας, με μικρή αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του συνολικού πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας και με σχετικά μεγάλη όμως μείωση του ποσοστού συμμετοχής των νέων 14-25 ετών. Το φαινόμενο αυτό δείχνει ότι οι νέοι, είτε απογοητεύονται από τις αποτυχημένες προσπάθειες απασχόλησής τους και εξέρχονται της αγοράς εργασίας, αφού εισέλθουν σε μακροχρόνια ανεργία, είτε και παρατείνουν τις σπουδές τους κατά ένα βαθμό ως διέξοδο έναντι της ανεργίας.

Επίσης, η Περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει διαχρονικά μικρότερο ποσοστό απασχόλησης έναντι της Χώρας, ακόμη και όταν αυξανόταν μέχρι το 2008, φθάνοντας στο 48,10% το 2008, ενώ από το 2009 μειώνεται δραματικά, φθάνοντας το 2011 στο 42,7% και το δεύτερο τρίμηνο του 2012 στο 40,2%. Δραματική επίσης μείωση εμφανίζει το ποσοστό απασχόλησης των νέων, από 24,8% το 2002, σε 17% το 2011.

Άλλες πληθυσμιακές ομάδες που πλήττονται ιδιαίτερα από τη μείωση της απασχόλησης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι, αφ’ ενός οι γυναίκες με πτώση της απασχόλησης από 46,2% σε 43,4% μεταξύ των ετών 2004-2011, αφ’ ετέρου η ηλικιακή ομάδα 55-64 ετών από 46% σε 42,5%, σε αντίθεση με το σύνολο της Χώρας που τα ποσοστά αυτά παραμένουν στα ίδια επίπεδα ενώ στην ΕΕ27 αυξάνουν.

Παράλληλα δε, μεταξύ 2005 και 2011 στην Περιφέρεια Θεσσαλίας όπως και στο σύνολο της Χώρας μειώνεται η πλήρης απασχόληση και αυξάνεται η μερική απασχόληση, η οποία ήταν πάντα σε υψηλότερα ποσοστά στη Θεσσαλία, οφειλόμενη στην αυξημένη μερική απασχόληση των γυναικών, ενώ αυξάνεται παράλληλα στη Θεσσαλία το ποσοστό αυτοαπασχολούμενων.

Όσον αφορά στην ανεργία κατά τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000, η Περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσίαζε μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας από εκείνα της Χώρας, τόσο στο σύνολο του εργατικού δυναμικού (11,4%, έναντι 10,3% στη Χώρα), όσο και στις ηλικίες 15-24 ετών (32,4%, έναντι 26,8% στη Χώρα). Από το έτος 2004 μέχρι και το 2011 (με εξαίρεση το 2008), τα ποσοστά ανεργίας στην Περιφέρεια είναι μικρότερα από εκείνα της Χώρας, φθίνοντας από το 2003 μέχρι και το 2007 και αυξανόμενα από το 2008 μέχρι και σήμερα, φθάνοντας το δεύτερο τρίμηνο του 2012 στο 21,9%. Η δε ανεργία των νέων (15-24 ετών) στην Περιφέρεια Θεσσαλίας αυξάνεται ραγδαία από το 2008 μέχρι και το 2011, με αποτέλεσμα να είναι μεγαλύτερη από εκείνη σε επίπεδο Χώρας και πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη σε επίπεδο ΕΕ27 (46,7% στη Θεσσαλία, 44,4% στη Χώρα και 21,4% στην ΕΕ27).

Μειώνεται η μακροχρόνια ανεργία, η οποία όμως μείωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έξοδο των μακροχρόνια ανέργων από την αγορά εργασίας.

Από τα παραπάνω στοιχεία είναι εμφανείς οι ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και ύφεσης, στην αγορά εργασίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας, οι οποίες εμφανίζονται με μεγαλύτερη ένταση στη Θεσσαλία, αλλά με μία μικρή χρονική υστέρηση. Η διαχρονική αυτή εξέλιξη στους δείκτες της αγοράς εργασίας στη Θεσσαλία, δημιουργούν κίνδυνο άμβλυνσης της συνοχής του κοινωνικού ιστού της Περιφέρειας.

