Ένα βιβλίο για την ιστορία των κρατών, εθνών, παλαιών, νέων και απωλεσθέντων στο πέρασμα του χρόνου. Ένα βιβλίο γεωγραφίας ταυτόχρονα και οικολογικών ανησυχιών είναι αυτό που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου, στις 7 το απόγευμα στην Εξωραϊστική. Συγγραφέας, ο γνωστός συμπολίτης Κωνσταντίνος Λούλης, αλευροβιομήχανος.
Αφορμή, η συλλογή γραμματοσήμων του συγγραφέα. Ο Κωνσταντίνος Λούλης έχει αποκτήσει γραμματόσημα από όλα τα κράτη του κόσμου και ενδεικτικά τα παραθέτει στο βιβλίο, δίπλα στο αφιέρωμα για κάθε κράτος χωριστά.
Τι ακριβώς, όμως, είναι το βιβλίο που θα κυκλοφορήσει, το εξηγεί ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Λούλης.
Γράφει συγκεκριμένα:
Η εικόνα του πατέρα μου να ασχολείται τον ελεύθερο χρόνο του με τη συλλογή των Ελληνικών γραμματοσήμων παραμένει έντονα χαραγμένη στις ολοένα και πιο μακρινές παιδικές αναμνήσεις μου.
Η συλλογή του – που πριν από αυτόν την είχε αρχίσει ο παππούς του – ξεκινούσε από το πρώτο Ελληνικό γραμματόσημο, το 1861, τη συνέχισε δε κυριολεκτικά με αγάπη και ευλάβεια μέχρι το θάνατό του, το 1975.
Η συλλογή αυτή ήταν διπλή.
Η μία με τα γραμματόσημα της πρώτης ημέρας κυκλοφορίας τους, ασφράγιστα, και η άλλη με τα αντίστοιχα σφραγισμένα.
Από την Τρίτη τάξη του δημοτικού – στα εννέα μου χρόνια – άρχισα και εγώ να μαζεύω τα πρώτα μου γραμματόσημα, ξεκινώντας με εκείνα των χωρών του εξωτερικού, που με γοήτευαν περισσότερο.
Μετά από πολλά χρόνια – αφού συνέχιζα τη συλλογή και των Ελληνικών γραμματοσήμων μετά το έτος 1975 – σκέφτηκα να αποτολμήσω την προσπάθεια για την επίτευξη ενός δύσκολου, αλλά πρωτότυπου, σύμφωνα με αυτά που γνωρίζω, στόχου.
Στόχος μου ήταν να αποκτήσω γραμματόσημα από όλα τα κράτη του κόσμου (ανεξάρτητα, αυτόνομα ή αυτοδιοίκητα) που κατά καιρούς υπήρξαν, ακόμη και αν κάποια από αυτά, για διάφορους λόγους, δεν υπάρχουν σήμερα.
Αρκεί, κάποτε, να είχαν εκδώσει γραμματόσημα.
Υπήρχε π.χ. κράτος με το όνομα Μαλακού Σελατάν στο σύμπλεγμα των νήσων της Ινδονησίας, που δημιουργήθηκε το 1950 και είχε διάρκεια ζωής μόνο 94 ημέρες! Πρόλαβε όμως, και εξέδωσε 3 σειρές 12 γραμματοσήμων. Με τη βοήθεια του Θεού, μετά από πολύχρονη προσπάθεια, πολλά ταξίδια, ιδιαίτερη μελέτη και πολύ χρόνο, αξιώθηκα να πετύχω αυτόν το στόχο μου και έτσι να καταφέρω να ολοκληρώσω το όραμά μου.
Συγκέντρωσα, λοιπόν, γραμματόσημα από:
– 246 υφιστάμενα κράτη,
– 43 αυτόνομες ή αυτοδιοίκητες περιοχές,
– 60 κράτη παρελθόντος (που δεν υπάρχουν πια ή άλλαξαν ονομασία)
– και έναν Οργανισμό (Ο.Η.Ε.).
