Ελπίδες για τη θεραπεία της ασθένειας Αλτσχάιμερ δόθηκαν χθες σε μερίδα με θέμα «Άνοια: μια νέα προτεραιότητα», που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Νόσου και συγγενών διαταραχών Βόλου-Μονάδα Αντιμετώπισης. Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο «Μεταξουργείο» Νέας Ιωνίας, στο πλαίσιο των προγραμματισμένων εκδηλώσεων για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Alzheimer.
Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, ενώ ο όρος «άνοια» πολύ συχνά χρησιμοποιείται λανθασμένα από το ευρύ κοινό, ως συνώνυμος της νόσου Alzheimer. Στη Μαγνησία έχουμε 1.500 περιπτώσεις νοσούντων, ενώ η ασθένεια προσβάλλει το 8% των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών. Η άνοια είναι ένας γενικός περιγραφικός όρος, ενώ η νόσος Alzheimer είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια, η οποία ευθύνεται για τις περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις άνοιας. Η νόσος Alzheimer ευθύνεται για το 50 – 60% των περιπτώσεων άνοιας, είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου, η οποία αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Προσβάλει τη μνήμη και τη νοητική λειτουργία, όπως τη σκέψη, την ομιλία κ.λπ., ενώ μπορεί επίσης να οδηγήσει και σε άλλα προβλήματα, όπως σε σύγχυση, αλλαγές στη διάθεση, συμπεριφορά και αποπροσανατολισμό σε χώρο και χρόνο. Τα συμπτώματα διακρίνονται σε τρία στάδια: αρχικό, μεσαίο και τελικό.
Νοσηλεία
Η κ. Αλεξάνδρα Πορτίκα, νοσηλεύτρια Τ.Ε. της Μονάδας Αντιμετώπισης Νόσου Αλτσχάιμερ Βόλου, ανέλυσε τη νοσηλευτική προσέγγιση των ασθενών με τη νόσο Αλτσχάιμερ, υπογραμμίζοντας πως «παρόλο που τα αίτια που προκαλούν τη νόσο δεν είναι γνωστά, οι έρευνες συγκλίνουν στην άποψη, ότι η νόσος Alzheimer προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων. Η απώλεια της μνήμης στη νόσο Alzheimer δεν είναι φυσιολογική συνέπεια του γήρατος, είναι ασθένεια, που χρειάζεται από την έναρξή της ιατρική παρακολούθηση και φροντίδα».
Σύμφωνα με την ίδια, «το πρώτο στάδιο μπορεί να διαρκέσει από δύο έως τέσσερα χρόνια. Σ’ αυτό το στάδιο ο ασθενής είναι λειτουργικός και αυτοεξυπηρετούμενος, και η νοσηλευτική προσέγγιση ή παρέμβαση εστιάζεται στο να βοηθηθεί, έτσι ώστε να διατηρήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την αυτονομία του. Είναι προτιμότερο για τους ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα ήπιας βαρύτητας, να συμμετέχουν σε Κέντρα Ημερήσιας απασχόλησης, από το να παραμένουν στο οικείο περιβάλλον, με απώτερο στόχο να διατηρήσουν όσο γίνεται τον έλεγχο της ζωής τους».
Περνώντας ο ασθενής στο δεύτερο στάδιο, το οποίο διαρκεί από δύο έως δέκα χρόνια και είναι το στάδιο με τη μεγαλύτερη διάρκεια, «μειώνονται συνεχώς οι νοητικές ικανότητες του ασθενούς και παρουσιάζονται επίσης διαταραχές στη συμπεριφορά. Πολλοί από τους ασθενείς μετρίας βαρύτητας παρατηρείται ή να παραμένουν στο οικείο περιβάλλον τους ή να απασχολούνται σε Κέντρα Ημέρας ή να φιλοξενούνται σε ξενώνες. Πάντως, από την πλευρά μας οι νοσηλευτές επιτυγχάνουμε περισσότερα, όταν κάνουμε ερωτήσεις, που χρειάζονται μονολεκτικές απαντήσεις, παρά όταν οι ερωτήσεις απαιτούν πολύπλοκες απαντήσεις, οι οποίες απογοητεύουν τον ασθενή».
