Η αρχή της αβεβαιότητας στο σύμπαν

Το Κοινωφελές Ίδρυμα Νικολάου και Ελένης Πορφυρογένη, σε συνεργασία με το Γενικό Λύκειο Αγριάς, στο πλαίσιο του πρώτου κύκλου εκδηλώσεων λόγου, που προγραμματίζουν για φέτος, διοργανώνουν σήμερα Τετάρτη, ώρα 19.00, στο Αμφιθέατρο του Πορφυρογένειου Ιδρύματος, ομιλία του Στέφανου Τραχανά με τίτλο: «Το φάντασμα της Όπερας: Ο ρόλος της αρχής της αβεβαιότητας στο σύμπαν».

Ο Στέφανος Τραχανάς σπούδασε μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μετά θεωρητική φυσική στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος» και στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστήμιου του Harvard. Διδάσκει φυσική στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης και είναι συγγραφέας εννέα βιβλίων στα πεδία της κβαντικής φυσικής και των διαφορικών εξισώσεων. Εδώ και πολλά χρόνια, τα βιβλία του είναι τα βασικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία του αντικειμένου τους στις σχολές Θετικών Επιστημών και τα Πολυτεχνεία της χώρας. Είναι ιδρυτικό μέλος και διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ), του πρώτου πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου της χώρας. Είναι επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ενώ το 2012 του απονεμήθηκε το εθνικό «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας Β. Ξανθόπουλου – Στ. Πνευματικού» από τον Κάρολο Παπούλια, Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Η αρχή της αβεβαιότητας

Σε ό,τι αφορά στο θέμα που θα αναπτύξει στο Αμφιθέατρο του Πορφυρογένειου Ιδρύματος, σημειώνεται μεταξύ άλλων στη σχετική ανακοίνωση πως «η αρχή της αβεβαιότητας είναι ίσως η μεγαλύτερη επιστημονική ανακάλυψη όλων των εποχών. Είναι εκείνος ο μοναδικός φυσικός νόμος που «ενορχηστρώνει» όλες τις θεμελιώδεις φυσικές προϋποθέσεις, που κάνουν δυνατή την ανάδυση της ζωής στο σύμπαν. Από τη σταθερότητα των ατόμων και των μορίων, μέχρι τη μακροβιότητα των άστρων. Πολλές φορές όμως το άκουσμα «αρχή αβεβαιότητας», αν συνδυαστεί μάλιστα με εκείνο της «σχετικότητας» του Αϊνστάιν, κάνει ορατό τον κίνδυνο να παρεξηγηθούν δύο από τις καλύτερες κατακτήσεις του πολιτισμού των ανθρώπων της γης. Υπάρχει δηλαδή η πιθανότητα να εκληφθούν όλα ως άρνηση της φύσης να μας αποκαλύψει τα μυστικά της. Μια τέτοια στάση όμως είναι φιλοσοφικά ανάλαφρη, αφού η εν λόγω αρχή είναι ο απόλυτος εγγυητής της σταθερότητας της ύλης και επομένως ο λόγος εξαιτίας του οποίου υπάρχουμε με αξιώσεις λόγου. Δεν είναι ούτε η αρχή της άγνοιάς μας, ούτε η αρχή της αδυναμίας μας στην εξήγηση των πραγμάτων. Η αβεβαιότητα δηλαδή δεν είναι πια ατελής γνώση, αλλά το πιο θεμελιώδες χαρακτηριστικό του κόσμου μας και επομένως μια ζηλευτή κορυφή του ανθρώπινου πολιτισμού… Είναι η αρχή της γνώσης και της εγγύησης, ότι όλα θα μείνουν σταθερά μόνο και μόνο για να εμφανιστεί η ζωή και ότι η φύση, έστω και για λίγο, αφήνει τα πράγματα πιο ελεύθερα για να δημιουργηθούν και να δημιουργήσουν. Είναι τελικά το φάντασμα της Όπερας το φάντασμα του κόσμου. Ένας φυσικός νόμος που δρα κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Στο υπόγειο. Στα έγκατα της ύλης. Στο μικρόκοσμο. Κι από εκεί ελέγχει όλα όσα συμβαίνουν «επί σκηνής». Στο θέατρο του δικού μας αισθητού κόσμου. Η γνωριμία με το φάντασμα είναι ο σκοπός της ομιλίας».