Συνολικά, τα 100.000 και πλέον γραμματόσημά μου, ανάλογα με την προέλευσή τους, είναι καταταγμένα σε 350 ομάδες, που είναι χωρισμένες σε 7 ενότητες.
Κανονικά οι Ήπειροι είναι έξι (Αμερική, Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Ωκεανία και Ανταρκτική), άρα έξι θα έπρεπε να είναι και οι ενότητες αυτές. Θεώρησα όμως σωστό, στη συλλογή μου να ξεχωρίσω από την Ευρώπη και την Ασία, την επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, δημιουργώντας μία ξεχωριστή ενότητα γι’ αυτήν.
Ξεφυλλίζοντας κανείς αυτή τη συλλογή των γραμματοσήμων κάθε χώρας, βλέπει σ’ αυτά ουσιαστικά την εξέλιξη της ιστορίας της, αλλά και της ίδιας της παγκόσμιας ιστορίας.
Πολλά ονόματα, ειδικά μικρών κρατών, μου ήταν εντελώς άγνωστα, όπως, είμαι βέβαιος, θα είναι και στους περισσότερους από εσάς. Αγνοούσα ακόμη και τη θέση τους στον πλανήτη.
Έτσι, σκέφτηκα να κάνω στο πρώτο φύλλο της συλλογής της κάθε χώρας μια σελίδα που περιέχει τη συνοπτική ιστορία της, γενικές πληροφορίες γι’ αυτή και τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη.
Ασφαλώς, δεν αγνοώ ότι, όταν δεν είναι κανείς ιστορικός – όπως εγώ – είναι ριψοκίνδυνο να ασχολείται με την ιστορία. Γι’ αυτό και ζητώ την επιείκειά σας.
Όμως, η μεγάλη μου αγάπη για την ιστορία με οδήγησε να ονομάσω το χώρο της βιβλιοθήκης στο σπίτι μου – σε ξεχωριστό χώρο αφιερωμένο σ’ αυτήν – «ψυχής ιατρείον».
Αφιερώνοντας πολλές ώρες στη μελέτη των 5.000 περίπου τόμων που αξιώθηκα να αποκτήσω, διαμόρφωσα μια άποψη για τα ιστορικά γεγονότα, γενικά, αλλά και του κάθε κράτους ειδικότερα, προσπαθώντας πάντα να αποτυπώνω τα γεγονότα αυτά όσο πιο αντικειμενικά μπορούσα.
Το μόνο σίγουρο είναι πως οι απόψεις μου δεν είναι δυνατό να τύχουν καθολικής αποδοχής, γιατί, βέβαια, όλοι οι άνθρωποι δεν βλέπουν την ιστορία από την ίδια οπτική γωνία. Αυτό είναι απολύτως κατανοητό και σεβαστό.
Μελετώντας, λοιπόν, την ιστορική εξέλιξη των κρατών της γης, προσπάθησα να ανακαλύψω τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν στο συνεχή διαμελισμό της ανθρωπότητας, στην αυξανόμενη ένταση, στην αβεβαιότητα, καθώς επίσης στο σχηματισμό και στη διαρκή αναδιάρθρωση των συνόρων, μη λησμονώντας ποτέ ότι τα σύνορα, σε τελική ανάλυση, δεν είναι παρά νοητές διαχωριστικές γραμμές των κρατών, αλλά, δυστυχώς, και των λαών που κατοικούν σ’ αυτά τα κράτη.
