Η ποινικοποίηση ΜΜΕ συντείνει στη «φίμωση» του Τύπου

Η προστασία των προσωπικών δεδομένων, το ηλεκτρονικό έγκλημα και «επιχειρείν», ήταν οι τρεις θεματικές ενότητες με τις οποίες ασχολήθηκε διεξοδικά το διήμερο συνέδριο της Ένωσης Νομικών Ελλάδος, που πραγματοποιήθηκε στο Βόλο και είχε πολύ μεγάλη συμμετοχή. Οι εισηγήσεις ήταν ιδιαίτερα αξιόλογες, ενώ σε πολλά ζητήματα αναπτύχθηκε έντονος προβληματισμός, αλλά και διαφορετικές απόψεις, κυρίως όσον αφορά στα θέματα προστασίας της προσωπικότητας.

Στις ποινικές διαστάσεις της προσβολής της προσωπικότητας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αναφέρθηκε ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αριστοτέλης Χαραλαμπάκης. Μίλησε για το νομικό πλαίσιο και τις δικαστικές αποφάσεις σε μία προσπάθεια να προστατευτεί η προσωπικότητα ατόμων από την δημοσιότητα. Πολλές ήταν οι απόψεις που διατυπώθηκαν πάνω στο θέμα και αρκετές αντιφατικές.

Παρέμβαση έκανε ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου κ. Αναστ. Βολιώτης υπογραμμίζοντας ότι τα ΜΜΕ είναι «ελεγκτές» του δημόσιου βίου και είναι υποχρεωμένα να ασχολούνται με πράξεις και ενέργειες που επηρεάζουν καταστάσεις και μπορεί να φαίνονται «προσωπικά δεδομένα». «Η ποινικοποίηση και αστικοποίηση αναφορών και δημοσιευμάτων του Τύπου σε πρόσωπα και καταστάσεις συντείνουν στη φίμωση του Τύπου» τόνισε ο κ. Βολιώτης.

«Κάθε περίπτωση έχει την ιδιαιτερότητά της και πρέπει να εξετάζεται από την άποψη αν υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για το κοινό ή αν έχει ως αποκλειστικό σκοπό τη δυσφήμιση και την προσβολή της προσωπικότητας» ανέφερε ο κ. Γιάννης Παγώνας αντιπρόεδρος της Ένωσης Νομικών. Αυτό πάντως που τονίστηκε από τους περισσότερες είναι ότι τα προσωπικά δεδομένα δεν είναι το υπέρτατο αγαθό, αλλά η ανθρώπινη ζωή και αξία. Στην πρώτη ενότητα του Συνεδρίου, Προστασία της Προσωπικότητας, όπως ανέφερε και ο πρόεδρος του τοπικού Δικηγορικού Συλλόγου, τέθηκαν άκρως επίκαιρα ζητήματα, όπως η βιντεοεπιτήρηση στους δρόμους, η οποία κρίθηκε υπό προϋποθέσεις επιτρεπτή, η προστασία των προσωπικών δεδομένων στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση και την ηλεκτρονική ταυτότητα και η προστασία της ιδιωτικότητας από την ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου). Οι απόψεις πάντως ήταν αντικρουόμενες κυρίως όσον αφορά για το πότε παραβιάζονται τα προσωπικά μας δεδομένα και για το πότε μία τέτοια «παραβίαση» μπορεί να κριθεί αναγκαία.

Δύσκολα όμως, όπως τονίζουν και οι επιστήμονες της Νομικής, μπορεί να αντιμετωπιστεί το ηλεκτρονικό έγκλημα, που ειδικά την τελευταία δεκαετία φαίνεται να παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Ως βασικές αιτίες θεωρούνται τα κενά στο νομικό πλαίσιο και οι διάφορες δυσκολίες στη συνεργασία μεταξύ κρατών ή διαφορετικών φορέων που εμπλέκονται στη διερεύνηση και τη δίωξή του.

Δύσκολα πιστοποιείται η «ταυτότητα» των «μπλόγκερ» και αποκαλύπτεται η ανωνυμία, ενώ αντικρουόμενες είναι απόψεις και αποφάσεις – όπως τονίστηκε από τους ομιλητές – για το αν πρέπει ή όχι να αίρεται το απόρρητο των επικοινωνιών στο διαδίκτυο. Κυριάρχησε η άποψη ότι το απόρρητο δεν είναι υπέρτατη αξία και άρα πρέπει να μπορεί να ταυτοποιείται η ανωνυμία και να αντιμετωπίζεται, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο, η δυσφήμιση και η συκοφαντία. Ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών κ. Δημ. Ζημιανίτης σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «η συνεργασία μεταξύ κρατών ή φορέων που εμπλέκονται στη διερεύνηση και τη δίωξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος ανακόπτεται λόγω δυσχερειών νομικής, πραγματικής ή τεχνικής φύσης. Τούτο είναι εν πολλοίς αναμενόμενο, ενόψει του ότι πρόκειται για εγκληματική δραστηριότητα ποιοτικά διαφορετική από την «παραδοσιακή» εγκληματικότητα, που δεν γνωρίζει σύνορα, λαμβάνει χώρα σε συνθήκες ιδιαίτερες, που μπορεί να επιφέρει αξιόλογη βλάβη σε πρόσωπα, εγκαταστάσεις ή υποδομές, η δε πρόληψη συχνά δεν επαρκεί για να αποθαρρύνει τους δράστες».