Αναφερόμενη στο τρίτο και τελευταίο στάδιο, που κρατά ένα έως τρία χρόνια, είπε πως «σ’ αυτό το στάδιο οι ασθενείς δεν έχουν καμία ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης. Έχουν την ανάγκη συνεχούς φροντίδας 24 ώρες το 24ωρο και για επτά ημέρες την εβδομάδα. Εδώ ο νοσηλευτής καλείται να ανιχνεύσει και να εκτιμήσει τις ανάγκες του ασθενούς».
Θα πρέπει να τονιστεί, πως σύμφωνα με την κ. Πορτίκα, «απαραίτητη θεωρείται η εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου, το οποίο περιλαμβάνει την παροχή ειδικής εκπαίδευσης στους επαγγελματίες υγείας, την παροχή εξατομικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας των ασθενών με Alzheimer, την εκπαίδευση του οικογενειακού περίγυρου, που παρέχει φροντίδα και τη δημιουργία κοινωνικών υποστηρικτικών δομών, όπως είναι τα κέντρα ημερήσιας φροντίδας, οι συμβουλευτικές υπηρεσίες κ.ά. Τα παραπάνω θα συμβάλλουν στη στήριξη τόσο του αρρώστου όσο και της οικογένειας, ώστε να αντέξουν στη χρόνια αρρώστια και στη νοητική απώλεια».
Ασθένειες και Τοπική Αυτοδιοίκηση
Μεταξύ των ομιλητών βρέθηκε και ο κ. Απόστολος Παντσάς, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας και Πολιτισμού Δήμου Βόλου, ο οποίος εστίασε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, την Κοινωνία και την Πρόνοια. Μεταξύ άλλων τόνισε: «Το τελευταίο χρονικό διάστημα εξαιτίας της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η κοινωνία και η οποία αγγίζει τα όρια της πενίας, λόγω των αλλεπάλληλων μνημονίων και μεσοπρόθεσμων προγραμμάτων, οι δήμοι έχουν την υποχρέωση να δραστηριοποιηθούν πιο έντονα στο πεδίο της κοινωνικής παρέμβασης. Ολοένα και περισσότεροι από αυτούς λειτουργούν εστίες αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία, δημοτικά ιατρεία και φαρμακεία, υπηρεσίες διανομής συσσιτίων. Μπροστά σε αυτό το καινοφανές – για τα ελληνικά δεδομένα – κύμα κοινωνικής παρέμβασης, που βαίνει διογκούμενο και το οποίο δειλά- δειλά επιχειρείται να οργανωθεί από τους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η κυβέρνηση ή είναι αδρανής ή εκτός τόπου και χρόνου».
Ο ίδιος ισχυρίστηκε πως η κυβέρνηση, «εμμένει στη λογική της διαμεσολάβησης, επιλέγοντας την άρθρωση της όποιας κοινωνικής δράσης μέσω μη κυβερνητικών οργανώσεων, εταιρειών και ιδρυμάτων και εναποθέτει στα ξένα λεφτά (π.χ. ΕΣΠΑ) την επιχορήγηση δράσεων για περιορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 24 μήνες), αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της ανέχειας επιπόλαια και επιφανειακά. Ο σχεδιασμός, σε αυτό το κρίσιμο στάδιο εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας, απαιτεί λύσεις βιώσιμες, με παράλληλη ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών κοινωνικής αλληλεγγύης προς την κατεύθυνση αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου και ενεργοποίησης της κοινωνίας των πολιτών σε κρίσιμα ζητήματα. Παράλληλα, το φαινόμενο της φτώχειας είναι αναγκαίο να εκτιμηθεί και να αρθεί μέσα από τη δράση των τοπικών κοινωνιών, με ανάπτυξη δράσεων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες, ιδιαιτερότητες και αναγκαιότητες».
Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και ο συντονισμός των πολιτικών κοινωνικής προστασίας σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα μας, στο πλαίσιο ενός ελλειμματικού δημόσιου μοντέλου παρέμβασης κοινωνικής προστασίας, παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες και στρεβλώσεις, όπως επεσήμανε ο κ. Παντσάς. «Οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού περιορίζονται είτε στην περιστασιακή λήψη επιδοματικών παροχών, χωρίς προοπτικές ανεξαρτητοποίησης από τη δημόσια συνδρομή, είτε παραπέμπονται σε αναχρονιστικές μορφές ιδρυματικής περίθαλψης με κίνδυνο υψηλού στιγματισμού».