Κατέληξα, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι τα βασικότερα από τα αίτια αυτά (ασφαλώς όχι τα μοναδικά) είναι:
– Η αύξηση του πληθυσμού
– Οι ανάγκες διαβίωσης
– Οι πολιτικές φιλοδοξίες
– Οι θρησκευτικές διαφορές
– Οι γλωσσικές διαφορές
– Η εξέλιξη της τεχνολογίας
– Τα οικολογικά προβλήματα
– Η διεκδίκηση κοιτασμάτων υπεδάφους
– Τα αποθέματα τροφίμων και υδάτινων πόρων
Αναρωτήθηκα, όμως, πολλές φορές:
Ποια είναι αυτή η δύναμη που μπορεί να οδηγήσει κάποια κράτη να αντέχουν στη φθορά του χρόνου – και στις δοκιμασίες που αυτός φέρνει – και κάποια άλλα να μην αντέχουν και να εξαφανίζονται;
Αναλογιζόμενος την περίπτωση της πατρίδας μας – της Ελλάδας – μπόρεσα να απαντήσω στο ερώτημα αυτό.
Είναι βασικά η εθνική συνείδηση που μετατρέπει τους λαούς σε έθνη και τους οδηγεί στη συνέχεια στο σχηματισμό ανεξάρτητων κρατών.
Όσο ισχυρότερες είναι οι ρίζες κάθε λαού, τόσο πιο ισχυρή είναι η έννοια της πατρίδας.
Το έθνος, λοιπόν, αποτυπώνεται σε κράτος.
Όσο πιο βαθιά είναι η αίσθηση της ιστορικότητας και της καταγωγής ενός έθνους, τόσο πιο ανίσχυρη είναι η καταστροφική φθορά του χρόνου απέναντι σε ένα τέτοιο έθνος.
Η διαδρομή του χρόνου στην ιστορία δεν μπόρεσε να αφανίσει λαούς που είχαν εθνική συνείδηση και ισχυρές ρίζες με το παρελθόν και να σβήσει τα κράτη που είχαν δημιουργήσει από το χάρτη.
Τα αισθήματα της εθνικής συνείδησης και οι ισχυρές τους ρίζες είναι τα στοιχεία εκείνα που οδηγούν τους λαούς και τα κράτη στην επιβίωσή τους.
Ολοκληρώνοντας την εργασία αυτή των 350 ξεχωριστών κρατών – περιοχών κατέληξα στην απόφαση, να μην την κρατήσω – όπως και τη συλλογή μου – μόνο για τον εαυτό μου, αλλά να εκδώσω αυτό το βιβλίο προσθέτοντας στο τέλος συνοπτικά, τους προβληματισμούς μου για το μέλλον της ζωής στον πλανήτη, επηρεασμένος απ’ το γεγονός που όλοι βλέπουμε να συντελείται καθημερινά και να εξελίσσεται, δηλαδή αυτό το σύνθετο φαινόμενο, στο οποίο έδωσα τον όρο «οικοφονία».
Πλανητική «οικοφονία»
Ως προς τον όρο «οικοφονία» η επεξήγηση του συγγραφέα έχει μεταξύ άλλων ως εξής:
…Το ανθρώπινο είδος δεν δημιουργήθηκε για να υπάρχει μόνο του, αλλά για να συνυπάρχει μαζί με δισεκατομμύρια άλλους οργανισμούς ζώων και φυτών.
Μόνο λίγο χώμα – που χωρά σε μία ανθρώπινη παλάμη – περιέχει πάνω από 50 δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς.
Με το πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος υπερεκτίμησε τη θέση του μέσα σ’ αυτό το σύνολο, καθώς και τις δυνατότητές του, ξέχασε ότι είναι ένα απλό κομμάτι μιας αλυσίδας και ότι τα καταστροφικά αποτελέσματα της συμπεριφοράς του απέναντι στην αλυσίδα αυτή, τα υφίσταται και τα βιώνει η κάθε γενιά εντονότερα.
Η «αλυσίδα της ζωής» είναι γνωστή σε όλους μας από τη στοιχειώδη εκπαίδευσή μας. Τα πάντα, όσα υπάρχουν στη ζωή, συνδέονται μεταξύ τους. Τίποτα δεν μπορεί να επιβιώσει μόνο του. Εάν ένα είδος εξαφανιστεί, μοιραία επηρεάζονται και τα υπόλοιπα.
