Η περιοχή της Κάρλας πλήττεται περισσότερο από την ξηρασία

Σύμφωνα με μελέτες του Εργαστηρίου Αγρομετεωρολογίας του Πανεπιστημίου στη Θεσσαλία

Σε περίοδο ξηρασίας με καύσωνες και δασικές πυρκαγιές είναι πιθανό να εισέλθει από του χρόνου η Μαγνησία, λόγω της περιοδικότητας που εμφανίζει το φαινόμενο ανά επτά χρόνια με συν – πλην δύο χρόνια και με δεδομένο ότι η τελευταία ξηρασία εκδηλώθηκε το 2007. Σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηρίου Αγρομετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η περιοχή της Κάρλας με τις γύρω καλλιέργειες πλήττεται περισσότερο από την ξηρασία σε επίπεδο Θεσσαλίας, εξέλιξη που σηματοδοτεί την ανάγκη σταδιακής αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών και στροφή στα ενεργειακά φυτά.

Ρεπορτάζ:

ΦΩΤΗΣ ΣΠΑΝΟΣ

Ο καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας Ζωικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Νίκος Δαλέζιος αναφέρθηκε στα τελευταία αποτελέσματα από πρόσφατες έρευνες που έχει διεξάγει το Εργαστήριο Αγρομετεωρολογίας το οποίο διευθύνει, κυρίως με τη χρήση δορυφορικών στοιχείων.

«Αξιοποιήσαμε τη δυνατότητα που μας δίνουν οι δορυφόροι, δηλαδή την περιοχική κάλυψη και την ένταση του φαινομένου κάνοντας συνδυασμούς. Συγκεκριμένα μελετήσαμε τα στοιχεία για τη Θεσσαλία των τελευταίων 20 χρόνων και διαπιστώσαμε ότι έχουμε δύο κατηγορίες όσον αφορά την ένταση της ξηρασίας, δηλαδή τις έντονες ξηρασίες και τις μέτριες ή ασθενείς. Οι έντονες ξηρασίες ξεκινούν από το πρώτο τρίμηνο του υδρολογικού έτους, δηλαδή από Οκτώβριο μέχρι Δεκέμβριο και θα ξέρουμε, αν θα περιμένουμε έντονη ξηρασία ή όχι, ενώ οι ασθενείς και μέτριες ξηρασίες αρχίζουν την άνοιξη, περίπου Απρίλιο με Μάιο. Αυτό μας δίνει μια ικανοποιητική πρόδρομη εκτίμηση, ώστε να έχουμε μια προγνωστική δυνατότητα, για το τι θα περιμένουμε» σημείωσε ο κ. Δαλέζιος.
Στο ερώτημα, πότε θα έχουμε ξανά φαινόμενα ξηρασίας, ο ίδιος σημείωσε ότι από του χρόνου θα πρέπει να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα.

«Η περιοδικότητα της ξηρασίας είναι επτά χρόνια με συν-πλην δύο χρόνια. Από τη στιγμή λοιπόν που είχαμε την έντονη ξηρασία το 2007, δεν αποκλείεται του χρόνου να είμαστε σε αναμονή, ώστε να αντιμετωπίσουμε χρονιά ξηρασίας. Και αυτό παρόλο που ενδιάμεσα είχαμε χρονιές με πολύ έντονες βροχές, όπως συνέβη τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η ξηρασία συνδυάζεται με τον καύσωνα και τις δασικές πυρκαγιές. Στατιστικά οι καύσωνες εμφανίζονται είτε αρχές Ιουλίου είτε στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου, δηλαδή λίγο πριν αρχίσουν τα μελτέμια, όπου πάλι επικρατεί πεδίο υψηλών πιέσεων, οι λεγόμενοι αντικυκλώνες που φέρνουν άπνοιες και αυξάνουσα θερμοκρασία» σημείωσε ο καθηγητής.

Και πρόσθεσε: «Το κύριο χαρακτηριστικό της ξηρασίας είναι η παρατεταμένη έλλειψη βροχοπτώσεων κυρίως και μετά η συνακόλουθη έλλειψη υγρασίας είτε στην ατμόσφαιρα είτε στο έδαφος. Αυτή η κατάσταση επηρεάζει το λεγόμενο υδρολογικό κύκλο, δηλαδή τις εξατμίσεις, επομένως έχουμε και αύξηση της θερμοκρασίας. Έτσι είμαστε πιο κοντά στα φαινόμενα του καύσωνα. Παράλληλα είμαστε και πιο κοντά στο φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, διότι το αίτιό τους πέρα από τον άνεμο είναι και η έλλειψη υγρασίας. Δηλαδή η υγρασία της λεγόμενης καύσιμης ύλης είναι κάτω από το 5%. Αυτό συνέβη το 2007. Εμείς τότε μελετήσαμε και την ξηρασία που στην έντασή της συμβαίνει μία φορά στα 50 χρόνια, και τον καύσωνα που είχαμε στη δική μας περιοχή, ο οποίος επίσης ήταν πολύ ακραίος και τέτοιας έντασης εμφανίζεται μία φορά ανά 100 χρόνια. Επίσης τότε εκδηλώθηκαν πολλές πυρκαγιές στη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, αλλά και την Πελοπόννησο».  