Σύμφωνα με τον κ. Παντσά, «δεν πρέπει να παραγνωριστεί ότι η κατάσταση αυτή επιτείνεται από τα ενδογενή οργανωτικά – λειτουργικά προβλήματα των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, που ενισχύονται ακόμα περισσότερο από το χαμηλό βαθμό αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων και μεταφοράς επαρκών πόρων από την κεντρική Διοίκηση. Είναι προφανές ότι κανένας ΟΤΑ δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί αυτές τις «ενέσεις» κοινωνικής παρέμβασης και αυτά τα ευρώ τα οποία πέφτουν στην τοπική κοινωνία σαν μάννα εξ ουρανού».
Κλείνοντας την τοποθέτησή του επεσήμανε πως «η αναγκαιότητα των καιρών επιβάλλει, τώρα περισσότερο παρά ποτέ, τη θεσμοθέτηση του κοινωνικού χαρακτήρα του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης και τη δυνατότητα ανάληψης των όποιων κοινωνικών παρεμβάσεων απευθείας από τους δήμους. Ο «Καλλικράτης» είναι ένα πεδίο δόξης λαμπρό, αρκεί βεβαίως να δρομολογηθεί θεσμική και χρηματοδοτική κατοχύρωση και πραγματική αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ».
Νέες θεραπευτικές στρατηγικές
Η κ. Μαρία Σακκοπούλου, νευρολόγος, επιστημονική συνεργάτης Μονάδας Αντιμετώπισης Αλτσχάιμερ Βόλου, επιστημονική υπεύθυνη νευρολογικού Τμήματος Κλινικής ΑΚΕΣΩ και υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, εστίασε στη θεραπεία και τα νεότερα δεδομένα, που εξετάζονται από τους επιστήμονες.
«Από το 1999 έχουν ξεκινήσει νέες θεραπευτικές στρατηγικές, που έχουν ως στόχο τους την πρωτείνη του β-αμυλοειδούς, ο μεταβολισμός της οποίας θεωρείται ότι διαδραματίζει έναν κεντρικό ρόλο στην παθογένεια της άνοιας τύπου Alzheimer. Η πρωτείνη του β-αμυλοειδούς είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία των λεγόμενων γεροντικών πλακών και βρίσκεται αυξημένη στον εγκέφαλο ασθενών που πάσχουν από AD. Η ανοσοθεραπεία που σχετίζεται με την πρωτείνη του β-αμυλοειδούς, είτε μέσω ενεργούς ανοσοποίησης με πεπτίδια είτε μέσω παθητικής μεταφοράς ειδικών αντισωμάτων, διαπιστώθηκε ότι ελαττώνει τα επίπεδα του β-αμυλοειδούς σε ποντίκια. Ωστόσο, η κλινική μελέτη σταμάτησε πρόωρα το 2002, εξαιτίας της εμφάνισης μηνιγγοεγκεφαλίτιδος σε περίπου 6% των ασθενών που συμμετείχαν», διευκρίνισε η κ. Σακκοπούλου.
Σύμφωνα με την ίδια, ελπιδοφόρα μηνύματα ανακοινώθηκαν στο ENS τον Ιούνιο του 2012 καθώς «ένα από τα εμβόλια που δοκιμάζονται αυτή τη στιγμή παγκοσμίως φαίνεται ότι δεν παρουσιάζει τη σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια της μηνιγγοεγκεφαλίτιδος και ίσως να αποτελέσει το μέλλον μιας ουσιαστικής θεραπευτικής προσέγγισης της άνοιας τύπου Alzheimer. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Εταιρεία Νόσου Alzheimer τον Απρίλιο του 2012 δημοσίευσαν μία έκθεση με τίτλο: «Άνοια: Μια προτεραιότητα Δημόσιας Υγείας», με την οποία καλούν τις κυβερνήσεις, τους νομοθέτες, τους επαγγελματίες υγείας και όλους τους ενδιαφερόμενους να κάνουν την άνοια παγκόσμια προτεραιότητα υγείας» κατέληξε η κ. Σακκοπούλου, αφήνοντας ελπίδες για την πρόληψη της άνοιας.
Σοφία Μαυραντζά