 

 

Οικονομικές

επιδόσεις

της Θεσσαλίας

 

Η οικονομία της Περιφέρειας Θεσσαλίας εμφάνισε προβλήματα από το 2005 με μία ισχυρή πτώση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της τάξης του 10% έναντι των ετών 2003 και 2004, ενώ μέχρι τότε αυξανόταν με ταχύτερους ρυθμούς από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας. Από το 2006 μέχρι και το 2008 δείχνει να έχει μια μικρή ανάκαμψη, ενώ σε επίπεδο Χώρας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε με υψηλούς ρυθμούς. Το 2009 μειώθηκε έναντι του 2008 και είναι εμφανής η περαιτέρω μείωσή του παρά του ότι δεν υπάρχουν επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ή / και της Eurostat για τα επόμενα έτη.

Από τα στοιχεία αυτά, αλλά και από την λεπτομερέστερη ανάλυσή τους, είναι εμφανές ότι οι επιπτώσεις της κρίσης στα μακροοικονομικά μεγέθη και στη πραγματική οικονομία της Χώρας εμφανίζονται στη Περιφέρεια Θεσσαλίας με υστέρηση ενός ή δύο ετών, αλλά με μεγαλύτερη ένταση.

 

 

Η παραγωγική

δομή

 

Όσον αφορά στη διάρθρωση του ΑΕΠ ανά βασικό παραγωγικό τομέα, μέσω των στοιχείων εξέλιξης της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), διαπιστώνεται ότι ο τριτογενής τομέας κυριαρχεί ως δραστηριότητα στη Περιφέρεια, με αυξανόμενη εξέλιξη διαχρονικά μέχρι και το 2008, με μια μικρή πτώση το 2009, συμμετέχοντας κατά 65,3% – 70% στη συνολική ΑΠΑ της Περιφέρειας, όταν όμως το αντίστοιχο ποσοστό συμμετοχής του τομέα στη Χώρα φθάνει στο 78%. Κυρίαρχη δραστηριότητα του τριτογενή τομέα στη Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι το Εμπόριο και η Εστίαση, με συμμετοχή 40% περίπου, στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα, αυξανόμενο μέχρι και το 2008 και με μικρή πτώση το 2009.

Δεύτερη κατά σειρά σημαντική δραστηριότητα του τριτογενή τομέα στην Περιφέρεια είναι η Δημόσια Διοίκηση και εν γένει οι δημόσιες υπηρεσίες, με συμμετοχή στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα κατά 32% – 34%, διαχρονικά αυξανόμενη τόσο ως Ακαθάριστη Αξία, όσο και ως συμμετοχή στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα. Τέλος οι Κτηματικές Συναλλαγές είναι η τρίτη κατά σειρά σημαντική οικονομική δραστηριότητα, με συμμετοχή στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα της Περιφέρειας κατά 13% – 14%, αυξανόμενη διαχρονικά από το 2005 έως και το 2009, τόσο ως αξία παραγωγής, όσο και ως συμμετοχή στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα της Περιφέρειας. Οι υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες του τριτογενή τομέα στη Περιφέρεια είναι πολύ ισχνές, συμμετέχοντας κατά 12% – 14% στην ΑΠΑ του τριτογενή τομέα, φθίνοντας διαχρονικά το ποσοστό συμμετοχής τους στην ΑΠΑ του τομέα και της συνολικής ΑΠΑ της Περιφέρειας Θεσσαλίας, με εξαίρεση τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό, ο οποίος εξελίσσεται σε δυναμική οικονομική δραστηριότητα της Περιφέρειας.

Ο δευτερογενής τομέας, στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, ο οποίος συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με τον πρωτογενή τομέα της Περιφέρειας στο πλαίσιο της πρώτης και δεύτερης μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, έχει ιδιαίτερη σημασία, συμμετέχοντας στη συνολική ΑΠΑ της Περιφέρειας κατά 23% περίπου, με μικρές διακυμάνσεις διαχρονικά στην Περιφέρεια από το 2006 μέχρι και το 2009, αλλά με τάσεις σχετικής μείωσης. Κυρίαρχη δραστηριότητα του δευτερογενή τομέα στην Περιφέρεια είναι η Μεταποίηση, και δεύτερη κατά σειρά οι Κατασκευές, οι οποίες όμως παρουσιάζουν αισθητή κάμψη από το 2007 μέχρι και το 2009.