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εργαστηρίου, περισσότερο από την ξηρασία πλήττεται η περιοχή της Κάρλας που είναι ελλειμματική σε υδατικούς πόρους, αλλά και η περιοχή της Καρδίτσας.

«Οι κύριες εστίες της ξηρασίας είναι οι περιοχές της Κάρλας και της Καρδίτσας. Αυτό συμβαίνει στην Κάρλα, γιατί δεν έχει υδατικούς πόρους και παρουσιάζει μεγάλη υπεράντληση, ενώ καθυστερούν και τα έργα» σημείωσε ο κ. Δαλέζιος.

Η κατάσταση για τις περιοχές αυτές θα χειροτερέψει όσο συνεχίζεται η κλιματική αλλαγή και δεν υπάρχουν παρεμβάσεις.

«Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,7 βαθμούς. Αν αυτή η αύξηση οδηγήσει στον 1,5 βαθμό Κελσίου, τότε θα είναι αδύνατη η καλλιέργεια σιταριών στη Νότια Ευρώπη» σημείωσε ο καθηγητής.

Επομένως για να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα ξηρασίας οι γεωργοί θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά και την προοπτική της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών, μέσω της αξιοποίησης μάλιστα και των ενεργειακών φυτών.

Σχετικά με την κλιματική αλλαγή τόνισε πως υπάρχει ένα σενάριο που κάνει λόγο για αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη τα επόμενα 100 χρόνια μέχρι και έξι βαθμούς Κελσίου, κάτι βέβαια που θα ήταν πολύ δραματικό για την ανθρωπότητα. Ο στόχος των επιστημόνων είναι πλέον η αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 να διατηρηθεί στους δύο βαθμούς Κελσίου, κάτι που είναι δύσκολο. Πάντως ακόμη και οι πιο μετριοπαθείς επιστήμονες σημειώνουν πως μάλλον η αύξηση θα φτάσει στους τρεις βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100.

Οι ζώνες παραγωγής 

Με τη βοήθεια της σύγχρονης μεθοδολογίας της αγροκλιματικής ζωνοποίησης επιχειρείται η διαμόρφωση ζωνών παραγωγής στην περιοχή της Θεσσαλίας με βαθύτερο στόχο την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Ουσιαστικά πρόκειται για προσπάθειες προσαρμογής της γεωργίας στα νέα δεδομένα.

«Καταλήξαμε σε ζώνες υψηλής, μεσαίας και χαμηλής παραγωγικότητας, εξετάσαμε τις υπάρχουσες καλλιέργειες, κυρίως σε βαμβάκι και σιτηρά και είδαμε ότι στις εκτάσεις χαμηλής παραγωγικότητας μπορούν εναλλακτικά να χρησιμοποιηθούν ενεργειακά φυτά. Αυτό μπορεί να γίνει στην περιοχή της Κάρλας που είναι χαμηλής παραγωγικότητας. Και βέβαια η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών που γίνεται σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, θα μας δείξει πάρα πολλές δυνητικές ικανότητες. Με τον κίνδυνο των ξηρασιών, της κλιματικής αλλαγής και των προκλήσεων που διανοίγονται στο χώρο της γεωργίας, θεωρώ ότι είναι αρκετά καίριο και χρήσιμο το νέο αυτό σύστημα. Μάλιστα οι νέοι αγρότες είναι επιδεκτικοί στις νέες καλλιέργειες. Μεσαίας και υψηλής παραγωγικότητας περιοχή είναι οι εκτάσεις μεταξύ Καρδίτσας και Τρικάλων» επισήμανε ο κ. Δαλέζιος.

Ο κ. Δαλέζιος ονομάζει τη φετινή υδρολογική χρονιά, ως χρονιά χαλαζιού, γιατί είχαμε υψηλές υγρασίες την άνοιξη στην ατμόσφαιρα, που έφεραν έντονες βροχοπτώσεις και χαλάζι το Μάιο. Είναι ένα κανονικό έτος με πλεονάζουσες βροχές.   

Η οικονομική και επισιτιστική κρίση δημιουργεί δεύτερες σκέψεις για την ολική αναδιάρθρωση των καλλιεργειών χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για την παραγωγή ουσιαστικά των αγαθών που θα τραφεί ο άνθρωπος.