Κάθε στοιχείο έχει το δικό του ρόλο, αλλά μπορεί να επιβιώσει μόνο χάρη στην παρουσία κάποιων άλλων στοιχείων που βρίσκονται στους κρίκους αυτής της αλυσίδας. Αυτή η καταπληκτική αρμονία που χάρισε ο Θεός στη φύση, διαταράχθηκε τελικά από το πιο «χαρισματικό» δημιούργημά του, τον άνθρωπο.
Ο άνθρωπος αρχικά ζούσε ομαδικά σε κοινότητες (νομάδες), οι οποίες όταν μεγάλωναν, χωρίζονταν δημιουργώντας σε άλλη πιο μακρινή περιοχή, ένα νέο καταυλισμό.
Ο αγώνας για την επιβίωση οδηγούσε ενστικτωδώς τους ανθρώπους σε ένα τόπο που πρόσφερε τα στοιχειώδη αγαθά: Νερό, τροφή και έδαφος κατάλληλο για την καλλιέργεια δημητριακών και οπωροφόρων δένδρων…
…Ο άνθρωπος ενώ τελειοποιεί την τεχνολογία και ανεβάζει συνεχώς το βιοτικό του επίπεδο, ξεχνά κάτι πολύ σημαντικό:
Ότι σ’ αυτόν το δρόμο δεν πορεύεται μόνος, αλλά αποτελεί κομμάτι ενός συστήματος που για να λειτουργήσει πρέπει να βρίσκεται σε αρμονία με το σύνολο.
Υποτίμησε απλά, αλλά πολύ βασικά πράγματα, όπως π.χ. τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, υπερτιμώντας ταυτόχρονα το δικό του ρόλο στο ζωικό βασίλειο.
Τα αποθέματα νερού παγκοσμίως όλο και μειώνονται.
Στον τομέα της γεωργίας ασχολείται σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη και μάλιστα περισσότερο από τα 2/3 αυτών ασχολούνται χειρωνακτικά με τις αγροτικές εργασίες.
Οι αγρότες – που απορροφούν τα 2/3 της παγκόσμιας κατανάλωσης νερού – με το θεμιτό στόχο να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, θέλουν να αυξήσουν την παραγωγή για να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση από τον καταναλωτή, κάνοντας όλο και περισσότερες γεωτρήσεις άρδευσης, χωρίς να σκέφτονται τις καταστροφικές για τον πλανήτη συνέπειες των επιλογών τους.
Στην Ινδία – τη 2η χώρα σε πληθυσμό του πλανήτη – (1 δισ.), το 1/3 των πηγαδιών έχουν ήδη στερέψει.
Είναι γεγονός ότι οι μισοί από τους κατοίκους της γης κατοικούν σε περιοχές, όπου οι ποσότητες πόσιμου νερού σήμερα είναι κάτω από τα όρια ασφαλείας.
Το πρόβλημα της έλλειψης νερού επιδρά, όπως είναι φυσικό, και στα τρόφιμα.
Πέρα όμως από τη δίψα υπάρχει και η πείνα.
Σήμερα, πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων – αριθμός ρεκόρ – όχι απλά υποσιτίζονται, αλλά κυριολεκτικά πεινούν.
Και σ’ αυτή την περίπτωση ο άνθρωπος φαίνεται να ξεχνά τις ισορροπίες που πρέπει να κρατά προκειμένου να επιβιώνει ως είδος.
…Και εύλογα γεννιέται το ερώτημα:
Με τα προβλήματα έλλειψης νερού και τροφίμων να διογκώνονται, τι θα συμβεί άραγε, εάν οι προβλέψεις ειδικών επαληθευτούν και το 2030 ο παγκόσμιος πληθυσμός ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια;
Η ερημοποίηση που καλύπτει πλέον το 1/4 της επιφάνειας της γης – ποσοστό τεράστιο – οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην παράλογη επέμβαση του ανθρώπου.