Η σημασία του δευτερογενή τομέα στην Περιφέρεια Θεσσαλίας δεν έγκειται μόνο στο υψηλό επίπεδο δημιουργούμενης ΑΠΑ, αλλά και στο γεγονός ότι αυτός συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με τον πρωτογενή.

Τέλος, ο πρωτογενής τομέας συνεχίζει να διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ΑΠΑ και ΑΕΠ, παρά τη σημαντική πτώση του από το 2006, αλλά με μικρή τάση ανάκαμψης μέχρι και το 2009, συμμετέχοντας στη συνολική ΑΠΑ της Περιφέρειας κατά 8,75% το 2009 έναντι 12,5% το 2005 και 8,22% το 2006, ενώ συμμετέχει κατά 14,2% στην ΑΠΑ του πρωτογενή τομέα της Χώρας. Το γεγονός αυτό καθιστά τον πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας όχι μόνο σημαντική δραστηριότητα για την Περιφέρεια, με δεδομένη και την άμεση διασύνδεση του κυρίως με τον δευτερογενή τομέα της, αλλά και σημαντική δραστηριότητα για τη Χώρα, λόγω της ιδιαίτερα μεγάλης συμβολής του στην πρωτογενή / αγροτική παραγωγή της Ελλάδας.

 

Η παραγωγικότητα

 

Τα συγκεκριμένα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά και προβλήματα της παραγωγικής δομής της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα αρνητικά αποτελέσματα των οποίων εμφανίζονται έντονα σε περίοδο κρίσης εντείνονται και λόγω της σημαντικής διαφοροποίησης και εξέλιξης της παραγωγικότητας της εργασίας τόσο μεταξύ των βασικών παραγωγικών τομέων σε επίπεδο Περιφέρειας Θεσσαλίας, όσο και μεταξύ Περιφέρειας και Χώρας ανά βασικό παραγωγικό τομέα.

Πιο συγκεκριμένα, ο πρωτογενής τομέας της Περιφέρειας, ενώ παρουσιάζει μεγαλύτερη παραγωγικότητα εργασίας (κατά 25%) από τον πρωτογενή τομέα της Χώρας, εν τούτοις φθίνει διαχρονικά συμμετέχοντας στη διαμόρφωση της ΑΠΑ της Περιφέρειας κατά 8,5% – 9%, απασχολώντας όμως σχεδόν το 20% των εργαζομένων στην Περιφέρεια. Παράλληλα, ο σχετικά ισχυρός και μέχρι πρότινος (2009) ανθεκτικός δευτερογενής τομέας της Περιφέρειας παρουσιάζει παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόμενη μεν διαχρονικά, αλλά μικρότερη κατά 5% από την παραγωγικότητα της εργασίας στο σύνολο του δευτερογενή τομέα της Χώρας.

Τέλος, ο τριτογενής και κύριος τομέας της Θεσσαλίας, παρά τη σχετική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σ’ αυτόν μέχρι και το 2009, συνεχίζει να έχει παραγωγικότητα μικρότερη κατά 29% από την αντίστοιχη σε επίπεδο Χώρας. Από τα παραπάνω στοιχεία παραγωγικότητας των τομέων της Περιφέρειας Θεσσαλίας, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της Χώρας, λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα και τη διάρθρωση κάθε τομέα της Περιφέρειας, σε συνδυασμό με την επιμήκυνση και ένταση της οικονομικής κρίσης, διαφαίνονται μεγάλοι κίνδυνοι περαιτέρω αποδυνάμωσης του παραγωγικού ιστού της Περιφέρειας και άμβλυνσης της συνοχής του κοινωνικοοικονομικού ιστού της, εφ’ όσον δε ληφθούν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα για την ενίσχυση και ενδυνάμωση της παραγωγικής λειτουργίας κάθε τομέα της Περιφέρειας.

 

ΦΩΤΗΣ ΣΠΑΝΟΣ

 

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το