Υπογράμμισε πως «η ιδιαίτερη φύση της ηλεκτρονικής εγκληματικότητας καλεί σε εντονότερη συνεργασία των κρατών, στα οποία εκδηλώνεται και των αρχών που είναι επιφορτισμένες με την ανάσχεσή της. Η ανάγκη αυτή πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των ατομικών δικαιωμάτων των θιγομένων προσώπων, όμως απαιτείται αφετέρου να συνυπολογιστεί η βλάβη που επιφέρει το ηλεκτρονικό έγκλημα στα θύματα, ο βαθμός διατάραξης της αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης και η ευρεία κλίμακα στην οποία απαντά, ώστε να σταθμιστούν αμφότερα τα συμφέροντα με βάση την αρχή της αναλογικότητας».

Ο κ. Ζημιανίτης ανέφερε επίσης πως «ευθύνη βαρύνει τον εθνικό νομοθέτη, η ολιγωρία του οποίου έχει στερήσει από τις αρχές εφαρμογής του νόμου από μέσα που, σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, υφίστανται και έχουν τεθεί για το καλό της ολότητας». «Η πρόληψη, είπε τέλος, από πλευράς των δυνάμει θυμάτων της ηλεκτρονικής εγκληματικότητας είναι καίριας σημασίας για την αποφυγή της σε βάρος τους εγκληματικών ενεργειών».

Η Εισαγγελέας Πρωτοδικών κ. Σταυρούλα Κουτουλάκου μίλησε εκτενώς για το οικονομικό έγκλημα στο διαδίκτυο και ειδικά για την περίπτωση της «νιγηριανής απάτης», όπως λέγεται αλλιώς το γνωστό «spam». «Όποιος έχει e-mail μπορεί να πέσει θύμα οικονομικής κυρίως απάτης στο διαδίκτυο» επεσήμανε ο κ. Παγώνας. Η ενημέρωση των χρηστών και του διαδικτύου και τα μέτρα πρόληψης είναι ίσως ο μόνος αντιμετώπισης αυτού του είδους της απάτης, επισημάνθηκε.

Η κ. Κουτουλάκου αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά της ηλεκτρονικής απάτης επισημαίνοντας ότι «το έγκλημα είναι διασυνοριακό, χαμηλού κινδύνου, υψηλού κέρδους, με το δράστη να είναι άτομο ανασφαλές και τα θύματα να τους λείπει η αυτοπεποίθηση». Μίλησε για τη σχέση του ηλεκτρονικού με το οργανωμένο έγκλημα και αναφερόμενη στην καταπολέμηση της απάτης στο διαδίκτυο επεσήμανε τις δυσκολίες στον εντοπισμό των δραστών. Τόνισε πως είναι απαραίτητη η αστυνομική και δικαστική συνεργασία εντός της Ε.Ε. και με τις τρίτες χώρες.

Μεγάλο ενδιαφέρον υπήρξε για την εισήγηση του Γάλλου εισηγητή κου Philippe Esperanca, επίσημου συνεργάτη της γαλλικής αστυνομίας, σχετικά με τις μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί για την εξιχνίαση του εγκλήματος. Τέλος, στην ενότητα «Ηλεκτρονικό Επιχειρείν» άκρως ενδιαφέρουσες υπήρξαν όλες οι εισηγήσεις, όπως εκείνη για το ηλεκτρονικό εμπόριο φαρμάκου και τον προσδιορισμό του τόπου εγκατάστασης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο διαδίκτυο.

Στην ενότητα «Ηλεκτρονικό Επιχειρείν» άκρως ενδιαφέρουσες υπήρξαν όλες οι εισηγήσεις, όπως εκείνη για το ηλεκτρονικό εμπόριο φαρμάκου και τον προσδιορισμό του τόπου εγκατάστασης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο διαδίκτυο. Αυτό που τονίσθηκε, όσον αφορά στη διακίνηση φαρμάκων μέσω διαδικτύου, είναι ότι η ρύθμιση της αγοράς αυτής έγινε πριν εμφανιστεί η νομοθεσία. Η διακίνηση όμως φαρμάκων με τον τρόπο αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή, ενώ η ενημέρωση των χρηστών και στην περίπτωση αυτή μπορεί να αποδειχθεί ως η καλύτερη προστασία.

«Από την παρακολούθηση μας από το «μεγάλο αδελφό» στους δρόμους μέχρι και τον ηλεκτρονικό τζόγο, και από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση μέχρι νέες, σύγχρονες μεθόδους εξιχνίασης εγκλημάτων, οι σύνεδροι επί δύο ημέρες ενημερώθηκαν για ένα ευρύτατο φάσμα νομικών, αλλά και τεχνικών, ζητημάτων. Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, η Ε.Ε.Ν. e-Θέμις επιδιώκει τη συστηματική ενημέρωση των νομικών της χώρας μας για όλα τα απορρέοντα από την τεχνολογία ζητήματα», υπογράμμισε ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Νομικών κ. Παγώνας.

Σημειώνεται ότι στο νομικό συνέδριο συμμετείχαν 450 σύνεδροι από όλη την Ελλάδα, ενώ ως εισηγητές συμμετείχαν διακεκριμένοι εκπρόσωποι του ακαδημαϊκού και νομικού κόσμου της χώρας.

Τούλα Κεκάτου