Πεντακόσια πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν στις ερήμους της γης έχοντας πρόβλημα επιβίωσης, τη στιγμή που στην Ευρώπη περίπου ο ίδιος αντίστοιχα πληθυσμός απολαμβάνει τα «αγαθά» της υπερκαταναλωτικής κοινωνίας.
…Με την αύξηση του πληθυσμού, στο δεύτερο μισό του αιώνα που διανύουμε, θα πρέπει να τραφούν 50% επιπλέον άνθρωποι, πράγμα αδύνατο με τα σημερινά δεδομένα.
Αποδεδειγμένα η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί προβλήματα στην αναπαραγωγή και το αναπνευστικό σύστημα. Επιπλέον, είναι υπεύθυνη για το θάνατο 2,5 εκατ. ανθρώπων στον κόσμο ετησίως.
Όμως, παρότι τα πράγματα έχουν φτάσει σε οριακό σημείο υπάρχει ακόμα χρόνος και τρόπος, αν όχι να ανατραπεί η κατάσταση, τουλάχιστον να επιβραδυνθεί το χρονικό σημείο του αδιεξόδου.
Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες επίσης είναι η νέα μάστιγα του αιώνα.
Όταν στα τέλη του Αυγούστου 2005 ο τυφώνας «Κατρίνα» πλησίαζε στον κόλπο του Μεξικού, 1.000.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν ξαφνικά τη Νέα Ορλεάνη.
…Πρώτος – πριν 2 αιώνες – έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις και τους κινδύνους της πλανητικής «οικοφονίας» ο περίφημος Άγγλος οικονομολόγος Thomas Robert Malthus (1776-1832) στο σύγγραμμά του «Πραγματεία περί της θεωρίας του πληθυσμού», στην οποία υποστηρίζει ότι, ενώ τα τρόφιμα και γενικώς τα αγαθά τα οποία έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να ζήσει αυξάνουν κατά αριθμητική πρόοδο, ο πληθυσμός πολλαπλασιάζεται κατά γεωμετρική πρόοδο, με συνέπεια να έλθει εποχή, κατά την οποία δεν θα επαρκούν τα προϊόντα της γης για τη διατήρηση της ανθρωπότητας.
Παρ’ ότι ως πατέρας 5 παιδιών δεν δικαιούμαι να ασπάζομαι τη «νεομαλθουσιανική» θεωρία των Κινέζων που πιστεύουν πως το κάθε ζευγάρι πρέπει να αποκτά μόνο ένα παιδί, προβληματίζομαι έντονα από το αδιέξοδο που μας οδήγησε η παράλογη διαχείριση των αγαθών της φύσης που μας χάρισε ο Θεός.
Δυστυχώς, το 40% του παγκόσμιου πλούτου να ανήκει στο 0,5% των κατοίκων της γης, το δε 20% του παγκόσμιου πλούτου να ανήκει στο 2% των κατοίκων της και το υπόλοιπο 40% είναι άνισα καταμερισμένο στο 97,5% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Είναι τραγικό το ότι το 1/5 του πληθυσμού της γης καταναλώνει τα 4/5 των αγαθών της.
Αυτά τα δύο εγκληματικά στοιχεία είναι τα βασικά αίτια τόσο της συνεχούς αλλαγής των συνόρων, όσο όμως και της «πλανητικής οικοφονίας», στην οποία μόλις πριν αναφέρθηκα.
Είναι γεγονός πως η μελέτη της ιστορικής εξέλιξης της ζωής στη γη με έμφαση στα γεγονότα του τελευταίου αιώνα μας οδηγεί – με την ανθρώπινη λογική – σε έντονο προβληματισμό και ανησυχία.