Όπως σημείωσε ο καθηγητής αγρομετεωρολογίας, «η αναδιάρθρωση καλλιεργειών είναι κάτι δυνητικό. Και αυτό δεν σημαίνει ότι θα πεταχτούν οι παλιές καλλιέργειες. Βέβαια θα μετρηθεί και η οικονομική προοπτική, πόσο κοστίζει για παράδειγμα η καλλιέργεια του βαμβακιού. Από την άλλη όμως θα πρέπει να δούμε λόγω της οικονομικής κρίσης και πώς θα εξασφαλίσουμε τις τροφές μας. Δηλαδή να γυρίσουμε στα πρωτογενή προϊόντα, όπως σιτάρια, καλαμπόκια, αλλά και στις δενδρώδεις καλλιέργειες».

Και σε αυτό πλαίσιο οι αγρότες δεν θα πρέπει να εφησυχάζουν, αλλά να ενημερώνονται και να αναζητούν λύσεις. Προσωπικά πιστεύω ότι οι αγρότες της Θεσσαλίας είναι αρκετά έμπειροι και τα ξέρουν τα θέματα εδώ και χρόνια. Απλώς είχαν εφησυχάσει.

Ο ίδιος μάλιστα πρότεινε και την καλλιέργεια εκτάσεων με όσπρια σε ημιορεινούς όγκους.

Οι υδάτινοι πόροι 

Στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί με την αύξηση της θερμοκρασίας και τις επιπτώσεις από την ξηρασία, το σημαντικό είναι η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων.

«Έπρεπε ήδη να είχαμε φροντίσει τις χρονιές που είχαμε παραπάνω από ικανοποιητικές βροχοπτώσεις, να συγκρατήσουμε τα νερά και να υπάρχουν αποθέματα για τις ενδεχόμενες περιόδους ξηρασίας. Φοβάμαι ότι αυτό δεν έγινε, αφού τώρα παρουσιάζονται οι λεγόμενες διαχειριστικές αρχές και σενάρια σε επίπεδο περιφέρειας και υδατικών διαμερισμάτων. Εύχομαι ότι σε ένα με δύο χρόνια αυτά τα σενάρια θα είναι λειτουργικά, αν και πάλι θα πρέπει να δοθούν οικονομικοί πόροι» τόνισε ο κ. Δαλέζιος.

Η γεωργία ακριβείας 

Το εργαστήριο Αγρομετεωρολογίας συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα Life για τη γεωργία ακριβείας, όπου συντονίζει το Μουσείο Γουλανδρή, με το ΕΘΙΑΓΕ και το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο.

«Βρισκόμαστε στη δεύτερη χρονιά υλοποίησης του προγράμματος. Ο στόχος είναι να δημιουργήσουμε ζώνες οργανικής ουσίας, δηλαδή να αξιοποιηθούν οι λεγόμενοι εδαφικοί πόροι, για να δούμε πού πάσχουν στην καλλιέργειά τους από το βαμβάκι. Η περιοχή εφαρμογής είναι η Θεσσαλία και έχουν επιλεγεί τρεις εκτάσεις της τάξης των 50 στρεμμάτων η καθεμιά, όπου πραγματοποιούνται και εκτεταμένα πειράματα. Αξιοποιούμε τις τελευταίες δυνατότητες της δορυφορικής επιστήμης και έχουμε αναλύσει δορυφορικές εικόνες με διακριτική ικανότητα μισού μέτρου. Προσπαθούμε με τα πειράματα πεδίου και τα όργανα που έχουν στηθεί, να προτείνουμε σε τρία χρόνια στους αγρότες, τι είναι εφικτό να καλλιεργηθεί και με ποιο κόστος. Θέλουμε με τη βοήθεια των σύγχρονων τεχνολογιών να μειώσουμε το λειτουργικό κόστος. Την ερχόμενη εβδομάδα θα υπάρξει μια επίδειξη στην περιοχή της Λάρισας μεταξύ Γόνων και Γυρτώνης» σημείωσε ο καθηγητής.

Και συμπλήρωσε πως το υπουργείο θα πρέπει να ενεργοποιήσει ξανά το δίκτυο των αγρομετεωρολογικών σταθμών που λειτουργούσαν τα προηγούμενα χρόνια, αλλά λόγω έλλειψης υποστήριξης αυτών των συστημάτων δεν επιτεύχθηκε η συνέχιση της ομαλής λειτουργίας τους. Με τους σταθμούς αυτούς θα έχουμε αποκτήσει τη δυνατότητα ενός συστήματος πρόγνωσης και παρακολούθησης των ακραίων φαινομένων. Σε εβδομαδιαία βάση θα δοθούν πολύ μεγάλες λύσεις στους αγρότες και όχι μόνο.